2025 jyldyŋ 25 qaraşasynan 5 jeltoqsanyna deiıngı aralyqta DEMOSCOPE qoǧamdyq pıkırge jedel monitoriŋ jürgızu biurosy el azamattary arasynda «Qazaqstandaǧy 2025 jylǧy meilınşe maŋyzdy oqiǧalar» taqyrybynda saualnama jürgızdı. Jobany MediaNet Halyqaralyq jurnalistika ortalyǧy PAPERLAB zertteu ortalyǧymen yntymaqtasa otyryp, Konrad Adenauer atyndaǧy qordyŋ qoldauymen jüzege asyrdy.
DEMOSCOPE biurosynyŋ saualnamasyna süiensek, ötıp bara jatqan jyl qazaqstandyqtarǧa jeŋıl bolǧan joq. Saualnama qoǧamda ürei deŋgeiı joǧary ekenın, halyq memlekettıŋ reformalaryn kümänmen qabyldaitynyn jäne ükımetke senım deŋgeiı tömen ekenın körsettı.
Ekınşı jyl qatarynan azamattardy alaŋdatyp otyrǧan meilınşe ötkır mäseleler tızımı özgerıssız qalyp otyrǧany da köp jaittan habar beredı. Ötken jylmen salystyrǧanda, kerı dinamika baiqalady.
DEMOSCOPE saualnamasy boiynşa, 2025 jyly qazaqstandyqtardy bärınen qatty mazalaǧan mäseleler mynadai:
2025 jyly eldı mazalaǧan kelesı mäseleler mynadai:
Respondentterdıŋ 11,9%-y eşteŋe mazalamaidy dep jauap bergen. Būl sūraqta bes nūsqaǧa deiın taŋdauǧa mümkındık berıldı.
Qoǧamdaǧy köŋıl-küidıŋ körnekı körsetkışı Qazaqstandaǧy ötıp bara jatqan jyldyŋ meilınşe maŋyzdy oqiǧalary deuge bolady. Dästürge sai, DEMOSCOPE qorytyndy saualnamasynda respondentterden kez kelgen saladaǧy meilınşe jaǧymdy ne jaǧymsyz mäselelerdı atap berudı sūrady.
Sonymen, qazaqstandyqtar meilınşe maŋyzdy dep sanaityn top-5 oqiǧa mynadai:
1. «Qairat» futbol klubynyŋ chempiondar ligasyna şyǧuy, «Real Madrid» komandasynyŋ Almatyda oinauy – 10,8%;
Respondentterdıŋ 30,6%-y biyl aitarlyqtai eşteŋe bolǧan joq deidı. 13,7%-y basqa oqiǧalardy aitsa, 25,1%-y jauap beruge qinaldy. Būl sūraqta üş nūsqaǧa deiın taŋdauǧa mümkındık berıldı.
2025 jyldyŋ qorytyndy saualnamasynda biuro ädettegıdei respondentterden bilıktıŋ bastamalaryna jeke baǧa berudı ötındı. Atap aitqanda, prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Senatty taratyp, Parlamenttı bır palataly etu jönındegı ūsynysy turaly sūraq boldy. Saualnamaǧa säikes, respondentterdıŋ 40,4%-y ūsynysty qoldasa, 30,2%-y būl turaly eşteŋe estımegen, 13,4%-yna bärıbır, al 5,5%-y ideiany qoldamaidy.
Äleumettanuşy, Paperlab zertteu ortalyǧynyŋ direktory Serık Beisembaev bır palataly parlament ideiasyn qoldaǧan 40% konstitusiialyq reformaǧa degen qoǧamnyŋ sūranysyn körsetpeidı dep sanaidy.
«Bız būl aradan paternalizm men bilıktı bır qolǧa şoǧyrlandyru deŋgeiın köremız. Būl sūraqta «prezident ūsyndy» degen tırkes şeşulı röl oinady dep oilaimyn, mūndai jaǧdaida zaŋdylyq bır jaqta qalyp, köşbasşynyŋ jeke basyn qoldau avtomatty türde onyŋ bastamasyn da maqūldauǧa ainalyp şyǧa keledı. Toqaevqa beiıl auditoriia bar, būl sūraqqa jauapta sol auditoriianyŋ ūstanymy körınıs tapsa kerek.
Saualnamany taldau nätijesı qoldauşylar negızınen 60+ (47%) ekenın körsettı, būl kısıler keŋestık kezeŋdegı bilıktı qoldaudan şyǧa almai jürgender, al jastar (18–29 jas) beihabar: būl toptaǧylardyŋ 40%-y bastama turaly «eşteŋe estımegen» bolyp şyqty», – deidı sarapşy.
Saualnamaǧa qatysuşylar Mäjılıs deputattarynyŋbırı ūsynǧan Qazaqstanda köp äiel aludy zaŋdastyru sekıldı atyşuly ūsynysqa da baǧa berdı. Būl sūraqqa syn közımen qaraǧandar köp, azamattardyŋ köpşılıgı (64,2%) mūndai bastamaǧa qarsy jauap berdı. Köp äiel aludy qoldaǧandardyŋ ülesı – 13,9%.
Būl saualda respondentterdıŋ jynysyna bailanysty aiyrmaşylyq bar ekenın aita ketken jön. Mäselen, äieldermen (5,5%) salystyrǧanda, er adamdar (23,1%) köp äiel aludy tört ese köbırek qoldaidy. Ūsynysqa qarsy äielderdıŋ ülesı 80,2% bolsa, er adamdardyŋ ülesı – 46,5%.
Būryn respondentter bilıktıŋ basqa da bastamalaryna qatysty közqarasyn bıldırgenın eske salamyz. 2024 jyldyŋ qaraşa aiynda azamattar bıryŋǧai uaqyt beldeuıturaly aitsa (53,1% qarsy pıkır bıldırgen), 2025 jyldyŋ säuır aiynda salyq reformasy turaly pıkır bıldırdı (52,8% qarsy).
DEMOSCOPE biurosy qazaqstandyqtardan jaqsardy-naşarlady-özgergen joq degen prinsip boiynşa negızgı äleumettık salalardyŋ jai-küiın baǧalaudy sūrady.
Naşarlady degen qatarda üşınşı jyl qatarynan ekologiia tūrǧany nazar audartady: 49,4% respondenttıŋ pıkırı osyndai. 41,9% ömır sapasy tömendedı dep sanaidy. Būdan ärı qarai tızımde ekonomika tūr, respondentterdıŋ 39,1%-y būl salada kerı ketu baiqaldy deidı. Jūmyssyzdyq pen jūmysqa tūru salasy da kerı kettı dep sanaidy (35%).
Äitse de, azamattar oŋ baǧalaǧan salalar basym ekenın de atap ötken jön. Mäselen, qazaqstandyqtardyŋ üşten bırı bılım beru jüiesınde (31,7%) jäne zaŋ men qauıpsızdıksalasynda (31,7%) jaǧdai jaqsardy dep esepteidı.
Köpşılıktıŋ pıkırıne süiensek, densaulyq saqtau (42,5%) men saiasi jäne azamattyq qūqyqtar (34,4%) salasynda jaǧdai özgermegen.
Ömırdıŋ maŋyzdy salalarynda jaǧdai naşarlaǧanyna qaramastan, qazaqstandyqtardyŋ köpşılıgı optimistık küidı saqtap otyrǧany taŋǧaldyrady. Respondentterdıŋ jalpy 62,6%-y ötıp bara jatqan 2025 jyl jaǧymdyboldy dep sanaidy. Onyŋ ışınde 31,7%-y 2025 jyl jaǧymdy boldy deuge bolady dese, 30,9%-y öte jaǧymdy boldy dep sanaidy. 12,2% ǧana biylǧy jyldy jaǧymsyz dep ataǧan.
2026 jyldy boljauda da jaǧymdy köŋıl-küi saqtalyp otyr. 65,5% respondent biylǧydan jaqsy bolady dep kütedı. 12,1% pessimizmmen qarasa, 12%-y jaŋa jyl da şamamen 2025 jyl siiaqty bolady dep oilaidy.
Keiıngı üş jyldaǧy DEMOSCOPE biurosynyŋ jyl saiynǧy qorytyndy saualnamasy memlekettıŋ köptegen bastamasyna qoǧamnyŋ senımı tömen ekenın körsetedı, būl ainalyp kelgende memlekettıŋ saiasaty tiımdı jüzege asuyna kedergı keltırıp, azamattardyŋ strategiialyq tūrǧydan maŋyzdy bastamalarǧa aralasu deŋgeiın tömendetedı.
Būl daǧdarysty eŋseru üşın bilık jüielı özgerısterge degen qoǧamnyŋ sūranysyn esepke ala otyryp, ūlttyq saiasatty beiımdeuı kerek, atap aitqanda, jemqorlyqqa qarsy şaralardy küşeitu, ekonomikalyq ahual qiyn tūsta halyqty äleumettık qorǧau, memlekettık basqaru prosesınıŋ aşyqtyǧyn qamtamasyz etu siiaqty özgerısterdı qolǧa aluy kerek.
Saualnamanyŋ tolyqqandy nätijesın jobanyŋ saitynan köre alasyzdar. Qazaq jäne orys tılderındegı baspasöz relizı men infografikalar myna sıltemede.
