Rejısser Danııar Salamat áleýmettik jelidegi paraqshasynda kıno máselesin kóterdi, dep habarlaıdy "Adyrna" ulttyq portaly.
Danııar Salamat 14 shilde kúni Facebook jelisindegi paraqshasynda kınoǵa baılanysty óz oıymen bólisti.
"Bárińizge belgili, aıqaı júrgen jerde jumys júrmeıdi, aıqaıdyń jańǵyryǵynyń ózi myń qubylyp kóptiń ermegine aınalady. Osyndaı qalyń shýdyń arasynda esil óner, onsyz da baýyryn jaza almaı kele jatqan - ulttyq kıno óneri shalajansar kepke túsedi.
Ótken aptada ǵana kezekti 2024 jylǵy senarıı qorjynynan Ulttyq kınony qoldaý ortalyǵynyń pıtchıngi ótti. Pıtchıngte 87 kınojaba talqyǵa salynyp, Sarapshylar alqasynyń súzgisinen 29 fılm jobasy ótip, iriktelip shyqty. Ishinde men paqyrdyń «Kúmis qońyraý» atty jobam da bar edi. Ol jobalar endi sońǵy ınstanııa - Vedomstvo aralyq komıssııa (VAK) quzyryna joldanyldy.
Sonymen «jaýjúrek 29 joba» 5-shilde kúni Astanadaǵy mınıstrler úıinde VAK sarapshylary talqysyna salynady. Quramynda Mádenıet jáne aqparat mınıstri, ártúrli (qarjylyq, zańdyq) vedomstvo ókilderimen qosa qos depýtaty bar komıssııa jobalardyń qarjylyq, ıdeologııalyq áleýetin saralaıdy. Endi qyzyqty qarańyz, meniń Pıtchıngten - Ulttyq kınony qoldaý memlekettik ortalyǵy Saraptaý keńesinen jetkilikti ball jınap ótken «Kúmis qońyraýym» osy VAK otyrysynan óte almaı súrinedi ǵoı… Durysy, súrindiredi! «Tý syrtynan shoqpar tıip, jaırap qapty júırigim…»
Ne úshin? Ne sebepti? Nelikten?
«Kúmis qońyraý», quramynda D.Joljaqsynov, N.Muqysheva, Á.Bópejanova t.b. sekildi kıno, ádebıet, óner maıtalmandary bar Saraptama keńesinen suraqsyz ótken. Ideologııalyq qateligi bolsa, sol kisilerden qyraǵy eshkim joq, toqtatar edi. Al, qarjylyq jaǵyna kelsek, tarıhı fılmge bar joǵy 350 mıllıon teńge ǵana suralǵan, artyq qarajat kórsetilmegen. Ne úshin qulatqan VAK kınojobamdy?
Kimnen ne suraryńdy bilmeı, aınala sharq uryp shyryldaısyń da qalasyń…
Mınıstr A.Balaevanyń qatysýymen (múmkin, tóraǵalyǵymen), ótetin bul komıssııa otyrysy «aýyzy-muryny joq otaý», eshkimge eshqandaı túsinik bermeıdi……
Bul VAK-nyń maǵan kórsetken (kınoǵa kórsetken) birinshi quqaıy emes, keshe ǵana Halyqaralyq Shanhaı festıvalinen qara úzip kelegen «Talaq» ta osy VAK-ten 2020, 2021 jyldary esh sebepsiz (Esh sebepsiz!) qulatylǵan edi. Tek Sarapshylardyń tabandylyǵy arqasynda úshinshi ret degende ǵana, 2022 jyly VAK «qylkópirinen» áýpirimdep ótip, óndiriske ketti. Endi qarańyz, eki jyl qatarynan sulatylǵannan keıin «kıno degen bálege» qolymdy bir siltep «qoı baǵyp» ketkenimde ne bolar edi? «Talaq» dúnıege kelmeıtin edi ǵoı? Ulttyq kınonyń mereıin asyryp, uly alamanda uran sala shaýyp, qara úzip qazaqtyń atyn, Beıimbettiń esimin álem jurty aldynda asqaqtata almas edik qoı? Ultyna myń jyldyq rýhanı azyq bolar dúnıe jatyrda ólip, jórgeginde tunshyǵar edi ǵoı?
Qudaıdyń qudireti deımin de, jaı adamı logıkaǵa salaıyqshy, qaıta mynadaı úlken jetistikten keıin Mádenıet mınıstrligi «altyn shyqqan jerdi belden qaz» qaǵıdatymen «Talaqtyń» avtorlarymen ary qaraı jumys istemes pe edi? Birlese jospar qurysyp, on tórt jyl jazylǵan, ábden kórkemdik turǵydan ıi qanyp, shyńdalǵan «Kúmis qońyraý» kınojobasyn qoldap, bul jetistikten de bıik tuǵyrǵa birlese umtylmas pa edik? Ult kınosynyń órkendeýi men damýyna tikeleı jaýapty adamdardyń (Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi juraǵatynyń) aldyndaǵy uly paryzy emes pe edi bul? Joq, kerisinshe boldy bári…
Kúzde fılmdi óz halqymyzǵa keń kólemde kórsetýdi josparlap otyrmyz, shyn baǵasyn jurtym beredi endi…", - dedi rejısser.
Danııar Salamat qalyń shýdyń arasynan kınony arashalap qalý kerektigin atap ótti. Rejısserdiń sózinshe, Ulttyq kınoǵa usynylǵan kóptegen jobalardyń jartysy qazylar alqasynyń nazaryna ilikpeı jatyp "baltalanyp" ketken.
"Byltyr da Ulttyq kınony qoldaý memlekettik ortalyǵyna usynylǵan jobalardyń teń jartysy sarapshylar nazaryna usynylmastan «baltalanyp» kúresinge jiberilgen edi... Jobalardyń deni jastardiki edi. Eshkimniń júregi dir etpedi. Eshkimniń «bul qalaı» dep jany ashyǵan joq. Ol jobalardyń ar jaǵynda qansha úmit, qansha sýret, qansha taǵdyr tur edi…
Álqıssa.
Endi emoııamyzdy barynsha tizgindep, «qandaı fılmder óndiriske jiberilýi kerek» degen suraqqa jaýap berip kóreıik. Ásirelep aıtsaq, kıno dep kózimiz aǵaryp, tisimiz sarǵaıdy ǵoı, kózim jetken nárselermen bóliseıin. Iıa, bizge kıno kerek. Osyndaı qalyń shýdyń arasynan kınony arashalap alyp qalý kerek.
Ol úshin ulttyq kınonyń (kıno tóńiregindegi qalyń shýdyń emes), qazirgi qazaq kınosy qandaı kúıde ekenin túsinýimiz qajet. Aldymen elimizdegi qazirgi kıno jasaýǵa umtylýshylardyń kimder ekenin ańdap alaıyq. Negizi ultqa qandaı kıno kerek, al biz qandaı kıno kórip júrmiz?" - dedi Danııar Salamat.
Aıta keteıik, rejısser Danııar Salamattyń «Talaq» fılmi bıyl Halyqaralyq Shanhaı festıvalinde úzdik dep tanylǵan bolatyn.
