AShTYQTYŃ ALDYN ALAIYQ!
Qurmetti Prezıdent!
Sizdiń 2020 jylǵy 16 naýryzdaǵy «Áleýmettik-ekonomıkalyq turaqtylyqty qamtamasyz etý sharalary týraly» № 286 Jarlyǵyńyzǵa sáıkes Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti 27 naýryzda keıbir azyq-túlikti shetelge eksporttaýǵa tyıym salý jóninde qaýly qabyldaǵan bolatyn.
Ol tizimde qaraqumyq, qant, kartop, pııaz, sarymsaq, kúnbaǵys maıy jáne birneshe daqyldyń tuqymy bar. Úkimet qaýlysyn qaperge alǵan Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi bul tizimge sábiz, qyzylsha, kapýstanyń tórt túrin, Brassica tobyna jatatyn baqsha ónimderin jáne unnyń eki túrin qosty, biraq olardyń eksportyna tyıym salǵan joq, jaı ǵana shekteý qoıdy. Bul koronavırýs indetiniń jaıylýyna baılanysty tótenshe jaǵdaı tusynda turǵyndardy ashtyqqa ushyratpaı azyq-túlikpen qamtamasyz etý jónindegi qaýipsizdik máselesin tolyǵymen sheshpeıdi. Sebebi, dál qazirgi kezde halyqqa asa qajet azyq-túlik toqtaýsyz eksporttalýda.
Sondaı-aq, QR Úkimeti azyq-túlik qaýipsizdigi úshin asa qajet sanalatyn et jáne bıdaı men undy shetelge satýǵa (eksporttaýǵa) tyıym salmady. Kerisinshe, Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi 2020 jyldyń sáýir aıynda 200 myń tonna bıdaı men 70 myń tonna undy shetelge satýǵa ruqsat berdi. Kelesi aılarda da Úkimet shetelge bıdaı (un) men et satýdy dál osy mólsherde jalǵastyra bermek. Búıte berse, eldegi astyq qoryn kúzge jetpeı taýysady.
Mınıstrlik málimetinshe, Qazaqstannyń ishki rynogyna bıdaı men unnyń 30 paıyzyn ǵana satý kózdelgen. Baǵasy da qymbat: bıdaıdyń tonnasy 84-88 myń teńge, 3-shi jáne 4-shi klasty un tonnasy 120-130 myń teńge aralyǵynda. Solaı bola tura, batys jáne ońtústik oblystarda bıdaı men unǵa suranys artyp tur.
Qazir nan-toqash ónimderi men bólshek saýdadaǵy unnyń baǵasy qymbattap ketti. Bazarda qappen satylatyn un baǵasy sońǵy aıda eki esege jýyq ósti. Bul ishki naryqqa bólingen astyq pen unnyń mınıstrlik bekitken kvotadan tys syrtqa jylystap ketip jatqanyn baıqatady.
Koronavırýs pandemııasy jaǵdaıynda kórshi elderde, ásirese Qytaıda un (bıdaı) men etke suranys kóbeıdi. Qazaqstanda tótenshe jaǵdaı jarııalansa da, qytaı-qazaq shekarasy tolyq jabylmady, aýyr júk mashınalary arly-berli aǵylýda. Qytaıtanýshy jáne quqyqqorǵaýshy Serikjan Biláshulynyń aıtýynsha, Qazaqstannyń astyǵy men mal etin Qytaı naryǵy soryp jatyr. Qazaqstandaǵy qaýipti vırýstyń pandemııasy jaǵdaıynda jáne kóktemgi sý tasqyny qaýpi kezinde egis jumystaryn qajetti deńgeıde júrgizý múmkin bolmaı qalýy kádik, bul aýyl sharýashylyǵynyń basqa salasyna de keri áserin tıgizedi.
Egis alqaptaryna tuqym sebilgenniń ózinde astyq shyǵymy qandaı bolatyny da belgisiz. Malǵa jem-shóp, azyq jetispeı qalsa da ishki naryqta et baǵasy sharyqtap ketedi. Sondyqtan kelesi jyldyń azyq-túlik qory anyqtalǵansha eldegi mal men astyq qoryn saqtap, onyń eksportyna shuǵyl tyıym salyný qajet.
Turarbek QUSAIYNOV,
"Demos"qoǵamdyq birlestiginiń tóraǵasy
