Úsh ǵasyr boıy orysqa bodan bolyp keldik. Nege? Qarym-qabileti tómen, aqyly taıaz halyq bolǵandyqtan deımisiz? Joq, kerisinshe, jeti atasyna deıin qany aralaspaıtyn geni tunyq halyqtan týabitti daryndar basqa halyqtarǵa qaraǵanda kóp shyǵady. 50 ǵasyrlyq tarıhy bar (muny antropolog Orazaq Smaǵul aǵamyz ǵylymı jolmen dáleldegen) qazaq halqy nebir zulmattardan osy kúnge deıin aman saqtalyp kele jatýynyń bir syry da, bálkim erekshe jaratylysynda bolar.
Qazaq 300 jyl boıy ǵylym-bilimnen kenjelep qaldy.Topty jarǵan tabıǵı daryndar ǵylym keńistiginde jarqyrap kórine almady. Olardyń jarqyrap kórinýine ózimiz de, ózgeler de múddeli bolǵan joq.
Ózgeler ondaılardyń kózin joıýǵa tyrysty. Joıdy da.
Ózimiz qadirine jete almadyq. Bas kótergenderin tóbesinen bastyq, tómen ketkenderin shashynan tarttyq. Ustap berdik, atqyzdyq, asqyzdyq, jaýyz pıǵyldyń júzege asýyna kómektestik. Kórealmaýshylyq, ishtarlyq, ózimshildik jelkelep alǵan.
Áli solaımyz. Egemendigimizge qol jetkizip, etek-jeńimizdi jınaǵan shaqta asyldarymyzdy qadirlep, qasterleýge kóńil bólsek bolmas pa edi? Daryndy tulǵanyń parqy nege baǵalanbaıdy? Jarq etken juldyzdarymyzdy mápelep saqtaý degen nıet nege joq?
Ádette jarq etip kózge túskenderdi ózgeler ilip áketedi. Qanshasy shetelde ter tógip júr.
Álem jurtyn jalt qaratqan daryn ıesi Dımashqa memlekettik kúzet uıymdastyra almaı júrgenimiz anaý.
Al Aqnazar myń jylda bir týylatyn danyshpan bala edi ǵoı! Halyqaralyq deńgeıdegi 18 matematıkalyq olımpıadanyń jeńimpazy, SAT subject synaǵynda 2400 múmkinshilikten 2400 ball jınaǵan (buryn-sońdy tarıhta bolmaǵan kórsetkish). Bıll Geıtstiń nazaryna ilikken bala.
Álemniń aýzyn aıǵa bilegen matematıkteri ıgere almaıtyn formýlalardy kózin jumyp otyryp sheshetin balaǵa mektep bitirmeı jatyp-aq dúnıe júziniń dúbirli ýnıversıtetteri tegin grant usynyp, talasa shaqyrǵan.
Áli esimde, nemeresiniń jetistigine júregi jaryla qýanǵan kýrstasym Márııam qaı ýnıversıtetti tańdarymyzdy bilmeı otyrmyz dep qońyraý shalǵany.
Kóp oılanyp, Garvardty tańdaǵan.
Ekinshi kýrsynda oqıtyn. Pandemııaǵa baılanysty Almatyda onlaın oqyp júrgen.
Endi ol joq. Aı men kúnniń amanynda, sap-saý júrgen baladan aıyrylyp qaldyq. Ne bolǵany belgisiz.
Mundaı danyshpan, dara týǵan jastarymyz kóp emes. Memleket qamqorlyǵyna alyp, qaýip-qaterden saqtaýdyń joldaryn qarastyrýǵa bolmas pa edi?
Bizdiń el qashan asyl týǵan azamattaryn ardaqtap, kóziniń qarashyǵyndaı saqtaýdy qolǵa alady?
Gúlmárııa BARMANBEKOVA,
"Adyrna" ulttyq portaly.
