Taıaýda Almatyda «Fenerbahche» Balalar men jasóspirimder fýtbol klýby ashylǵan edi. Nazarlaryńyzǵa Túrkııadaǵy atalmysh akademııanyń ókili, Qazaqstandaǵy «Fenerbahche» fýtbol klýbynyń bas dırektory Saıgyn Balykelmen aradaǵy suhbatty usynamyz.
- Saıgyn beı, Qazaq eline qosh kelipsiz! Bir aı buryn Almatydaǵy Ortalyq stadıon janynan «Fenerbahche» fýtbol klýbyn ashqanyńyzǵa qanyqpyz. Sonaý Túrkııadan kelip, osynda balalarǵa arnalǵan fýtbol alańyn ashýǵa ne sebep boldy?
- «Fenerbahche» Germanııa, Ázerbaıjan jáne endi, mine, Qazaqstanda óz fılıalyn ashyp otyr. Buǵan eki sebep bar. Birinshiden, biz qazaq ultyn baýyr dep qaraımyz, ózimizge udaıy jaqyn tartyp júremiz. Iaǵnı, áleýmettik ıntegraııa men mádenı jaqyndyqqa baılanysty bizge suranys túsken birneshe el arasynan Qazaqstan tańdap alynyp otyr. Ekinshiden, máselen, kóshede ketip bara jatqan qazaq balasyn syrttaı baqylasań, qımyly óte shıraq ári kóbine shymyr keledi. Nege osyndaı jetkinshekterdi shyńdap, baýlymasqa?!
- «Fenerbahche» ataýy qalaı paıda bolǵan? Jalpy bul akademııanyń damý tarıhyna qysqasha toqtalyp ótseńiz?
- «Fener – sham», al «bahçe – baqsha», tek bul jerdegi baqsha sózi alań degen maǵynada. Áýel bastan ózderi oınap-ósken aýdannan shabyt alǵan fýtbolshylar komandasy «Fenerbahche» fýtbol klýby dep atasa kerek. Osylaısha, Fenerbahche sport klýby 1907 jyly Ystambuldyń Kadykóı okrýginiń Moda aýdanynda fýtbol komandasy retinde quryldy.
- Fýtbol – tabys kózi bola ala ma? Túrkııadaǵy bıliktiń fýtbolǵa degen kózqarasy qandaı? Ol jaqta qandaı fýtbol klýby aldyńǵy orynda tur?
- Fýtbol álem boıynsha aıtarlyqtaı tabys ákeletin sport túrleriniń qataryna jatady. Sonyń ishinde fýtbol klýbtary tabatyn tabys az emes. Túrkııada «Fenerbahche», «Galatasaraı», «Beshıktash», «Trabzonspor», «Basakshehır», «Býrsaspor», «Antalıaspor» sııaqty fýtbol klýbtary tanymal.
- Túrkııadaǵy Fenerbahcheniń deńgeıi qanshalyq dárejede? Qazirde álem boıynsha qaı el fýtboldan aldyńǵy qatarda dep oılaısyz?
- «Fenerbahche» Túrkııadaǵy úzdik 3-tiń quramyna kiredi. Bilýimshe, qazirgi ýaqytta álemde Anglııa, Germanııa, Ispanııa jáne Franııa lıgalary kósh bastap tur.
- Almanııa, Ázerbaıjan elin qosa alǵanda, álem boıynsha bizdiń elimizde bul klýbtyń úshinshi fılıaly ashylyp jatyr eken. Qadamdaryńyz oń bolǵaı! Qazaqstan tarapynan «Fenerbahcheniń» qazaq eline kelýine qandaı da bir suranys boldy ma?
- Nursultan Nazarbaev «Fenerbahche» sport klýbynyń basshysy Alı Kok jáne onyń delegaııasymen ótken resmı kezdesý ústinde Qazaqstan fýtbolyna óz úlesin qosyp, ınvestıııa salýdy surasa kerek. Al bul Qazaqstanda fýtbol mektebiniń ashylý josparyn tezdetti.
- Fenerbahchede jattyǵyp, álemdik arenada júrgen qandaı tanymal sportshylar bar?
- Fenerbahchede oınaıtyn álemniń tanymal fýtbolshylary: Mesýt Ozıl, Dımıtrıs Pelkas, Enner Valensııa, Lýıs Gýstavo, Mbvana Samatta, Papıs Sısse.
- Qazaqstandaǵy qazirgi fýtbol ahýalyn qalaı baǵalar edińiz? Eldegi fýtbol deńgeıin kóterý úshin qandaı sharalar jasalýy tıis dep oılaısyz?
- Qazaqstanda kúres, boks, kıkboks sııaqty jekelegen sport túrleri joǵary deńgeıde dep oılaımyn. Al fýtbol sııaqty komandalyq oıyndar jańa jetistikterge jetýdi, áli de shyńdalýdy qajetsinedi. Balalar 16 jastan asqannan keıin jalǵastyrýǵa bolatyn sporttyq oıyn sany shekteýli. Al bizge talantty jastardy 16 jastan keıin jalǵastyrýǵa múmkindik beretin jańa klýbtar nemese álemdik naryqqa shyǵýǵa múmkindik beretin jańa uıymdarmen qamtý qajet.
- Almatyda ashylǵan klýb quramyna toqtalyp ótseńiz. Jalpy klýbta qansha bala bar? Almatylyqtardyń sizderge degen yqylasy qandaı bolyp jatyr? Jas fýtbolshylar sizderge qalaı keldi?
- Qazirgi ýaqytta bizde 30 bala bar, olar 5-15 jas aralyǵynda. Áleýmettik jeliniń arqasynda az ýaqyt ishinde klýbqa kelýshiler sany artyp, qarqyndy damyp kelemiz. Klýb jattyqtyrýshylary kásibı fýtboldan kelgen jáne osy salada tájirıbege, mansapqa, sondaı-aq qajetti lıenzııalarǵa ıe bilikti mamandar.
- Qazaq jastary nelikten otandyq fýtbol klýbtarynda emes, «Fenerbahchede» jattyǵyp, sheberlikterin jetildirýleri kerek dep oılaısyz?
- «Fenerbahche» – bul 114 jyldyq tarıhy bar, ózindik jetistikteri men chempıondarǵa toly klýb. Bizdiń klýbtyń qazaqstandyq klýbtardan ereksheligi – bizge kelgen bala fýtboldy ıgerip qana qoımaı, aǵylshyn tilinde erkin sóıleıtin bolady. Sonymen birge bul jer qajetti jattyǵýlar men bilimge jáne jan-jaqty damýǵa kómektesetin ádisterdi qoldanatyn orta.
- Jalpy bul balalar klýbynyń alǵa qoıǵan maqsat-mindetteri, jospary qandaı?
- Bizdiń maqsatymyz – fýtboldy jaqsy kóretin qazaq jasóspirimderi arasynda fýtboldy odan ári tanytyp, olardyń damýyna óz úlesimizdi qosý jáne talantty jastardyń álemdik naryqqa taralýyna kómektesý.
- Bilýimshe, «Fenerbahche» fýtboldy ǵana emes, basqa da sporttyq oıyn túrlerin damytyp otyrǵan akademııa. Osyǵan toqtalyp ótseńiz. Akademııadaǵy basqa sporttyq oıyndardyń jaǵdaıy qalaı?
- «Fenerbahche» Túrkııadaǵy eń kóne jáne tabysty klýbtardyń biri. Akademııada fýtboldy qospaǵanda, basketbol, voleıbol, jeńil atletıka, boks, elektrondy sport, eskek esý, ústel tennısi, jelkendi júzý jáne jalpy sýda júzý sekildi sporttyń belsendi salalary qamtylǵan. Máselen, 2005 jyly «Fenerbahcheniń» erler basketbol komandasy FIBA EuroChallenge-de tórt fınaldyq kezeńde óner kórsetti; EuroLeague-da 2007-2008 jyldar maýsymynda shırek fınalǵa deıin jetip, 2014-2015 jylǵy maýsymda alǵash ret jartylaı fınaldyq kezeńge jetti. 2015-2016 jylǵy maýsymda Eýrolıganyń fınalynda oınap, Eýropa qurlyǵyndaǵy ekinshi komanda atandy. Al 2016-2017 jyldarǵy maýsymda Eýrolıga kýbogyn jeńip alǵan alǵashqy jáne jalǵyz túrik komandasy retinde tarıhqa endi. Sonymen qatar komanda basketbolshylary sońǵy tórttik aınalymǵa qatarynan bes ret (2015, 2016, 2017, 2018, 2019 jyldary) kirip, túrik basketbolynda rekord ta jasady.
- Bul bir oraıy kelgen áńgime boldy, rahmet! Jas fýtbolshylarǵa, qazaq eline aıtaryńyz bolsa, marhabat?
- Meniń paıymaýymsha, qazaq jasóspirimderi sportta óte daryndy jáne sportty jaqsy kóredi. Men olarǵa árqashan tabandy bolýǵa jáne eshqashan berilmeýge keńes beremin. Sondaı-aq, jastarǵa armandaı berińizder jáne sol armandaryńyzdyń oryndalýy jolynda aıanbaı, ter tóge berińizder degim keledi. Al biz óz tarapymyzdan álgi armandardyń oryndalýy úshin árqashan sizdermen birge bolamyz degim keledi. Menen suhbat alýǵa ynta bildirgenińiz úshin sizge de rahmet!
Suhbattasqan: Gúlmıra ASYLBEKQYZY
