QAZYBEK ISA: Erlan Ydyrysov endi qaıtedi?

1848
Adyrna.kz Telegram

«Elshiler, eń aldymen, memlekettik tildi bilýi tıis»,– dedi Toqaev. Erlan Ydyrysov endi qaıtedi?

«Eslı vy mne ne pomenıaıte moı mozgı,
mne kazahskıı ıazyk ne vyýchıt!»
Erlan Idrısov,
QR Syrtqy ister mınıstri.
2002 jyl.

Keshe Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Syrtqy ister mınıstrliginiń keńeıtilgen alqa otyrysyna qatysty. Atalmysh otyrysta Prezıdent basynan aıaǵyna deıin Memlekettik tilde - qazaq tilinde sóılep shyqqanyn rızashylyq sezimmen baqylap otyrdyq.

Óıtkeni, bir apta buryn, 2021 jyldyń 12 qarashasynda qurylǵan Túrki memleketteri uıymynda Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev tek qazaq tilinde sóılegen bolatyn. XX ǵasyr basynda Qazaq Eliniń Táýelsizdigi úshin kúresken Alash arystary kótergen Turan tutastyǵyna júz jyldan keıin jarqyn tarıhı qadam bastalǵanda, dál osy týystyqtyń jarqyn belgisin mysal etken edi.

Ótken ǵasyrdyń ortasynda qıyn-qystaýda Shyǵys Túrkistannan Tıbet pen Gımalaı asyp, aýa kóshken qazaqtar Úndistan men Pákstanǵa barǵanda shaqyryp alyp, baýyryna basqan baýyr el Túrkııanyń kórnekti memleket qaıratkeri, sol kezdegi premer-mınıstri Adnan Menderestiń rýhyna qazaq halqy atynan taǵzym etken bolatyn. Sonda tolqyp sóılegen Toqaevtyń Erdoǵandy egildirgenin de kórip, rıza bolyp, yqylasymyzdy bildirgen edik.

«Birden aıtý kerek, Qazaq memleketi basshysy tek Qazaq tilinde sóıledi. Endi osy Táýelsiz memleket basshysynyń memlekettik tilde ǵana sóıleý úrdisi prezıdentimizdiń ózi bes tildi beske bilse de, AQSh-qa barsa da, Qytaıǵa barsa da, tipti Reseıge barsa da saqtalýy kerek»,– dep jazǵan edik.

Alla tilegimizdi qabyl alyp, memleket basshysy sodan keıin alǵash ótkizgen elimizdegi alqaly jıynda da tek memlekettik tilde sóıledi. Uzaǵynan súıindirsin dep tileıik.

Iá, «Qazaqstan atynan shet memleketterde qyzmet istep júrgen dıplomattarymyz eń aldymen memlekettik tildi bilýi kerek» – dep, naqty tapsyrǵan Prezıdent aldymen ózi osyndaı úlgi kórsetti.

-Bilikti mamandardyń Syrtqy ister mınıstrliginen ketýi onyń kadrlyq áleýetin tómendetýde. Bul – shyn máninde, ózekti másele. Men osy mınıstrlik eń konservatıvti qurylymnyń biri ekenin bilemin. Munyń jaqsy jaǵy da bar. Dástúr saqtalady, kásibı dıplomattar shoǵyry qalyptasady. Degenmen, jaǵymsyz jaǵy da joq emes. Bilimdi, bilikti ári elge adal qyzmet etkisi keletin jastar úshin mınıstrlikke jumysqa turý – «alynbas qamaldaı». Bul ahýaldy túzep, kadr saıasatyn túbegeıli qaıta qaraıtyn kez keldi. Dıplomatııalyq qyzmetke, eń aldymen, kózi ashyq, kókiregi oıaý, otanshyl mamandar qajet. Qazaqstan atynan shet memleketterde qyzmet istep júrgen dıplomattarymyz shetel tilderin ǵana emes, aldymen, memlekettik tildi bilýi kerek, – dedi Prezıdent.

Rasynda, elimizdiń Táýelsizdigine 30 jyl tolsa da, shet memleketterde qyzmet istep júrgen dıplomattarymyzdyń memlekettik tildi bilýi áli sheshilmegen másele bolyp keledi. Buny prezıdenttiń óziniń qadap aıtýynan-aq bilýge bolady. Bir ǵana mysal, bir jyl buryn, 2020 jyly 7 tamyzda «Qazaq úni» gazetinde Mońǵolııadaǵy Qazaqstan elshiligi qyzmetkeriniń sondaǵy qandasymyz Maıgúl Aýlyhqa orystilinde sóılegeni týraly «QAZAQ ELShILIKTERINIŃ TILI RESEI TILI ME?!.Syrtqy ister mınıstrligin syrt eldiń múddesin qorǵaýshylardan tazalaý kerek, Prezıdent myrza!» atty maqalamyz shyqqan edi. Bul maqala qoǵamda úlken rezonans týdyrǵany belgili. Sol kezde Syrtqy ister mınıstrligi synnan qorytyndy shyǵaryp, qazaq tilin qoldanýǵa biraz qadamdar jasaǵany anyq. Biraq Syrtqy ister mınıstrliginde ǵana emes, barlyq mınıstrlikter men vedomostvalarǵa tán jazylmas aýrý – memlekettik tilde is qaǵazyn júrgizý tek aýdarmashylardyń ǵana moınyndaǵy jumys bolyp tur.

Kezinde, 2002 jyly elshilik qyzmetkerleri túgili Syrtqy ister mınıstri Erlan Idrısovtyń ózi «Eger sizder meniń mıymdy aýystyrmasańdar, qazaq tilin úırena almaımyn» dep («Eslı vy mne ne pomenıaıte moı mozgı, mne kazahskıı ıazyk ne vyýchıt!») dep parlamentte málimdegenin el umytqan joq áli... Sonda sol kezdegi parlament depýtattarynyń bir de bireýi: „Qazaq tiline mıyń jetpese, qalaı qazaq mınıstri bolasyń, ornyńdy bosat!?” dep aıta alǵan joq. Óıtkeni, parlamentte de óz ana tili men memlekettik tilin bilmeıtinder tolyp jatyr edi ol kezde... Parlamaent solaı dıplomatııa týraly zańnan «Elshilik qyzmetkerleri memlekettik tildi bilýi tıis» degen bapty alyp tastady. El úshin emes...Erekeń úshin... bul bap, umytpasam osydan 9 jyldan keıin 2013 jyldary bolýy kerek, senator Qýanysh Aıtahanovtardyń aıqaıymen qaıta qosyldy.

Eldi shýlatqan ol oqıǵa týraly «Qazaq úni» gazeti birneshe syn maqala jarııalady. «Memlekettik tilge mıy jetpegender qalaı mınıstr bolady?» degen maqalamyz qazir «Qazaq úni» ulttyq portalynda «Kóp oqylǵandar» aıdarynda tur. Iá, 352 myń ret oqylyp, 300-deı pikir jazylǵan...

Sonyń ózinde, osy ýaqytqa deıin 20 jyldan beri bizdiń Erekeń eshqandaı memlekettik tildi úırenbeı-aq, mıyn aýystyrmaı-aq, eki ret Syrtqy ister mınıstri boldy. Ulybrıtanııada ekinshi ret elshi bolyp otyr qazir...

Prezıdent, ári óziniń tikeleı ustazy Q.Toqaev memlekettik tildi bilýdi naqty tapsyrǵasyn endi qaıter eken, ol jaǵy áli belgisiz...

Biraq, Erlan Ydyrysovtyń kezinde Reseılikter Qazaqstan ultshyldyǵyn aıyptaǵanda, aldaryna túsip alyp shaba bermeı, dıplomatııalyq qarsylyq kórsete bilgenin atap ótý kerek...

Al biz endi memleket basshysynyń memlekettik tildi bilýge baılanysty tapsyrmasynan keıin mundaı keleńsizdikterge jol berilmeıtin bolady dep úmittenemiz.

Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev sonymen qatar jıynda jýyrda Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesiniń ataýy ózgergenin atap ótti.

– Jaqynda baýyrlas eldermen birlesip, Túrki keńesin tolyqqandy uıymǵa aınaldyrdyq. Osylaısha, túrkitildes memleketter yntymaǵynyń jańa kezeńi bastaldy, – dedi Prezıdent.

Eń aldymen syrtqy saıasatty «Halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyna saı júrgizip, onyń tıimdiligin barynsha arttyrý kerek ekenine toqtalǵan Prezıdent mınıstrliktegi kemshilikterdi de atap ótti.

- Qazir Qazaqstannyń syrtqa baǵyttalǵan jumysynda birtutas, jalpy memlekettik strategııa joq deýge bolady. Bul – júıeli sıpattaǵy másele. Syrtqy ister mınıstrligi tyǵyz mekeme-aralyq úılestirý jumysyn tıimdi atqarýy kerek. Memlekettik apparat ishindegi baılanys, ózara yqpaldastyq álsiz. Sonyń kesirinen eleýli kemshilikter bolyp jatady. Oǵan qosa, ulttyq múddeni qorǵaıtyn kezde tıimdi jumys atqarylmaıdy. Mysaly, qazir Jaıyq ózeni tartylyp barady. Qazaqstanǵa joldanǵan júk Qytaı shekarasynda turyp qaldy. Bizdiń kásipkerlerimizdiń kórshi elder naryǵyndaǵy múddesi oıdaǵydaı qorǵalmaı otyr. Osyndaı keleńsizdikter halyqtyń turmys sapasyna jáne kóńil kúıine keri áser etedi, – dep Memleket basshysy Syrtqy ister mınıstrligin synǵa aldy.

Bıyl 30 jyl tolyp otyrǵan qasıetti Táýelsizdigimizdiń baǵa jetpes qadirine toqtalǵan Qasym-Jomart Toqaev eldiń kútken eń basty sózin aıtty:

–Biz Táýelsizdik pen egemendikke, elimizdiń shekarasy men aýmaqtyq tutastyǵyna nuqsan keltiretin bir de bir kelisimge jol bermeýimiz kerek. Óıtkeni, osy qasıetti qundylyqtar biz úshin bárinen qymbat. Biz eń aldymen, Qazaqstannyń múddelerin tabandylyqpen qorǵaýymyz qajet, – dedi Prezıdent.

«Eldestirmek-elshiden» dep, atam qazaq baıaǵydan elshilik qyzmettiń joǵary baǵasyn berip qoıǵan. Endeshe, syrtqy saıasatymyz syndarly bolyp, Ulttyq múddemizdi qorǵaýda utylmaıtyn deńgeıge jetedi dep senemiz.

Qazybek ISA,
QR Parlamenti Májilisi depýtaty,
«Aq jol» partııasy tóraǵasynyń orynbasary

 

Pikirler