Qasym hanymyzdyń Iran shahy Ismaılmen jazǵan haty tabyldy!

2249
Adyrna.kz Telegram

QASYM HANYMYZDYŃ IRAN ShAHY ISMAILMEN JAZǴAN HATY TABYLDY!

Tegerandaǵy Qajy Hýseın Malek kitaphanasynan tabylǵan qoljazbalardyń biri «Tarıh-ı Safavıe» (Sefevıdter áýletiniń tarıhy) dep atalady. Bul qoljazbanyń avtory – Ismaıl Hýseını Marashı Tabrızı. Ol óz ortasyna Mır Mýlaıım Bek degen atpen tanylǵan. Sondaı-aq onyń «Da‘va» degen laqap aty da belgili.Atalmysh qoljazba Sefevıdter áýletiniń (XVI-XVIII ǵasyr) tarıhy men osy áýlettiń kórshiles eldermen aradaǵy qarym-qatynasy týraly syr shertedi. Bul qoljazba – 372 paraqtan turatyn qomaqty eńbek. Better sany túgel emes, basynda jáne sońynda betteri túsip qalǵan. Jazýy nasta‘lıq úlgisinde tańbalanǵan. Qoljazbanyń alǵashqy bólimderinde Sefevıdter áýletiniń bılikke kelý tarıhy men bılik qurýy týraly áńgime bolady. Al qoljazbanyń sońǵy bóliminde osy áýlettiń Ortalyq Azııa handarymen qarym-qatynasy, olardyń bir-birimen aradaǵy ózara dıplomatııalyq qatynasy áńgime bolady. «Tarıh-ı Safavıe» qoljazbasynyń avtory osy eńbekti jazý úshin birneshe tarıhı eńbekke («Raýzat as-safa», «Tarıh-ı alam araıı Abbası», «Habıb as-sııar») súıengendigin jáne sondaı-aq shyǵarmany jazý barysynda aýyzsha jetken derekter men áńgimelerdi paıdalanǵandyǵyn tilge tıek etedi. «Tarıh-ı Safavıe» qoljazbasynyń birneshe jerinde Qasym hannyń aty atalady. Shyǵarmanyń avtory Qasym handy Deshti Qypshaqtyń «hany» keıde «patshasy» dep, birneshe jerde atap kórsetken. Atalmysh qoljazbadaǵy derekterge súıensek, Iran shahtary men Ortalyq Azııa handarynyń arasyndaǵy shıeleniske toly oqıǵalar áńgime bolady.Qazaq handyǵyna qatysty derek Qasym hannyń atymen tyǵyz baılanysty. Avtor Deshti Qypshaq hany Qasym han men Shahı bektiń arasyndaǵy tartysty baıandaıdy. Shahı bek Buqara hany Abdollanyń nemere inisi bolyp tabylady. Oqıǵa Iran shahy I Ismaıldiń Deshti Qypshaq hany Qasym hanǵa hat jazýynan bastalady. Ol Qasym hanǵa joldaǵan hatynda Shahı bektiń óziniń atyna arnaıy teńge soqtyrǵanyn habarlap, oǵan qarsy áreket qoldanbasa, máseleniń betin alý qıynǵa soǵatynyn eskertedi. Qasym han Iran shahyna jazǵan jaýap hatynda Shahı bektiń atyn óshirip, onyń ornyna óziniń atyn jazdyrtyp, teńge soqtyrýǵa buıryq bergendigin habarlaıdy.

Hattardaǵy málimetterge qarap, Iran shahtarynyń Qasym hanmen qatty sanasyp, mámilege júginip otyrǵanyn baıqaımyz. Munyń barlyǵy Qasym hannyń resmı han kóterilgenine deıin bolǵan oqıǵalar ekendigin eskergenimiz abzal. Qasym hannyń esimi taqqa otyrǵanǵa deıin de tanymal bolǵandyǵyn jáne saıası sahnada bedeli joǵary bolǵandyǵyn osy qoljazbadaǵy derekter dáleldep beredi.


Daıyndaǵan: Madııar MEŃDIBAI,

"Adyrna" ulttyq portaly

Pikirler