Qazaq halqynyń salt-dástúrleriniń ishinde saıys retinde uıymdastyrylǵandary da bar. Solardyń biri – deńgene. Ol – birneshe adamnyń bir maldy soıyp, etin bólisip jeý dástúri.
Sharty:
Buryn aýyldyń zerikken jigitteri aýqatty bir úıge túsip: «Deńgene! Deńgene jegeli keldik», - deıtin bolǵan. Úı ıesi olardyń qalaýy boıynsha iri qara maldyń etin túgel asyp, sorpasymen birge aldaryna qoıady. Eger jastar asty túk qaldyrmaı jep ketse, mal quny suraýsyz qalady. Úı ıesi batasyn berip, jigitterdi attandyrady. Al taýysa almasa, bir maldyń ornyna eki mal berýleri tıis. Negizgi máni – jas etke bir toıý ári kóńil kóterip, bás tigý.
Dýlat Isabekov «Tirshilik» atty povesinde: «Qudaı qalasa endigi buzaýyn qabaqqa baılap, kúzge salym deńgene qylamyz da, pulyna ýaq mal alamyz»,– dep jazady. Bul joldardan dástúrdiń kúz túsip, kún sýyta bastaǵan kezde jıi jasalǵanyn bile alamyz. Ony keı jerlerde «sirne» dep te atap jatady.
Halqymyzda bir qoıdyń etin bir ózi jegen jandar kóp bolǵan. Olar etti taýysqannan keıin muzdaı sýǵa boılaı túsedi. Aqsaqaldardyń aıtýynsha, moıyndaryn ǵana shyǵaryp, 1-2 saǵat sýda otyrady eken. Sý betine eki elideı maı kilkip shyqqannan kózimen kórgender de bar.
Deńgene – birneshe halyqqa ortaq dástúr
Qyrǵyz tilinde bul uǵym «Qonaqqa usynylatyn taǵamnyń biri» degen maǵynany bildiredi. Deńgene jeýge tek er adamdar qatysa alady. Sondaı-aq, dál osy dástúr qaraqalpaqtarda keńinen taralǵanyn atap ótý qajet.
«Adyrna» ulttyq portaly
