Jalǵan aqparat - halyq arasynda jyldam taraıdy. Sebebi mundaı manıpýlıaııaǵa toly derekter adam sanasyn ýlaýǵa beıim, tili jeńil, bir qaraǵanda shynaıy bolyp kórinýi múmkin. Osy sátte buqaranyń aqparatty qamtyp, qorytýy asa mańyzdy.
Jalǵan aqparattar kóbinese adamnyń qıyndyǵyna, onyń turmysyna, oǵan súıinshilegen habarlama bolyp kórinýi múmkin. Kóptegen adam qarjylyq pıramıdalarǵa aldanýda. Iaǵnı, "qarjydan qysylsaǵ biz saǵan kómektesemiz" degen syndy jalǵan jeleýmen adam senimine kirip, artynsha ınternet alaıaqtyq oryn alyp jatady. Munyń aldyn alý úshin adamǵa aqparattylyq saýattylyq asa mańyzdy.
Keı jaǵdaıda senimdi halyq buqaralyq aqparat quraldarynda júginbeı, áleýmettik jelide jarııalanǵan ne týys, dos-jarannan taraǵan jalǵan ári jyltyr jarnamaǵa aldanyp, alaıaqtardyń qurbanyna aınalady.
Sol sebepti jalǵan aqparatpen kúresý úshin birneshe keńesterdi tyńdap, sheshim shyǵarǵan abzal.
1. Alaıaqtyń qurbanyna aınalmas úshin aqparat kózderin teksergen jón. Aqparatty bólispes buryn, derekkózdi tekserý arqyly onyń durystyǵyna kóz jetkizý óte ońaı. Qarapaıym áreket arqyly adam óziniń jáne jaqyndarynyń ýaqytyn, qarajatyn, ózin alaıaqtardan qutqarady.
2. Senimdi kózderdi oqyp, oı túıý kerek. Osy tusta jelide myńnan astam oqyrmany bar bloger ne qaptap ketken koých emes, bedeli men senimdiligi dáleldengen aqparattyq resýrstarǵa artyqshylyq berý kerek.
3. Materıaldyń stıli men mazmunyna nazar aýdarý asa mańyzdy. Sebebi jalǵan aqparat kóbinese sensaııalyq sıpatqa ıe. Ondaı aqparattarda naqty faktiler rastalmaıdy.
4. Aqparatqa kúmánmen qarap, ony birneshe adamnan anyqtap suraǵan jón.
Odan bólek, jalǵan aqparat taraǵan jaǵdaıda árbir azamat onyń aldyn alýy tıis. Sebebi kez kelgen manıpýlıaııaǵa toly alaıaqtardyń habarlamasy erteń kez kelgen adamǵa orny tolmas ókinish ákelýi múmkin.
Internet alaıaqtyqtyń qazir eń damyǵan túri dep fıshıngti aıtýǵa bolady. Ol adamnyń uıaly telefonyna joldanǵan vırýstyq baǵdarlamalar, siltemeler. Onymen qosa, telefon qońyraýlaryndaǵy bopsalaý áreketeri. Osy tusta eresekterge qaraǵanda jasóspirimder alaıaqtardyń qurbanyna aınalady. Sebebi olarǵa telefon qońyraýlary arqyly aıtylǵan árbir sóz úreı men qorqynysh syılap, sýııdke de jetkizýi múmkin. Sol sebepti mundaı taqyrypqa balamen ashyq sóılesip, birneshe keńes bergen abzal.
Alaıaqtar eń áýeli poshtaǵa, áleýmettik jelide túrli habarlama joldap, derekterińizdi alýǵa tyrysady. Onymen qosa, "psoıhologııalyq test" dep adamnyń jan-dúnıesin uǵynýy múmkin. Sol arqyly óziniń qurbanynyń ishki psıhologııasy men ókinishin bilip, manıpýlıaııa áreketterine kóshedi.
Internettegi alaıaqtardyń taǵy bir ádisi bar. Olar «Utysqa ıe boldyńyz, mıllıon – sizdiki» degen hattardy jıi jibered. Osy arqyly "ońaı oljaly boldym" deıtinder opyq jep, ábden san soǵady. Bul tusta eshqandaı nátıjeniń ońaı kelmeıtinin este saqtaǵan jón.
Kez kelgen aldaý, manıpýlıaııa, sýııdke ıtermeleý áreketteri, alaıaqtardyń zań aldynda jaýap beretinin esten shyǵarmaý kerek. QR Qylmystyq Kodeksiniń 190-babymen alaıaqtyq boıynsha tıisti shara qoldanylady.
Elimizde 2020 jyly ınternet alaıaqtyq faktileriniń sany 70,6%-ǵa óskeni anyqtaldy. Bul statıstıka jyl saıyn óspese, azaımaı tur. Sebebi jeńil aqshany izdegender qatary kóbeıýde. Osylaısha olar óz ómiri men ózgeniń taǵdyryn qurdymǵa jiberip jatyr.
Qazir álemde de, elimizde de taralǵan jalǵan aqparat pen alaıaqtyqtyń túri aýrý adamnyń atyn jamylyp, aqsha suraý. Odan bólek, bir adamnyń paraqshasyn buǵattap, kereginen, dostarynan, týystarynan az mólsherde jıi aqsha suraý. Mundaı sátte polıııaǵa shaǵymlanyp, paraqshany buǵattap tastaý qajet. Internet alaıaqtarynyń eń jıi qoldanatyn sózderi: «telefon nómirim ózgerdi», «qıyn jaǵdaıǵa tap boldym», "maǵan kómek bere almaısyń ba ne?". Osyndaı suraqtar men syltaýlar arqyly kóptiń senimine ońaı kirip, óz tabysyn taýyp otyrady.
Ǵalamtordaǵy alaıaqtyq — jelidegi, aqparat álemindegi adamdardy aldaý, arbaý, sazǵa otyrǵyzý. Eń ókinishtisi, dál osyndaı alaıaqtyq túri elimizde esh basylmaı tur. Kerisinshe jyl saıyn keńinen taralýda.
Eske salaıyq, alaıaqtardyń basty maqsaty — adamdardyń psıhologııasymen jumys istep, túzetý emes. Olardyń basty mıssııasy - manıpýlıaııa, jalǵan aqparatty taratý arqyly aqsha jymqyrý.
Sol sebepti alaıaqtardyń qurbany bolmaı, ózińiz ben jaqyndaryńyz úshin saq bolyńyz!
