ASTANA. QazAqparat - Anadoly atyrabynda qazaqtyń qara dombyrasyn kúmbirletip júrgen bir týysymyz bar. «Naǵyz qazaq qazaq emes, naǵyz qazaq - dombyra» deseńiz, sol rýhanı baılyǵyńyzǵa essiz ǵashyqtyń biri - Sedat Solakoǵly. Qazaqstannan barǵan ónerpazdardyń eń birinshi izdeıtini Sedat bolǵandyqtan, bizdiń ánshi-kúıshilerimiz «Túrkııada Sedatymyz bar» deıdi eken. Osydan-aq onyń óner ortasyndaǵy qal-qadirin uǵa berińiz. «QazAqparat» HAA oqyrmandaryn búgin sheteldegi kúıshimen tanystyrýdy jón kórgen edi.
Dombyrany kórdim de «Qazaq degen kim?» degen suraqqa jaýap izdedim - Sedat Solakoǵly, buǵan deıingi bir suhbatyńyzda dombyrany úırenýge ájeńizdiń túrtki bolǵanyn aıtqan ekensiz. Osy rette dombyrany alǵash qolǵa alǵan shaqty eske túsirsek...
- Sedat Solakoǵly, buǵan deıingi bir suhbatyńyzda dombyrany úırenýge ájeńizdiń túrtki bolǵanyn aıtqan ekensiz. Osy rette dombyrany alǵash qolǵa alǵan shaqty eske túsirsek...
- Men 1980 jyly Ystanbulda ómir esigin ashtym. Sol qalada lıeıde oqydym. Dombyraǵa qyzyǵýshylyǵym bylaı bastaldy: bala kezde túriktiń baǵlama úıirmesine baryp júrgen bolatynmyn. Úıde baǵlamamen túriktiń kúılerin shertip otyratyn edim. Jasy 85-ten asqan ájem bir kúni maǵan «Balam, maǵan dombyra tartyp berseńshi» dep suraǵan edi. Biraq, ol shaqta dombyrany bildik pe? Ań-tań bolǵanmyn. Jyldar ótip, eseıgen shaqta Ystanbuldaǵy bir konertke baryp, Mustafa Buıyrǵan esimdi túrkııalyq qazaq dombyramen án shyrqaǵanda meniń esime «bul baıaǵy ájemniń surap júretin aspaby emes pe edi?» dep esime tústi. Dombyraǵa birden ǵashyq boldym. Kúmbirleı jónelgende óne-boıym diril qaǵyp, ózgeshe kúıge enetin em. Dombyrany kórdim de «Qazaq degen kim?» degen suraqqa jaýap izdedim. Keıin qazaqtar turatyn aýdanǵa baryp, olarmen jaqyn aralasa bastadym.
Sedat Solakoǵlynyń birde-bir otyrysy dombyrasyz ótpeıdi Bizdiń arǵy tegimiz -
Qyrym qypshaqtary. Negizi Rýmynııa arqyly Túrkııaǵa kóshken jurtpyz. Bir sózben bárimiz týyspyz. Qazaq týystarym maǵan dombyrany úıretti. Biraq, tereńirek úırený kerektigin oılap, aqyry Qazaqstanǵa at basyn burdym. Negizi Qurmanǵazy konservatorııasyna barǵym kelgen edi. Biraq, ol úshin eki jyl daıyndyq oqýym kerek boldy. Túrkistandaǵy Ahmet Iasaýı atyndaǵy qazaq-túrik ýnıversıtetine tapsyryp, mýzykalyq bólimine túsip, 2003-2008 jyldar aralyǵynda atalǵan oqý ornyn úzdik stýdent bolyp bitirdim.
T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasy. Qaıyrǵazy Tólen, Sedat Solakoǵly men Ramazan Stamǵazıev.
- Qyzyqty áńgime bastadyńyz. Shyny kerek, dombyraǵa áýes sheteldikter barshylyq. Degenmen, Qazaqstandaǵy óner ortasy Sizdi qalaı qabyldady?
- Túrkistanda oqyp júrgenimde dombyraǵa qatty berildim. Kúı tarttym, dástúrli ánderdi oryndadym. Kúnine 5-6 saǵatymdy daıyndyqqa arnaıtyn edim. Oqý ornyndaǵy muǵalimderdiń bergen sabaqtaryna ǵana emes, Almaty men Shymkent, Taraz qalasyna baryp, ónerimdi ushtaýmen boldym.
Meniń Almatyda - Baqyt Qarabalınniń balasy Dáýren Álimbaı degen dosym bar. Sol kisiden kóp sabaq aldym. Ol meni qazaqtyń úlken ónerpazdarymen tanystyrdy. 2007 jyly qazaqtyń eń dáýlesker kúıshileriniń biri - Aıgúl Úlkenbaevamen tanystym. Ol meni shákirtim dep qabyldady. Men úshin budan artyq qýanysh bar ma? Tálimin aldym. Qazaqstanda biraz ataqty adamdarmen aralasyp, dos boldyq. Kúni búginge deıin aralasyp, bir-birimizge qonaqqa baryp turamyz. Byltyr naýryzda T.Júrgenov atyndaǵy óner akademııasy arnaıy shaqyrdy. Qazaqtyń «Naýryz» kúıin oryndap, bir jasap qaldyq.
Túrkııaǵa qazaqtyń ansamblderi jıi kelip turady. Biz de olarǵa baryp turamyz. Qazaqstannan barǵan kez kelgen ansambl meni izdep tabady. «Túrkııada jalǵyz emespiz - Sedatymyz bar» deıdi. Meni jaqyn tartatyndaryna qatty rızamyn.
Sedat Solakoǵly Astanadaǵy Túrkııa qazaqtarynyń konertinde
Dombyra - Qudaıdyń qazaqqa bergen baǵa jetpes syıy - Qazaqpen dostastyrǵan dombyra jaıly ne túıdińiz? Estýimizshe, 10 jylǵa jýyq ýaqyt Túrkııada shákirt tárbıelep júrgenge uqsaısyz... - Dombyra - qudaıdyń qazaqqa bergen baǵa jetpes syıy. Men dombyrasy bar qazaqty qurmetteımin. Dombyra degen óte qudiretti aspap. Onyń qasıetin sózben aıtyp jetkizý múmkin emes. Dombyra - ol basqasha fılosofııa.
2008 jyly oqý bitirgennen keıin Túrkııaǵa qaıttym. Bir jarym aı jumyssyz júrdim. Osy kezde maǵan «Qazaq mádenıeti» qoǵamynan telefon arqyly habarlasyp, «Sedat baýyrym, seni Túrkııaǵa keldi dep estidik» dep meni shaqyryp aldy. Osylaısha, qoǵamnyń qoldaýymen jas balalarǵa dombyra úırete bastadym. 2008-2010 jyldar aralyǵynda biraz bala dombyra úırendi. Eki jyl úzilis boldy. 2012-2014 jyldar arasynda jumysty qaıta qolǵa aldym. Bıyl dombyra úıretip júrgenime 10 jyldaı ýaqyt bolyp qalypty.
2017 jyly keıbir jaǵdaıǵa baılanysty sabaqtar bolmaı qaldy. Men qazir Ystanbuldan 150 shaqyrym qashyqtyqtaǵy Sakarııa degen qaladamyn. Sol qalanyń ákimshiliginde qazir saksafon tartamyn. Biraq, dombyra árdaıym qolymda. Ár ýaqytta osy dombyrany konertterge shyǵyp, shertip júremin.
- Túrkııada dombyraǵa degen qyzyǵýshylyq qandaı? Bálkim, keleshekte josparlaryńyz da bolar? -
Túrkııada dombyraǵa degen qyzyǵýshylyq joǵary. Iri ýnıversıtetter dombyra týraly lekııa oqýǵa, semınarlarǵa shaqyryp jatyr. Dombyra maǵan kóp jol ashty. Qazir de birshama kúılerimdi oryndaǵan kompakt dısk jazdyq. Keleshekte ony shyǵaramyz. Túrkııadaǵy ataqty kompozıtorlarmen jumys jasalýda.
Ənshi-kompozıtor aǵamyz Beshir Ahmet Kóse aǵamyz osynda jıyrma jyldaı qazaq ónerin Túrkııada tanytyp júrgen azamat. Men dombyrada súıemeldesem, ol kisi óziniń «Altaı taýym», «Ata jurtym» sııaqty ənderin sahnada oryndap júr. Meni janynan qaldyrǵysy kelmeıdi. Astanaǵa baryp, konert qoıdyq. Qazir sol kisimen kóp jumys júrgizip jatyrmyz.
Aıtqanymdaı, 2008 jyldan dombyra sabaqtarymyz bastalyp ketti. Dombyra úıirmesine qazaqtyń balalary aǵyla bastady. Men dál Qazaqstandaǵy ádispen kásibı deńgeıde notasyn qaǵazǵa túsirip, tálim berdim. Osyndaǵy magıstratýrada dombyra týraly dıssertaııa qorǵadym. Túrik tilinde dombyra úırený ádistemesin jazdym. Ol eńbegim qazir Túrkııanyń Bilim mınıstrliginiń qaraýynda jatyr. Saraptamadan ótip jatsa, zańdy túrde memlekettik qyzmet oryny sanalatyn - shyǵarmashylyq ortalyqtarda dombyradan sabaq berý múmkindigi týady. Máselen, Mádenıet úıi sııaqty oryndarda, Túrkııadaǵy Halyqty ónerge baýlý ortalyqtarynda arnaıy dombyra úırený úıirmeleri ashylady. Úıirmeniń qarajatyn memleket kóteretin bolady.
Qazaqtyń dástúrin qanshalyqty tereń bilseń, dombyrany sonshalyqty sheber oryndaısyń
- Shákirtterińizdiń jetistikteri qandaı?
- Shákirtterim kóp. Birshamasy kúılerdi keremet oryndaıdy. Men olarmen maqtanamyn. Qazaqstandaǵy jastar qandaı kásibı oryndasa solardan birde-bir kem oryndamaıdy. Esmanúr Bıchar, Qasymhan Demır, Taǵa Malqush atty úsh shákirtimniń óneri ozyq.
Qazaqtyń dombyrasyna degen mundaǵy túrikterdiń de qurmeti erekshe. Mundaǵy kez kelgen qazaqtyń úıinde dombyra bar. Biraq, dombyra sabaǵyn ashý úshin biraz eńbek kerek. Shyny kerek, bizdiń ýaqytymyz bolmaı jatyr.
Osy jeksenbide kýrsymyzdy qaıta bastaımyz ba dep otyrmyz (suhbat ótken aptanyń senbi kúni alynǵan-red). Ózim ozyq dep biler úsh shákirtimnen bólek, 50 shaqty bala qazir dombyrany úırenýge nıet bildirip otyr. Dombyrany túrikter moıyndady. Konertimizge kádimgideı kóptep kelip jatyr.
Men «dombyrany jaqsy tartý úshin birinshi qazaqtyń dástúrin, tilin bilý kerek» dep aıtamyn. Sebebi, bári bir-birimen tyǵyz baılanysty. Qazaqtyń dástúrin, tilin qanshalyqty tereń bilseń, dombyrany sonshalyqty sheber oryndaısyń!
Sedat Solakoǵly shákirtterimen birge
- Suhbat bergenińiz úshin kóp rahmet. Eńbegińizge tolaǵaı tabys tileımiz! Sedat Solakoǵlymen áńgimeleskennen keıin shákirtteriniń biri Taǵa Iasın Malqushty sózge tarttyq. «Saryarqany», «Kóńilashar» men «Adaıdy» shertkende alpys eki tamyryńdy ıitetin kúıshi óren 1999 jyly Ystanbulda týǵan eken.
«Sedat aǵamyzdyń sońynan 2008 jyldan beri erip júrmiz. Qazaq jastarynyń Sedat aǵaǵa aıtar alǵysy zor. Ákem Abdýl Selam men sheshem Úmit kishkene kezimnen qazaq ekenimizdi sanamyzǵa sińirip keledi. Dombyra kýrsynyń júrip jatqanyn estigende, meni birden Sedat aǵaǵa apardy. Qazir kóptegen konertterde dombyramen óner kórsetip júrmiz. «Qazaq mádenıeti» qoǵamyna da alǵysymyz sheksiz. Keleshekte Qazaqstanǵa saparlap, ónerdegi aǵa-ápkelerimnen de tálim alǵym keledi», - deıdi Taǵa Iasın Malqush.
Beshir Ahmet Kóse men Sedat Solakoǵly
Taǵa Iasın Malqush
inform.kz
