- اعا، شەبەرلەر اۋىلىنا قالاي كەلدىڭىز؟
- نەگىزگى ماماندىعىم — ەڭبەك جانە سىزۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمى. وسكەمەننىڭ مۇعالىمدەر دايارلايتىن ۋچيليششەسىن تامامداعام. العاشىندا، شىعىس قازاقستان وبلىسى، مارقاكول اۋدانىندا مەكتەپتە ەڭبەك ءپانىنىڭ مۇعالىمى بولىپ قىزمەت اتقارىپ ءجۇردىم. كەڭەس زامانى كەزىندە تاپسىرىسپەن جاسالعان دومبىرالار قولعا تۇسپەيتىن، شەبەرلەر از بولاتىن. دۇكەندە تۇرعاندارىنا كوڭىلىمىز تولمايتىن. موينى جۋان، بەتى قالىڭ دەگەندەي. ولاردى ءوزىمىز قولدان قىرىپ، موينىن شىعارىپ، ءتۇرىن كەلىستىرىپ الىپ جۇردىك. سودان، «نەگە قولدان دومبىرا ىستەمەسكە؟» دەگەن وي كەلىپ، دومبىرا جاساۋعا كىرىستىم.ء سويتىپ، 1988 جىلى الماتىعا كەلىپ، حالىق اسپاپتار مۇراجايىنىڭ ديرەكتورىنا دومبىرامدى كورسەتتىم. «اعا، مىنە، دومبىرا جاسايتىن ونەرىم بار ەدى» دەپ ەدىم، «ءوي، سەن اۋىلدا نەگە ءجۇرسىڭ، بىزگە سەندەي ادامدار كەرەك» دەپ مينيسترلىك ارقىلى اۋىلدا ساباق بەرىپ جۇرگەن جەرىمنەن الدىرتىپ الدى. سول كەزدەن باستاپ نەگىزگى كاسىبىم — دومبىرا جاساۋ بولدى. كەڭەس ۇكىمەتى تاراعانعا دەيىن وسى مۇراجايدا قىزمەت اتقاردىم. سودان كەيىن ك.بايسەيىتوۆا اتىنداعى مەكتەپتە، قازىر سوڭعى ءۇش جىلدا ا.جۇبانوۆ اتىنداعى مۋزىكالىق مەكتەپتە اسپاپ جوندەيتىن شەبەر بولىپ جۇمىس اتقارۋدامىن.
- العاشقى ۇستازىڭىز كىم بولدى؟
- دومبىرا جاساۋداعى العاشقى ۇستازىم — اكەم. ول كىسى اعاش شەبەرى-ءتىن. اعاشتان ءتۇيىن تۇيگەن ادام بولسا دا، بىراق دومبىرا جاساعان ەمەس. ءبىزدى كىشكەنە كەزىمىزدەن اعاش جارۋعا، بالتا، قاشاۋ ۇستاۋعا ۇيرەتتى. بالا كەزىمدە: «بالام، باستىق بولۋعا قۇمار بولما، قولىڭنان ونەر كەلسە، ونەر ۇيرەنۋگە تىرىس. باستىق بولساڭ كرەسلوڭدى باسقا بىرەۋ تارتىپ الۋى مۇمكىن، ال ەكى قولىڭداعى ونەرىڭدى ەشكىم دە تارتىپ الا المايدى» دەيتىن. كەز كەلگەن ادامدى ۇيرەتسەڭ، دومبىرا جاساي الادى، بىراق ەكىنىڭ ءبىرى دومبىرانى سويلەتە المايدى. قازاقستاندا دومبىرانى سويلەتەتىن شەبەرلەر ساۋساقپەن سانارلىق قانا.
ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلىپ، تاپسىرىس بەرىپ جاتادى. كاسىبي انشىلەر مەن كۇيشىلەرگە جانە اۋەسقويلارعا دەپ ەكى ءتۇرى دايىندالادى. دومبىرا بەتىندەگى ويۋ-ورنەك، سىرتىنداعى ديزاينى ءوز فانتازيامىز بويىنشا جۇزەگە اسادى. قايىڭ، بۇيرا ۇيەڭكى، شىرشا سەكىلدى اعاشتاردى پايدالانامىز. نەگىزى، العاش دومبىرا جاساۋدى قولعا العان احمەت جۇبانوۆ اعامىز. اقاڭ رەسەيدەن ساعات جوندەيتىن رومانەنكو اتتى شەبەردى الىپ كەلىپ، شەبەرحانا اشىپ بەرگەن. احمەت قۋانۇلى دومبىرانى ويىپ ەمەس، قۇراپ جاساۋ ءتاسىلىن ۇيرەتىپ كەتتى. قۇراما دومبىرانىڭ دۇنيەگە كەلۋى ارقىلى اسپاپتىڭ دەڭگەيى كوتەرىلىپ، دياپازوندارى كەڭەيدى.
- قازىر مەملەكەت تاراپىنان شەبەرلەرگە قانداي قولداۋ كورسەتىلىپ جاتىر؟
- اندا-ساندا ءبىر رەت «ۇكىلى دومبىرا» اتتى دومبىرا شەبەرلەرىنىڭ بايقاۋى وتكىزىلىپ تۇرادى. بايقاۋدى دومبىرا ونەرىنە ءۇش قايناسا، سورپاسى قوسىلمايتىن ادامدار وتكىزەدى. ونىڭ وزىندە ادىلدىك جوق. ءومىر جولىنداعى ۇستانىمىم — شىندىقتى جاقسى كورەمىن. سوندىقتان كوپ ادام مەنى جاقتىرمايدى. «ۇكىلى دومبىرا» بايقاۋىنىڭ بىلىق-شىلىقتارىن بەتىنە اشىق ايتقاندىقتان، بيىلعى بايقاۋ ەسىگىنەن قاراتپادى. مەنىڭ ويىم، بايقاۋدا تازا باسەكەلەستىك بولىپ، شىنايى ۇيىمداستىرىلسا دەيمىن. تاعى ءبىر ايتاتىنىم، ەڭبەك جولىمدا كورىپ ءجۇرمىن، ءاربىر كاسىپ يەلەرى وزىنە لايىقتى ماراپات، قۇرمەتىن الىپ ءجۇر. ال بىراق قازاق تاريحىندا دومبىرا، قوبىز جاساپ وتىرعان بىردە-ءبىر شەبەر مەدال الدى دەگەندى ەستىگەن جوقپىن.
- ناعىز دومبىرا دۇنيەگە كەلۋ ءۇشىن نە كەرەك؟
- ناعىز دومبىرا دۇنيەگە كەلۋ ءۇشىن — ناعىز شەبەر كەرەك، جاقسى ماتەريال كەرەك، تىنىش وتىرىپ ىستەيتىن جاعداي جاسالۋ كەرەك. «نان بولسا، ءان دە بولادى» دەمەكشى، جاقسى جاعداي جاسالىنسا، كەرەمەت دۇنيەلەر تۋادى. تاعى ءبىر ايتا كەتەتىنى، شەبەرلىك شەبەردىڭ قانىندا بولۋى كەرەك. سول شەبەرلىكتى ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا شىڭداي ءبىلۋى كەرەك. دومبىرا شەبەرى بولعانىما ەشقاشان وكىنبەيمىن. شەنەۋنىك كوپ، اللا بەرگەن دارىنى بار شەبەرلەر از. سول شەبەردىڭ ءبىرى بولعانىما قۋانامىن.
- كاسىبىڭىزدى ۇيرەتىپ جۇرگەن شاكىرتتەرىڭىز بار ما؟
- مەنىڭ شاكىرتىم — ءوز ۇلكەن ۇلىم. اتىراۋدىڭ مۋزىكا اكادەمياسىندا شەبەر بولىپ جۇمىس ىستەۋدە. شەبەرلەرىمىزدىڭ كوبى ءار جەردە شاشىراپ ءجۇر. ولارعا مۇلدە كوڭىل بولىنبەيدى. شىنىن ايتساق، كوبىسى جان ساقتاۋدىڭ قامىمەن كەتتى. وسى دومبىرا جاساۋ ونەرىن ۇرپاققا جەتكىزۋ ءۇشىن عىلىمي تۇرعىدا نەگىزدەلگەن ورتالىق كەرەك. سول ورتالىقتا شەبەرلەر دومبىرانىڭ دارەجەسىن كوتەرە الادى. ايتپەسە، دومبىرا — ءوزىنىڭ قوڭىر ۇنىنەن ايىرىلىپ بارا جاتىر. بۇل ماسەلەنى ءبىز تەز ارادا قولعا الۋىمىز كەرەك. اۋىزبەن ايتا بەرگەنشە، ءىس ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا تىرىسۋىمىز قاجەت. دومبىرا ءۇنىن الەمدىك دەڭگەيگە شىعارعىمىز كەلەدى. ەگەردە مادەنيەت مينيسترلىگى بىزگە وسىنداي مۇمكىندىك تۋعىزىپ وتىرسا، ءبىز قولدان كەلگەندى اياماۋعا ارقاشاندا دايىنبىز.
سۇحباتتاسقان تورعىن ءابۋشاحمان
