Birneshe óńirde halyq sý tasqynynan zardap shegip jatyr. Ázirge 10 oblysta aýyl, úılerdi sý basyp, mal-jan shyǵynǵa ushyrap jatyr. Bıylǵy apat Qazaqstan aýmaǵyndaǵy sońǵy jyldardaǵy eń úlken sý tasqyny ekeni aıtyldy. Jeli qoldanýshylary oǵan ázirliktiń bolmaǵanyn synap otyr. Keıbir qoldanýshylar tabıǵı apatty byltyrǵy kıik qyrǵynymen baılanystyrýǵa tyrysady. Byltyr Qazaqstanda kıik atýǵa ruqsat berilgen bolatyn.
AQTÓBEDEN BASTALǴAN AQ TEŃIZ
Sý tasqynynan eń kóp zardap shekken aımaqtardyń biri – Aqtóbe. Onda Elek ózeni arnasynan asyp ketken. Sý 20 aýylǵa baratyn joldardy shaıyp, turǵyn úılerdi qıratýda. Myńnan astam adam úılerin tastap ketýge májbúr boldy.
Degenmen bıylǵy apatta Qazaqstannyń Tótenshe jaǵdaılar mınıstri Shyńǵys Árinov jaǵdaıdy ózi baqylap, sý tasqynynyń saldaryn joıý úshin qajetti sharalardy qolǵa alyp jatqanyn habarlady.
«Jumysqa Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi men Qorǵanys mınıstrliginiń sý jáne ushaqtary kiredi. Biz Telegram arnamyzda táýlik boıy sý tasqynyn joıý jáne adamdardy qutqarý týraly tolyq aqparat beremiz. Jergilikti atqarýshy bıliktiń habarlaýynsha, keltirilgen zalaldy baǵalaý jáne onyń ornyn toltyrý jumystary júrgiziledi», - dedi Árinov.
Qazaqstan tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi eldiń 10 oblysynda sý tasyp, qaýip tóndirip turǵanyn moıyndady.
28 naýryz kúni mınıstrlik Aqtóbe oblysynyń Qobda kentinde erigen sýdyń jeke úılerdi basyp qalǵanyn habarlady. Al Kókshetaýda tasqynǵa qarsy jumystar júrgizilýde. Ózen jaǵasynan asqan sýdyń saldarynan segiz jeke turǵyn úı, 28 jeke aýla jáne kópqabatty turǵyn úıdiń jeti aýlasy sý astynda qaldy.
Aqtóbe qalasyndaǵy Sazdy ózeninde muzdyń jınalýy jáne sý deńgeıiniń kóterilýi saldarynan Ó.Seıitov kóshesiniń boıyndaǵy avtokópirden, aýdanyndaǵy M.Mámetova kóshesiniń jol bóligine arnasynan asyp, sý tasydy. Saldarynan qaladaǵy saýda úıi men úılerdi sý basqan.
30 naýryzǵa aýǵan túni Aqtóbe oblysynyń Áıteke bı aýdanynda erbakovo bógetiniń shlıýziniń ústinde jaryqtar paıda bolyp, adamdardyń evakýaııalanǵany habarlandy.
Abaı oblysy Jarma aýdanyndaǵy jaǵdaı da máz emes. Munda erigen sý 12 aýlany shaıǵan. Búginde Jezdi aýylynda sý deńgeıi kóterilip, 26 úıdi sý basqan.Tótenshe jaǵdaılar qyzmetkerleri 128 adamdy evakýaııalady, onyń 65-i balalar. Al birneshe kún buryn Aıagóz aýdanynda úsh adamnyń sýǵa ketkeni habarlandy. Oblys ortalyǵy Semeıde de Ertis ózenindegi seń qozǵalyp, qyzyl sý júre bastady.
Naýryzdyń 26-sy kúni Astanada keshke 50-ge jýyq aýyl turǵyny Astana-Pavlodar tas jolyn jaýyp, kólik keptelisin týdyrdy. Halyq sý tasqynyna baılanysty tótenshe jaǵdaı jarııalaýdy talap etti. Úıin sý basqan halyq ashynyp, mıtıngke shyǵýyn bılik zańsyz dep eseptep, oǵan qatysqan Qoıandynyń alty turǵynyna aıyppul saldy.
Qostanaı oblysyndaǵy eki aýyldyń turǵyndary sý basqan aımaqtan áskerı tikushaqpen shuǵyl evakýaııalandy.
Al búgin Almaty oblysy Ile aýdanynada Voroshılov sý bógeti jaryldy.
«YQTIMAL SALǴYRTTYQ»
Premer-mınıstr Oljas Bektenov apattan zardap shekkenderge úkimet pen ákimdikter qajetti kómek kórsetetini aıtty. «Bul sońǵy jyldardaǵy eń iri sý tasqyny», - dedi osyǵan oraı Premer-mınıstr.Oljas Bektenov.
Bıliktiń sózinshe qazir eń basty maqsat – adamdardyń ómirin saqtap qalý. Al mundaı apatqa jol bergen «jeke sheneýnikterdiń salǵyrttyq tanytýynyń yqtımal faktileri» keıinirek talqylanbaq.
Májilis depýtaty Sergeı Ponomarev sý tasqyny shamamen 500 myń adamnyń ómirine qaýip tóndiretinin aıtyp, 27 naýryz kúni Úkimetke saýal joldaǵan. «Sý basqan bir úı qazirdiń ózinde apat boldy, búginde biz jarty mıllıonǵa jýyq adamnyń ómirine qaýip tóndirip otyrmyz», - degen bolatyn. Ol mınıstrler kabıneti men ákimdikterdi kóktemgi sý tasqynyna daıyn emes dep synaǵan.
ÓTKEN JYLDAR APATY SABAQ BOLMADY
Elimizde buǵan deıin sońǵy 15 jyldyqta el aýmaǵynda sý tasqyny saldarynan adam shyǵyny da oryn alǵan.
2010 jyly Almaty oblysynda 14 aýdannyń 42 eldimekenin sý basty. Qyzylaǵash aýylynda sý bógeti jarylyp, 1857 úıdi sý alyp, onyń 631-i qıraǵan. Saldarynan 45 adam qaza tapty, 23 324 mal sýǵa batyp óldi.
Dál sol jyly Shyǵys Qazaqstan oblysynda alty aýdannyń 24 eldimekenin sý basty. 1 157 turǵyn úıdi sý aldy, onyń 536-sy qırady. 3 906 iri qara mal, 18 760 usaq mal jáne 648 jylqy sýǵa aqqan.
Al bir jyldan soń Batys Qazaqstan oblysynda bes aýdannyń 38 eldimekenin sý basyp, 2600 astam turǵyn úı men 7 146 saıajaıdy sý aldy. 2011 jylǵy apatta adam shyǵyny bolmasa da, 610 bas mal óldi.
2012 jyly Ońtústik Qazaqstanda toǵyz aýdannyń 23 eldimekenin sý basty. 254 úı men myńdaǵan aýlany sý aldy.
2013 jyly Qostanaı oblysynda úsh aýdannyń 8 eldimekenin sý basyp, 94 turǵyn úı zardap shekti. Odan bólek, Qaraǵandy oblysynyń Buqar jyraý aýdanynda erigen qar sýy "Kókpekti" bógeti jaryp, 149 úıdi sý basty, 38 úı qırap qalǵan. Apattan bes adam qaza tapty.
2014 jyly Aqmola oblysynyń bes aýdanynyń 13 eldimekeninde 429 turǵyn úıdi sý bassa, 2015 jyly Qaraǵandy oblysynda Qaraǵandy, Temirtaý, Shahtınsk qalalary men 48 eldimekendi jáne toǵyz aýdannyń eki qystaý sý astynda qalǵan. Dál osy jyly 2121 turǵyn úı sý astynda qaldy, 170-i qırap, 1 711 mal óldi.
2017 jáne 2018 jyldary Soltústik Qazaqstan, Shyǵys Qazaqstan, Almaty, Jambyl, Qostanaı jáne Aqtóbe oblystarynda sý tasqyny boldy.
2019 jyly Kókshetaýda tórt aýla sý astynda qalǵan. Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Besqaraǵaı aýylynda sol jyldyń 3 sáýirinde úsh jeke turǵyn úıdi jer asty sýlary basqan. Sý tasqyny saldarynan Aqmola oblysynda bóget buzylǵan bolatyn.
Sol jyly Aqmola, Soltústik Qazaqstan jáne Shyǵys Qazaqstan oblystarynyń joldarynda mıllıon tekshe metrge jýyq sý soryldy.
Al 2020 jyly Ózbekstanny Qazaqstanmen shekaralas tusyndaǵy Sárdoba bógeti buzylyp, Qazaqstan aýmaǵyn sý basqan. Naqtyraq aıtsaq, Túrkistan oblysynyń birneshe eldi mekeninde 400-den astam úı sý astynda qalǵan. Ońtústiktegi aýyldardan 5 myńnan astam turǵyny evakýaııalanǵanyn habarlandy.
2021 jyly tótenshelikter aýa raıynyń kúrt jylýynan sý tasqyny qaýpi bastalǵan sátten beri 46 turǵyn úıdi sý basqanyn habarlaǵan. Resmı málimetke súıensek, óńirler boıynsha Qostanaı oblysynda – 39, Aqmola oblysynda – 5, Shyǵys Qazaqstanda – 1 jáne Nur-Sultanda 1 turǵyn úıge sý kirgen. Úı ishindegi sý deńgeıi 10-15 sanımetr deńgeıinde bolǵandyqtan, barlyq jerde sý sorǵylaý jumystary júrgizilgen. Sol jyly elimizde oblystyq jáne aýdandyq mańyzy bar 67 avtojolǵa sý jaıylǵan. Aqmola oblysynda – 33, Soltústik Qazaqstanda – 10, Qostanaıda – 9, Qaraǵandy oblysynda – 8, Shyǵys Qazaqstanda – 2, Atyraý, Aqtóbe, Pavlodar oblystarynda 1 avtojoldy sý basqan.
2022 jylǵy sý tasqyny da halyqty ábden ábigerge salǵan. Sý tasqyny kezeńi bastalǵaly Aqtóbe, Batys Qazaqstan, Pavlodar, Qaraǵandy oblystarynda 185 turǵyn úı men 78 saıajaı, 2 áleýmettik nysan 185 turǵyn úıdi, 2 áleýmettik nysandy jáne 63 saıajaıdy sý basqan. Sol jyly Batys Qazaqstan, Aqtóbe, Pavlodar, Qaraǵandy oblystarynda barlyǵy 1165 adam evakýaııalandy, onyń 676-sy ýaqytsha evakýaııalaý pýnktterine ornalastyrylǵan. El aýmaǵynda odan ózge aımaqtarda apattan zardap shekkender bolmaǵan.
Ótken jyly da Qazaqstanda sý tasqyny bastalǵannan beri 162 turǵyn úı, 20 saıajaı, tehnıkalyq qyzmet kórsetý stanııasy, dámhana jáne sport kesheni sý astynda qalǵan. Túrkistan, Pavlodar, Abaı, Batys Qazaqstan jáne Aqtóbe oblystarynda ǵımarattardy sý basyp, turǵyndar evakýaııalanypty. Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi Oral qalasy men Batys Qazaqstannyń bes aýdanyn, sondaı-aq Aqtóbe oblysynyń Qobdy aýdanyndaǵy apatqa oraı tótenshe jaǵdaı rejımin jarııalaǵan. Sol jyly Aqtóbe oblysynda 13 turǵyn úı sý astynda qalyp, 311 adam ýaqytsha evakýaııalaý pýnktterine jetkizilgen.
«AQBÓKEN ATÝǴA RUQSAT BERILGEN JERLER»
Bıylǵy sý tasqyny – eń úlken apat dep tanyldy. Buǵan qatysty qoǵam belsendileri men halyq ártúrli pikirde. Aıta ketý kerek, jelide sý tasqynynyń mundaı qaýip tóndirýin kıiktiń kıesimen baılanystyryp jatqandar kóp.
«Osy bizdi kıiktiń kıesi uryp jatqan joq pa? Keń daladan oryn qımaı, qoldan qyrǵyzyp edińder, al kerek bolsa, sol dalańdy sýǵa toltyraıyn dep... Sý tasqynynan zardap shegip jatqan aǵaıynǵa Alla jeńildigin bersin!» - dep jazdy Facebook jelisiniń qoldanýshysy Nurjan Nurmaǵanbetov.
Áleýmettik jelide jarııalanǵan qyzylordalyq turǵynnyń pikiri de osyǵan saıady.
«Qoǵamda bolyp jatqannyń barlyǵyn áleýmettik jeliden kórip otyrmyz. Sol kórgenimnen baıqasam aqbóken atýǵa ruqsat bergen jerlerdi, aqbókender turaqty mekendeıtin oryndardy sý alyp jatyr. Batys Qazaqstan oblysy, Aqtóbe, Qostanaı, Astananyń tóńiregi jáne de osy mańaıdy meken etken kıiktiń bárin qyryp-joıdy. Et kombınatyn saldy. Al endi osy sý alyp jatqan jerdiń syrtynan qarap mynadaı oı týyp tur», - delingen pikirde.
Eske sala keteıik, bıyl bılik uzyn sany 5 350 kıik aýlanatynyn aıtqan edi. Onyń ishinde Aqmola oblysynda – 280, Aqtóbe oblysynda – 90, Batys Qazaqstanda – 1 100, Qaraǵandy oblysynda – 1 280, Qostanaı oblysynda – 1 230, Ulytaý oblysynda – 1 530 aýlanady dep kórsetilgen.
Budan basqa áleýmettik jelide bıylǵy sý tasqynyna bıliktiń daıyn bolmaǵanyn synap jazǵandar kóp. Olardyń keıbiri osyndaı apat kezinde ótemaqy esebinde qarjy bólý múmkindigi týatynyn, biraq ony eshkim teksermeıtin aıtsa, taǵy bir top qoldanýshylar sońǵy jyldary sý tasqynyn aldyn-alý tárizdi maýsymdyq jumystar atqarylmaıtynyna alańdaǵan. Taǵy biri qysta jınalǵan sýdy sý qoımalary, bógetterde jınap, jazda paıdalanýǵa bolady degen usynystaryn bildirgen.
Symbat Naýhan
«Adyrna» ulttyq portaly
