21 arab memleketı bar. Dını men tılı bır. 21 memlekettıŋ 21 qaruly küşterı men milliondaǧan halqy bar. Eŋ köbı Mysyr halqy - 100 million adam. Barlyǧyn jinasaŋ 300 million arab şyǧady.
Oǧan qosa qalǧan mūsylman älemın qosyŋyzdar. 100 milliondyq İrany bar, 200 milliondyq Pakistany men 250 milliondyq İndoneziia degendei. Afrikadaǧy mūsylman Nigeriianyŋ özı 170 million. Mūsylman älemın uaiymdap, laik basatyn 13 million qazaq sarbazdary da saqadai sai. Qysqasy barlyǧy jinalyp, mūsylmandar milliardtan asady.
Al qarama-qarsy jaqta 10 million bolmaityn İzrail tūr. Bılımı men ǧylymynyŋ arqasynda, bükıl arab örkenietın de, mūsylman älemın de tıze büktırdı deuge bolady. Ärine, öz-özın jūbatuşylar "İzraildıŋ artynda AQŞ tūr" deitın şyǧar, bıraq kezınde 1967 jyly arabtar İzrailge üş jaqtan şabuyldaǧanda ("Alty kündık Soǧys"), arabtyŋ artynda KSROnyŋ tegın qaru-jaraǧy jatty. Arabtyŋ artynda Mäskeudıŋ qoldauy jatty. Bıraq arabyŋ tük te ıstei almady. Ne mandyp soǧysa almady, ne ǧylymi jaŋalyq aşpady, ne Nobel premiiasyn almady. Qolynan kelgenı, bır-bırımen soǧysyp, mazhabqa bölınu.
Endı NEGE? degen sūraqqa keleiık. "Evrei nege arabtan aqyldy boldy?", "Bır atadan (Avraam/İbrahim) taraǧan ekı halyq qalai osynşama bır-bırıne ūqsamai kettı? degen sūraqqa men jauapty 2016 jylǧa deiın naqty bılmedım, al 2016 jyly jauabyn tapqan siiaqtymyn.
Britaniiada oqyǧanymda, gruppada Oman men Kuveitten kelgen ekı kurstas jıgıt boldy. Sonymen qatar Polşa men Chehiiadan kelgen ekı kurstas qyz boldy. Bıraq ol qyzdar Polşa men Chehiiadan kelse de, özın "etnikalyq evrei" ekenın jasyrmady. Moiyndarynda "David jūldyzy", Futbolkasynda "Evrei jazular" degen siiaqty. Söitıp oqyp jürgende, sabaq üstınde sözden-söz şyǧyp: "Sızderde neşe atadan üilenuge bolady?" degen sūraq paida boldy. (Men ǧoi baiaǧy, bärın qozdyryp otyrǧan).Oman men Kuveitten kelgen ekı jıgıt, "bızdıŋ äielderımız bızdıŋ qaryndastarymyz" dep laq etkızdı. Barlyǧy delikatty türde ündemedı. Bıraq men tüsınbegendei: "Qalai tuysqan bolady? Tüsındırıp berşı" degende, bıreuınıŋ äielı tuǧan bölesı (analary rodnoi), ekınşısınıŋ äielı dvoiurodnyi (jıgıttıŋ äkesı men qyzdyŋ şeşesı rodnoi) bolyp şyqty. Kezek qytailarǧa keldı. Qytai kurstastar "3-4 atadan üilene beremız" dep qysqa qaiyrdy. Sodan keiın gruppadaǧy jalǧyz japon qyz bolǧan, ol 6 atadan üilenemız, "äke-şeşem 6 atadan tuys" dep jauap qatty. Men özımşe "Bız Jetı ata kütemız, köşpendıler anandai-mynandai" degenımde, ekı evrei qyz "Bızde 12 buynǧa deiın üilenuge bolmaidy" dep saq etkızdı. Mümkın Polşa men Chehiianyŋ evreiı sondai ma, mümkın ötırık aitty ma, naqtysyn detaldap sūramadym. Bıraq sol künı keşe oilanyp otyryp, evreilerdıŋ aqyldyǧy men ärjaqty boluy, sol 12 ataǧa deiın üilenbeuınen be? "Qazaqtyŋ Jetı atadan üilengenı tym jaqyn emes pe?" degen filosofiialyq sūraqtar da paida boldy. Bügıngı Taiau Şyǧystaǧy arabtyŋ borkemıktıgı men ebedeisızdıgı jäne evreilerdıŋ pysyqtyǧy men eptılıgı, sol qan aralasudan bastalatyn siiaqty. Öz oiym.
"Adyrna" ūlttyq portaly
© Samat Nūrtazanyŋ Facebook paraqşasynan
Ūqsas jaŋalyqtar
