Búgin - aqyn, sóz zergeri, qazirgi qazaq ádebıetiniń kórneki ókili Muqaǵalı Maqataevtyń dúnıeden kóshken kúni. Soǵan oraı synshy Amangeldi Keńshiliktiń aqyn týraly essesin nazarlaryńyzǵa usynamyz.
«Naǵyz aqyndardyń ómiri ólgennen keıin bastalady» degen, el arasynda mátelge aınalyp ketken támsil bar. Franııa halqy Balzakty sońǵy saparyna shyǵaryp salǵanda, Parıjdi qylyshynyń emes, qalamynyń qudiretimen baǵyndyrýǵa sert bergen sýretker qabiri basynda Gıýgonyń dýaly aýzynan shyqqan ataly sózdiń aıtylǵanyna 170 jyldan asypty. Sodan beri san urpaq aýysyp, dúnıe-maıdannyń qııan-keski shaıqasynda tán qınalǵanda, jan da qosa shyńǵyryp, talaı-talaı qundylyqtardy oı eleginen ótkizip, qaıta saralaǵanymyzǵa qaramastan, áli kúnge deıin uly aqyndardyń shyǵarmashylyq ǵumyrynyń baıandy da, berekeli bolýyna ólgen soń ǵana jol ashylýy ómirdiń jazylmaǵan zańdylyǵyna aınalǵandaı.
Ádette, álemnen úılesim izdegen eki aıaqty sanaly tirshilik ıesiniń sheńberden shyqpaı, adaldyq pen aramdyqty tarazy basynda teń ustaǵandaı keıipte júretin jandarǵa búıregi buryp turatyny jasyryn emes.
Jumaqtan qýylyp, Jer betinen baqyt izdep adasqan adam tabıǵaty solaı jaratylǵan, onyń kóńili turaqtylyqty jaqsy kóredi, jany álemmen jarasymda bolǵandy qalaıdy. Al, naızaǵaıly qara bulttaı otty jyrlary júregimizdi jandyryp jibere jazdaıtyn minezi shataq, shaıqy shaıyrlardyń kóbisi ómirde de keń dúnıege sımaı alasuryp, noqtaǵa basy matalyp, asaý taǵdyrymen arpalysyp, fánıden ótedi. Aýyzdyqtaýǵa kónbeıtin mundaı tarpańdardyń dám-tuzy taýsylǵan kúnge deıin jurtqa jaǵyp, jaqsy atty bolýy ekitalaı. Shyndyǵynda da resmı bılik qyryn qaraǵany úshin ústinen birneshe qylmystyq is qozǵalǵan Danteler men basynan dos túgil dushpan sózin asyrmaı, ajalyna asyqqandaı alasuryp, aqyry dýelde qaza tapqan Pýshkın men Lermontovtardyń kózi tirisinde eldiń súıkimdisi bolýy múmkin be edi?
Syrshyl sýretker qaıtys bolǵan soń onyń ómir saparyndaǵy áreketiniń bári toqtap, artyna mıras etip ketken rýhanı qazynasy, shyǵarmalary ǵana qalady. Ýaqyt ótken saıyn kúni keshe ǵana sonshalyqty mán berip, jaǵymyz talǵansha talqylap kelgen pendeshilik taqyryptardyń mańyzy joıylyp, sanadan sypyrylyp, birte-birte oqyrman talantty tulǵany saıası kózqarasy, istegen qyzmeti, dúnıeni dúrliktirgen dańqyna qarap emes, shyǵarmalary arqyly ǵana baǵalaı bastaıtyn bolady. Eger sýretker oqyrman sezimine áser etetin kemel týyndylar jaza almasa, myna qý tirshilikte qol jetkizgen tabystary – istegen qyzmeti, alǵan ataǵy, marapaty men syılyqtarynyń bári ádiram qalady. Endigi jerde shyǵarmańnan alatyn lázattan basqa áńgimeniń oqyrmanǵa keregi shamaly.
«At basy altyn berse tabylmaǵan, Sybaǵam qaıda meniń alynbaǵan?» dep aqyndyq qudiretiniń baǵalanbaǵanyna nazalanyp, júregin jaralaǵan jan qaıǵysyn óleńimen emdegen Muqaǵalı Maqataevqa jer basyp júrgende memlekettik deńgeıdegi syılyqtar túgil, kishi-girim marapattardyń biri de buıyrmapty. Shyǵarmashylyq keshi de ótpepti. Búginde bıliktiń shúlen taratqandaı bolyp eldiń bárine úlestirip jatqan orden. medalderiniń birin de ol almapty.
Ólgen soń ómirinde berýge qımaǵan ataq-dańqtyń bári ony ózi izdep tapty. Tom-tom kitaptary shyqty. Jyr-murasy eń kóp oqylatyn tulǵaǵa aınaldy. Ókpeletkender arýaǵynan keshirim surady. Kózi tirisinde qadirin bilmegen jurt, endi onymen bir zamanda ómir súrgenimen maqtanyp, estelikter jazyp ketti.
«Amanat» atty kitabynyń Memlekettik syılyqty ıelenýi de elimizdiń rýhanı ómirindegi aıtýly oqıǵa boldy. 1999 jyly halyq qalaýymen oǵan Qazaqstannyń eń joǵary syılyǵy berilgende, marapat Maqataevtyń emes, Maqataev marapattyń mártebesin kóterip jibergendeı bir áser kóńilimizde ornyǵyp qalǵan. Naızaǵaı jyrlary Rýh aspanynyń bıiginde aq almastaı jarqyldap, áserli ánderi qazaq dalasyn terbegen syrshyl lırıkke elimizdiń eń bedeldi syılyǵy berilgende jurt máz bolyp, talantynyń esh te bolsa kesh baǵalanǵanyna qatty qýandy. Tirilerdi ólgenderdiń arýaǵymen jarystyryp qoıýdyń durys emes ekenin ishteı moıyndaǵanyńmen:
Tamuqqa barady alyp, myna qurǵyr,
Qulaýǵa pás-aq qalyp turaǵym tur.
Qýanyp ótem be dep kelip edim,
Tún saıyn ońashada jyladym kil.
Jurtym-aý, jylaýdyń da sebebi bar,
Nege sonsha aldymnan keledi jar?
Sen kelip selbespeseń, qaıran jurtym,
Sendelip eki ortada óledi jan, – dep dármensizdikten kúızelip, halyqtan qaıran kútip, jalǵannan jaqsylyq dámetken aqynǵa, nege el-jurtynyń ólgennen keıin osy syılyqty áperýge sonshalyqty ystyq yqylas tanytqanyn túsinýge de bolady.
Aqynnyń eń uly synshysy – halyq. Jyr alybynyń ańyzdyq beınesine tabynyp, óz qııaldarynda onymen kúnde syrlasyp, óleńderin ólip-óship oqyp, arýaǵyn razy etkisi kelgen halyq talabynyń bári durys, bári oryndy, bári zańdy. Qalyń qazaqtyń
kóńil-kesesine sımaı aqtarylǵan rııasyz mahabbaty rızashylyq sezimińdi týǵyzyp, shyn súısindirgenimen, «shirkin-aı, osynshama kól- kósir qurmettiń bir ushyǵyn ol kózi tirisinde kórgende ǵoı» degen syńaıdaǵy bir ókinish otynyń tutanyp, ózegińdi órteıtin kezderi de bar.
Amal neshik, áldekimderdiń aldynda quldyq uryp aqtalǵysy, aıaqtarynyń astynda taptalǵysy kelmeı, basyn taýǵa da, tasqa da soqqan minezdi aqynnyń ómiri óleń-otyna órtenip óldi. Qazaq poezııasynyń jaryq kúnindeı bolyp jarqyraǵan Muqaǵalı Maqataev 1976 jyly bar-joǵy 45 jasynda kóz jumyp, máńgilik mekenine attanyp ketti.
Qarasaz, qara shalǵyn óleńde óstim,
Jyr jazsam, oǵan jurtym eleńdestiń.
Ólse, óler Muqaǵalı Maqataev,
Óltire almas alaıda óleńdi eshkim, – dep egilip syr tolǵaǵan birtýar aqynnyń ádebı ortaǵa tanylyp, burqyratyp óleń jazǵan shyǵarmashylyq ǵumyry qamshynyń sabyndaı kelte ómirinen de qysqa boldy. Bar-joǵy on bir jyldaı ýaqyt. Mine, osy azǵantaı merzim ishinde tilinen bal men ý tamǵan syrshyl lırıktiń «Ilıch» (1964), «Armysyńdar dostar» (1966), «Qarlyǵashym keldiń be?» (1968), «Mavr» (1970), «Darıǵa-júrek» (1972), «Aqqýlar uıyqtaǵanda» (1974), «Shýaǵym meniń» (1975) kitaptary shyǵyp, jyrsúıer qaýymnyń júrek tórinen oryn aldy. «Ómirdastan» tańdamalysy 1976 jyly «Jazýshy» baspasynan jaryq kórgenimen, aýrýhana tósegine tańylyp, derti asqynyp, aýyr hálde jatqan aqyn, janary jáýdirep, syrtqy muqabasyn ǵana qolymen ustap, kitap bolyp shyqqannan keıingi qyzyǵyn kóre almaı dúnıe saldy. Bir sózben aıtqanda, Muqaǵalı mıllıondaǵan adamdardyń aýzyn ashyp, kózin jumǵyzǵan kemel týyndylaryn 34 pen 45 jas aralyǵynda jazyp, azǵantaı ýaqyt ishinde júrek qoınaýynan tapqan qundy qazynasynyń baǵasyn berýdi keler urpaqqa, ıaǵnı, myna bizge amanattap ketti.
Qazynam bar.
Bireýge bersem be eken?!
Ókpeleıdi-aý bermesem,
Bersem, bóten.
Bar baılyqty qoınyma tyǵyp alyp,
Álde myna qúmdardaı ólsem be eken!?
Qazynam bar,
Bireýge qısam ba eken!?
Renjıdi-aý qımasam, Qısam, bóten.
Álde myna daladaı bar baılyqty
Bir ózim ıemdenip, jısam ba eken!?
Qazynam bar.
Táýekel, satsam ba eken?!
Ózińdikin ózgege satsań, bóten.
Álde myna taýlardaı búrkenip ap,
Búk túsip, teris qarap jatsam ba eken?
Qazynam bar. Qısapsyz shekteledi.
Qyzǵanady bireýler, jek kóredi.
Bermeımin de, satpaımyn, kórsetpeımin! Alam deseń,
Aldymen zertte meni...
On bir jyldaı ýaqytta aqyndyq júrekten týǵan rýhanı baılyqtyń qanshalyqty qundy ekenin osy joldar aıqyn ańǵartyp turǵandaı.
Kózdi ashyp-jumǵansha óte shyǵatyn qas-qaǵym mezgil ishinde túrli baspalardan Muqaǵalıdyń segiz kitaby jaryq kórip úlgeripti. Bir qaraǵanda mundaı keńshilik kez-kelgen aqynnyń mańdaıyna buıyra bermeıtin sırek baqyt sııaqty bolyp ta kórinedi. Áıtkenmen, osyǵan oraı aıtylyp jatqan pikirler bir-birine qaıshy kelip, eldi ekiudaı sezimniń qushaǵynda qaldyryp júr.
Zamandastarynyń biri Muqaǵalıdyń ómirden kóp jaqsylyq kórmegenin, sybaǵasynan aıyrylyp, shómishten qaǵylǵanyn aıtsa, ekinshileri, kerisinshe, qoǵamnan shettetilip, beınet tartqanyn joqqa shyǵaryp, ony dáleldep jantalasýda. Mundaı kezde shyndyqtyń shylbyrynan ustaı almaı, kimniń sózine senip, kimniń jaǵyna shyǵaryńdy bilmeı basyń qatyp, daǵdaryp qalatynyń ras.
Biz Muqaǵalıdyń zamandasy emespiz. Aqynmen dámdes bolǵan qalamgerlerdiń estelikterin oqyp, sol dáýirdiń tynysyn sezip, kartınasyn kóz aldymyzǵa elestetkenimizben, dál olardaı shyndyqtyń teńizine tereń boılaı almaımyz. Soǵan qaramastan, ádebıetimizdegi Muqaǵalıdaı som altyndy jete tanymaǵan, laıyqty baǵasyn bere almaǵan qurdastary men zamandastarynyń shyndyǵyna kúmándanýǵa bizdiń de qaqymyz bar. Sondyqtan da biz kóp jaǵdaıda eldiń sózinen góri, júreginiń túbine kir saqtamaǵan syrshyl lırıktiń jyrlaryna júginip, aqıqatty bytyradaı shashylyp jatqan shyndyqtardan emes, aqynnyń taǵdyrly týyndylarynan izdeımiz. Muqaǵalıdyń kúndeligin oqyp shyqqanymyzda, osy tańdaǵan jolymyzdyń durystyǵyna kózimiz jete tústi. «Eger biz kezderde meniń ómirim, shyǵarmashylyǵym áldekimniń kóńilin aýdara qalsa, olarǵa bylaı der edim: «Meniń qymbatty dostarym! Eger sender shynymen meniń ómirbaıanymdy, shyǵarmashylyǵymdy zerttemek bolsańdar, onda men ne jazsam, sonyń bárin túgel oqyp shyǵýdy umytpaǵaısyńdar. Meni óz óleńderimnen bólip qaramaýlaryńyzdy ótinem».
Rasynda da, ózi týraly aqynnan asyryp kim aıta alady? Júrek syryn, názik janyn kim odan artyq túsinedi? Tereńde tunyp jatqan daýyl kúıdi, terbetip, týlatyp qozǵaıtyn aqyn týyndylary turǵanda shyndyqty basqa jaqtan izdeýde qandaı qısyn bar? Biz úshin kózi tirisinde bireýisi talantyn moıyndap maqtaǵan, ekinshisi beımálim sebeptermen synaǵan, úshinshisi qadirin bilip aıaǵan, tórtinshisi tasadan tas atqan, besinshisi qolynan kelgenshe kómektesip, altynshysy aıaqtan shalǵan – aǵa, ini, qurdastarynyń shyndyǵynan góri, óz ómirin óleńmen órnektegen aqyn aqıqaty bárinen de mańyzdy, qymbat bolýy tıis qoı. Al, bizdiń oqyǵan óleńderimiz Muqaǵalıdyń jaǵasy jaıla- ýda júrmegenin dáleldep, qaıta kerisinshe, ómiriniń aýyr bolǵanyn aıǵaılap jetkizip, kókiregi qars aıyryla jazdap jylap tur.
Janarymdy tumanmen tumshaladym,
...Serippesi úzilip tur sadaǵym.
Jigitinen qazaqtyń dos taba almaı,
Qyz da bolsań men saǵan muń shaǵamyn.
Aýyrlar dep oılap pa em munsha halim...
Úmittiń sońǵy jibi úzilip, bir biteý, meńireý qabyrǵaǵa tirelgendeı bolyp sharasyzdyqtan aıtylǵan, ne degen muńly sózder! Dosqa jarymaı, ómirdiń dýmandy bazarynan jylap qaıtqannan asqan qandaı qasiret bar, myna dúnıede. Panasyz, sorly jetimdeı eńiretip, názik janyn oıran etken mundaı qaıǵynyń shańdaq daýyly jalǵannan jubanysh izdep jabyrqap, amalynyń joqtyǵynan ajal arqanyna moınyn sozyp qulazyǵan aqyn júreginde ǵana soǵady.
Aqyn bolyp nesine jaratyldym,
Arasynda qap qoımaı qara túnniń.
Qasıetin sezem dep Ana tildiń,
Qaýyrsyny qalmady qanatymnyń.
Qý tirlikke qul bolyp, aıań basyp,
Qulashymdy jaıa almaı baratyrmyn.
Momyn edim, jaqsy edim, uıań edim,
Attap óttim olardyń qııa belin.
Endi, mine, qaýqarsyz qur ashýdy,
Jııa bergim keledi, jııa bergim.
Mańdaıymnan sıpaǵan bir jan bolsa,
Endi qalǵan ómirimdi qııar edim.
Taǵdyrynyń aıanyshty da, aýyr bolǵanyna qalamyn qasiretiniń qanyna malyp otyryp jazǵan, súıekten ótetin aqyn sózderinen artyq sizge qandaı dálel kerek? Aqyrǵy amanatyn aıtqandaı bolyp jyrlaǵan, ómir shyraǵy sónip bara jatqan aqyn shyndyǵyna nege qulaq asqymyz kelmeıdi?
Ne kúıde júrgenimdi kóresiń be?
Men sónip baratyrmyn, senesiń be?
Qaı maıdannan oralǵan jaýyngermin,
Jaradan saý-tamtyq joq denesinde.
Muqaǵalı sózdiń kıesi baryna senip, boıtumaryndaı qasterlegen, qadirin jaqsy bilip ony qalaı bolsa solaı ońdy-soldy shashyp qoldana bermegen, Qudaısyz qoǵamda ómir súre otyryp, Allany aý- zynan tastamaǵan, júregine ıman qarlyǵashy uıa salǵan – tekti talant. Maımyldan jaratylǵanyna kúmándanyp, qazaq aqyndarynyń ishinen Adam Ata men Haýa Ana taqyrybyn alǵashqy bolyp jyrlaǵan – sezimtal lırık. Jáne jaratylysqa jan bitirgen perishte sulýlyqty kózimen kórgendeı sýrettep, bir-birinsiz ómir súre almaıtyn qaıtalanbas eki qubylys – áıel men erkektiń ońasha qalǵandaǵy sátin kesteli tilmen kórkemdep, qalaı áserli, ádemi jetkizgen deseıshi.
Ne keremet bizdi munda tastaǵan?!
Ol da menen, men de odan jasqanam.
Aınalaıyn Adam Ata, Haýa Ana,
Aldymenen qaısyń ediń bastaǵan?
Álde, sen be, aınalaıyn Haýa Ana,
Qaýyzyn ashqan gúlge uqsap qaraǵan?
Adam Ata, álde sen be aq gúlden,
Nár alǵandy tirshilikke balaǵan.
(Aıtarym bar senderge men maqtanyp),
Sender batqan kúnáǵa biz batpadyq,
Turǵan bolar, áıteýir, bir ot janyp,
Janyp baryp, janyp baryp toqtadyq.
Alpysynshy jyldary óleń ólkesine dúbirletip kelip, qoltańbasyn qaldyryp, kıeli shańyraqqa bir-bir ýyq bolyp qadalǵan Muqaǵalı zamandastarynyń qaı-qaısysy da osal emes. Biraq ádebıettiń alyp muhıtyna óz arnasymen kelip qosylǵan aqyndardyń ishinen dinin satpaıtynyn jurtqa jarııa etip, paıǵambarymyz Muhammed (s. ǵ.s.) úmbeti ekenin Muqaǵalı ǵana jamaǵatqa batyl aıta aldy.
Qaımaǵy buzylmaǵan qaıran dinim,
Qaımaǵyń byt-shyt boldy qaıdan búgin?!
Qubylaǵa bet alyp qol qýsyryp,
Sájdege jyǵylatyn qaıda kúnim?
Satpaımyn, satqan emen dinimdi men,
Ólmeıtin, óshpeıtuǵyn kúnim bilem.
Tappaıtyn kúnde tynym, túnde tynym,
Musylman Muhammedtiń úmbetimin.
Muhammedtiń úmmeti musylmanmyn,
Paıǵambarym qoldaıdy qysylǵan kún.
Alsyn taǵalam ant etem, ant etemin,
Alla esimin júrekten ushyrǵan kún»
Endeshe myna bizdiń, jaýhar jyrlary erkimizdi bılep, et- júregimizdi eljiretip, sezimimizdi jaýlap alǵan Muqaǵalıdyń mıllıondaǵan oqyrmandary tar kezeńde de Allasyna sıynyp, asyl dinin umytpaǵan áýlıeniń:
Dostyqqa júrmin,
Dostyqqa júrmin qumartyp!
Ólgeli júrmin,
Ózime-ózim min artyp...
Jaýyzdyń baryp, janyna ýázir bolǵannan,
Dostardyń baryp, aýlasynda ólgen myń artyq, – dep ózegin órtep, ómirin óksitken ókinishti óleńimen jetkizgen janaıqaıyna qalaı kúmán keltiremiz? Dúnıeden dos tappaı, seń soqqandaı sendelgende jalǵyz dosy júregimen ǵana syrlasyp, qınalyp, qapalanyp, qusalyqtan qaıǵyryp ólgen muńlyqtyń sózine senbeýge bola ma?
Júregińiz bar bolsa, Muqaǵalıdyń ıntımdik lırıkasyn aıtpaǵanda, tabıǵatqa til bitirgen jaýhar jyrlarynan da aqyn janyn jegideı jegen ókinishti sezbeý, talaısyz taǵdyrynyń basyn shalǵan qaıǵy-qasirettiń munaryn baıqamaý múmkin emes qoı.
Kúz sekildi bıylǵy kóktem maǵan,
Kúreńitip turady...
Netken jaman?!
Keshe ǵana
Keremet keshken ǵumyr
Búgin maǵan sekildi ótken zaman.
Nemese:
Jas tereksiń japyraq jaıa almaǵan,
Biz – jolaýshy saıańda aıaldaǵan.
Biz ketemiz, qalasyń, tuldyr terek,
Salqyn bola almady saıań jaman.
Sondaı-aq:
Myna kelgen jazym ba – aq tańym ba?!
Qaıta oralǵan qusym ba baqtaryma?
Qarǵys aıtyp otyr ma qarlyǵashtar,
Meniń júdeý keshegi shaqtaryma?!
Muqaǵalı poezııasynyń lırıkalyq «meni» jaryqqa úıir kóbelekteı ózdiginen otqa túskenimen, ekinshi jaǵynan, kez-kelgen aqynnyń eń uly baılyǵy – rýhanı qazynasy, óleńderi emes pe degen oı da keledi keıde basyńa. Kóńili kóbelekteı alyp-ushqan aqyndardyń jıi-jıi otqa qanatyn kúıdirip alyp jatatyny qalypty qubylys emes pe, táıiri. Shyǵarmalarynyń tasqa basylyp, kitap bolyp shyǵyp, halyq ıgiligine aınalǵanynan artyq aqynǵa qandaı mártebe, qandaı baqyt kerek? Endeshe segiz jyr jınaǵyn oqyrmanǵa usynyp úlgergen Muqaǵalıdy músirkeýge bizdiń moraldyq qaqymyz bar ma?
Árıne, Qudaı bergen qabiletin qurmettep Muqaǵalıǵa bir syılyq nemese ataq ápere almaǵanymyz aqynnyń emes, bizdiń arymyzǵa syn bolarlyq uıatty is. Biraq, aıtyńyzshy, bılikke kórsetken qyzmetin buldap, qos-qostan syılyq alyp, ataqqa toımaǵan qalamgerlerdiń qaısysy tarıhta qaldy? Aqyndy óner shyńyna shyǵaratyn shyǵarmalary ǵoı. Kózi tirisinde dańqtary dúnıeni dúrliktirip memleketimizdikin aıtpaǵanda, odaqtyq, halyqaralyq deńgeıdegi syılyqtardyń birinen soń birin qaldyrmaı alǵan, ataǵynan at úrikken aqyndardyń pendeshilik tabystary esimderiniń umytylmaýyna sebeptese aldy ma? Nege jurt olardyń emes, ataq pen syılyqty dámetpek túgil, jat jurtta qalǵandaı bolyp, basyna baq qusy qonbaı ońashada jalǵyzsyrap jylaǵan Muqaǵalıdyń jyrlaryn qumartyp oqıdy? Kúndelikti kúıbeń tirshilik, kúıki ómirdiń qulyna aınalyp ketpeı, máńgilikpen ǵana syrlasyp, uly adam bolyp ómir súrýdiń qıyn taǵdyr ekenin aqynnyń ózi de moıyndapty.
Taǵdyr deımiz, Taǵdyr deımiz ashyna,
Talaq taǵdyr, kúıbeń tirlik aldaıdy.
Aqymaqtyń baq bop qonyp basyna,
Aqyldydan aýlaq keter, barmaıdy.
Kózden aqsa júrektegi qan-jylǵa,
Tabyna kep taǵdyr deımiz janshylyp.
Bile tura ury arbekesh – taǵdyrǵa,
Ýaıymdy ustatamyz qamshy ǵyp.
Taǵdyr deıtin bos sóz, bos sóz, jarandar,
Ótirikke sanańdar!
Taǵdyryńdy jasaıtyn da adamdar.
Taǵdyryńdy búldiretin adamdar!
Áıtkenmen, turmys-tirshiligi qıyn bolǵanymen, segiz kitaby shyqqan aqynnyń shyǵarmashylyq taǵdyry aýyr boldy degendi aıtýǵa aýzyń barmaıtyny da ras.
Segiz kitap syrt kózge az olja emesteı kóringenimen, kólemi sábıdiń alaqanyndaı ǵana shaǵyn, pyshaqtyń qyryndaı jyr jınaqtaryn kórip, qolyńa ustaǵanda kóńiliń qońyltaqsyp, alǵashqy oıyńnan aınyp, aqyn talantyn qurmettegen qoshemettiń biz oılaǵandaı zor bolmaǵanyna kóziń jete túsedi. Jyr súleıimen bir zamanda ómir súrgen ózge eldiń asa kórnekti shaıyrlary Rasýl Ǵamzatov, Qaısyn Kýlıev, Evgenıı Evtýshenko, Andreı Voznesenskıılerdi halqynyń qalaı tóbesine kótergeni eldiń bárine aıan. Al, ardy janynan da bıik qoıyp, aqyndarymen maqtanǵanda ózge ulttardy shań qaptyryp ketetin myna bizdiń, shyǵarmashylyq qabileti olardan artyq bolmasa, bir mysqaldaı da kem emes Muqaǵalıdaı taý tulǵanyń jibi túzý bir jyr jınaǵyn durystap shyǵaryp bere almaǵanymyz eldigimizdi aıtpaǵanda, azamattyǵymyzǵa syn emes pe?
Kórnekti aqyn, ári ǵalym Ábdildá Tájibaev jyr súleıiniń qaıtys bolǵanyna bir jyl tolǵanda «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas Alash») gazetiniń 1977 jylǵy 26 naýryzyndaǵy sanynda úlken maqala jazyp Muqaǵalı óleńderine sholý jasaı kelip «..oqyrman qaýym aqynnyń jaryq kórmegen tamasha óleńderi óte kóp ekenin bile bermeıdi» degen-tuǵyn. Poezııaǵa tórelik aıtyp, ókshesin basqan inisiniń ta- lantyn birinshi baǵalaǵan Ábdilda aqsaqaldyń sózine qaraǵanda, Muqaǵalıdyń túrli sebeptermen kitaptaryna enbeı qalǵan týyndylary óte kóp bolǵanǵa uqsaıdy. Ónimdi eńbek etkenine qaramastan, aıryqsha talant ıesi ekenin tap basyp, tanı almaǵanymyzdy akademık synshy Muhamedjan Qarataev ta 1981 jyly Muqaǵalıdyń 50 jyldyǵyna arnalǵan saltanatty jınalysta jasaǵan baıandamasynda aıtyp ketipti. Osyǵan oraı, artyna sonshama mol mura qaldyrǵan aqynnyń kitaptary nege jupyny bolyp shyqty degen zańdy suraqtyń jaýabyn izdeýdiń reti de, jóni de kelip tur.
(Jalǵasy bar)
Amangeldi Myrzabek
