Qazaq nege ösıp-önbeidı?

Keşe keşten berı älem jelı jarylyp, süiınşıletıp jatyr. Baqsaq, Qazaqstan halqynyŋ sany 19 millionǧa jetıptı. Bır qaraǧanda älemde jerınıŋ ülkendıgı jaǧynan 9 oryndy alatyn alyp elımız üşın halyqtyŋ köp bolǧany jaqsy. Quanyşty jaǧdai. Al ekınşı qyrynan alǧanda mäz blyp, börıktı aspanǧa atudyŋ eş qajetı joq. Nege, körşı özbektı alaiyq, täuelsızdık alǧan jyldary olar 20 million edı. Qazır 35 millionǧa jetıp, meimanasy tasyp otyr. Demek özbekter 30 jylda 15 millionǧǧa köbeigen. Bız täuelsızdıkke qol jetkızgen jyldary 16 millionnyŋ üstınde edık. 30 jylda 3 millionǧa köbeiıppız. Osyda quanyş pa? Bılmedım. Özbekten qazaqtyŋ nesı kem bolyp qaldy? Qazaqtyŋ ösıp –önuıne kım böget bolyp otyr. Zerdelei qarasaq qazaqtyŋ demografiiasyna tūsau bolyp otyrǧan qazırgı jüie sekıldı. Säl tereŋırek qarasaq, qazaqtyŋ jerınde qūny AQŞ dollarymen eseptegende 10-15 trillion bolatyn bailyq bar. Būl zerttelgenı. Osynşama yrǧyn bailyq kem degende 100 million halyqty asta-tök asyrauǧa jetedı eken. Bıraq mūndai mol bailyqtan qazaq qaǧylǧan. Qyzyǧyn bilıktıŋ maŋaiyna şoǧyrlanǧan azǧantai top qana körıp otyr. Halyq taqyr kedeidıŋ ar jaq, ber jaǧynda ıldalap kün körude. Är adam kreditkke bailanǧan. Demek kün körısı qiyndaǧan jūrt bala tuudy emes, qalai jan baǧudy oilaidy. Iаǧni demografiia noldık deŋgeide deuge bolady. Būǧan ötken ǧasyrda bolǧan türlı näubettı qosyŋyz. Mäselen, 1916 jylǧy topalaŋ, 1918-1920 jyldardaǧy aqpen qyzyldyŋ aiqasy, 1921-1922 jyldardaǧy 1,5 milliondy qynadai tüsırgen aştyq, 1927-1929 jyldardaǧy tärkıleu, ūjymdastyru, ürkınşılık kezeŋı, 1931-1932 jyldardaǧy aşarşylyq, 3 million qazaq aq süiek bolyp dalada şaşylyp qaldy, 1937-1938 jyldardaǧy saiasi quǧyn –sürgın kezeŋı, onda da 25 myŋ qazaqtyŋ oqyǧan, közı aşyq azamattary atylyp kettı. Osynyŋ bärı qazaqtyŋ ösıp –örkendeuıne ülken böget boldy. qazaqtyŋ sany kemıdı. Eger de osy zūlmattar bolmaǧanda qazırgı künı iısı alaş balasynyŋ sany 45-55 millionnyŋ ar jaq ber jaǧynda bolyp şalqyp otyrar edı. Amal qanşa. Jaraidy būl ötken tarih. Al, täuelsızdık alǧan kezeŋde qazaq nege ösıp – öne almai otyr? Onyŋ sebebın jazbamyzdyŋ basynda aittyq. Bilıktıŋ öz elıne, halqyna degen közqarasy tüzelmei halyqtyŋ sany eselep ösedı deu külkılı. Mıne, sonyŋ körsetkışı: 30 jylda 3 millionǧa ǧana östık. Al, özbekter 15 millionǧa köbeidı. Qai el quanuy tiıs, qazaq pa, özbek pe?