Erterekte Talas jerınde tūratyn Oşaqty Jangeldı bidıŋ Ūlbike deitın aqyn qyzy bolǧan eken. Ol kezde aqyndyǧymen Sara, Ūlbike, Manat qyzdardyŋ ataǧy keŋ taraǧan bolsa kerek. Osy aqyn qyzdarmen aitysyp bır köruge yntyq bolyp jüretın sylqym serıler köp bolatyn. Solardyŋ aitystaryn Ainabek aqyn qyz ben jıgıttıŋ öz äuenıne salyp aitystyrǧanyn tyŋdaǧan edık.
Top bolyp serılık qūryp, qai jerde toi bar, qai auylda sūlu qyz bar dep ızdep şyqqan Mädelı qoja, Maily qoja, Qatpa qoja, Taspa qoja, Küderı, Qūlynşaq, Būdabai jeteuı Ūlbike aqyndy köruge Jangeldı bidıŋ auylyna kelıptı. Olar kelgende bi de, aqyn qyz da üiınde joq, jolauşylap ketken eken. Bidıŋ kelınderı meimandarǧa ıltipat jasap, üige kırgızıp dastarhan jaiyp kütıp alady. Qonaqtar otyrǧan üide kışı kelını qamyr ilep otyrǧanda, abaisyzda jel şyǧaryp alypty. Şiyq etıp şyqqan jeldıŋ dybysyn qojalar esıtıp qoisa kerek. Kelın sasqanynan sypyrany tyrnalai berıptı.
Mūny sezıp otyrǧan erıkken qojalar qarap otyrmai
Qatpa qoja bastap:
Qyzyl tıl söz kelgende tūsalmaidy,
Eş adam kelgen jeldı qysa almaidy.
Kelınjan jasyram dep äure bolma,
Ol tyqyr, būl şiqylǧa ūsamaidy.
Būdan keiın Taspa qoja ılıp äketıp:
Būl kelın qojalarǧa nan iledı,
Az bolyp qalmasyn dep taǧy iledı.
Baiqamai qaldy ma eken jel kelgenın,
Kelınnıŋ oq atary zar iledı.
Küderı qoja da jalǧastyra tüsıp:
Būl kelın qojalarǧa nan qyp jatyr,
Erterek toiynsyn dep qam qyp jatyr.
Būl özı asa mergen kelın eken,
Atuǧa bıreumızdı qam qyp jatyr.
Qūlynşaq ta būlardan qalyspai:
Kelınnıŋ atqan oǧy däldep tiıp,
Bıreuın qojalardyŋ qan qyp jatyr.
Alty adam türegelıp otyrǧanda,
Mädelı oq timese neǧyp jatyr.
Sonda Mädelı qoja:
Altauyŋ otyrsyŋ ba sasyp qalyp,
Qai jaqqa qūtylmaqsyŋ qaşyp baryp.
Altauyŋnyŋ bırıne oq tise edı,
Men äiteuır qūtyldym jatyp qalyp.
Maily qoja:
Mädelı jaqsy boldy qūtylǧanyŋ,
Bas aman, oq timesten būǧyp qaldyŋ.
Sonda da oqtan qorqyp jata ketıp,
Bylǧanyp qalǧan joq pa būtyŋdaǧyŋ?
Būdabai:
Jürıŋder, al qojalar, attanaiyq,
Kıdırıp endı mūnda toqtamaiyq.
Jaŋaǧy Mädelını atqan kelın,
Myltyǧyn kep qalmasyn oqtap alyp.
Jetı qoja jetı auyz öleŋ aityp jolǧa şyǧa bergende, aldarynan Ūlbike aqyn şyǧa keledı.
– Qojalar qaida barasyŋdar, üige jürıp meiman bolyŋdar,– deidı olarǧa Ūlbike aqyn. "Bız şyǧyp qaldyq endı" dep Būdabai könbeidı.
Sonda Ūlbike qojalarǧa:
Mıngenı qojalardyŋ şüidelı kök,
Jeŋgensıp şyqtyŋdar ma süidedım dep.
Qojalar äbden toiyp qaittyŋdar ma,
Kelınnıŋ atyp bergen üiregın jep.
Būdabai:
Ūlbike, özıŋ joqta meiman boldyq,
Kelınnıŋ üiregıne äbden toidyq.
Erke ösken bidıŋ qyzy bolǧannan soŋ,
Üirektıŋ bır siraǧyn saǧan qoidyq.
Ūlbike:
Qojalar bıreuıŋ jas, bırıŋ kärı,
Sızderdei jüirık bolmas jūrttyŋ bärı.
Özderıŋ toiyp qaitsaŋ bız razy,
Sarqyty qojalardyŋ kımge därı?
Būdabai:
Ūlbike myna sözge şamdanasyŋ,
Barǧanda basqa elge kım bolasyŋ?
Aqsüiek qojalarǧa tıl tigızseŋ
Mal men bas, perzentke de kem bolasyŋ?
Ūlbike:
Būdabai jaulaspaiyq eldeskenmen,
Bas kesu bolsa-daǧy tıl kespegen.
Mal men bas perzentke kem bolady dep,
Sen özıŋ qūdaimenen söilesken be eŋ?!
Būdabai:
Adamzat būl düniege qonaq bolar,
Şyn dünie ölgennen soŋ sol jaq bolar.
Qojany aqsüiek dep syilap jürseŋ,
Ol jaqta barǧan jerıŋ jūmaq bolar.
Ūlbike:
Şyn sözge qūlaq türıp elıktermın,
Aldanyp jalǧan sözge kelıspeimın.
Jūmaqtyŋ o düniede bar ekenın,
Qojalar qaisyŋ baryp körıp keldıŋ?
Būdabai:
Senseŋız ol dünie şyn dünie
Qysqa ǧūmyr qyzyǧy az būl dünie.
Qyzyqtyŋ bärı sonda dep aitady,
Ūlbike mūny esıtıp bıldıŋız be?
Ūlbike:
Qojalar bızdı qaida jeteleidı,
Körgendei onda baryp neşe jerdı.
Ol dünie būl dünieden jaqsy bolsa,
Qojalar adamǧa aitpai keter edı.
Būdabai:
Bılseŋız myna jalǧan, jalǧan, jalǧan,
Nemene jalǧan emei janyŋdy alǧan.
Baryŋda basta bilık oina da kül,
Oinap-külıp ötse ömır qalmaidy arman.
Ūlbike:
Qyzyǧyna elıktep arman quyp,
Jürgen jan qojalarmen sairan qūryp.
Opasy joq jıgıtı qojalardyŋ,
Ketpei me ottyŋ basyn oiran qylyp.
Būdabai:
Ūlbike aitqan sözge şamdanasyŋ,
Jaratqan jat jūrttyq qyp, qyz balasyn
Qojanyŋ alyp jürgen därısı bar,
Qadalsa jazatūǧyn taz jarasyn.
Ūlbike:
Būdabai mınezıŋ bar qojaŋdaǧan,
Qojaŋdap talai qoja mazamdy alǧan.
Täuıp bol, täuıp bolsaŋ, özıŋe bol,
Äkeŋ de öz şeşeŋdı jaza almaǧan.
Būdabai:
Aulyŋa kelıp edık ızdep tauyp,
Barasyŋ betten alyp, töske şauyp.
Qojalardy aitysyp jeŋe almaisyŋ,
Bäige almaidy degen ǧoi baital şauyp.
Ūlbike:
Qoǧany oryp jisaŋ şöp bolmaidy,
Qojalar ūjymdasyp top bolmaidy.
El-elge tarap jürgen käsıp ızdep,
Iа qazaq iia bolmasa sart bolmaidy.
Täuıp bolyp, balaǧa sündet jasap,
As suǧa jetpeidı tapqandary.
Eŋbek etıp, ter tögıp, mal tappaityn,
Nesıne būl qojalar aspandaidy?!
Qojalar ozyp kelıp jürgen joq qoi,
Qosylyp bäigelerge şapsaŋ-daǧy.
Osydan keiın Ūlbike men qojalar aitysty toqtatyp, qaitadan üige kelıp, baǧanaǧy kelınnen keşırım sūrap, aiyp tölep qaitqan eken.
Halyq aqyny Ainabek Nysanūlynan jazyp alǧan zeinetker Elşıbek QONYSBEKOV.
