21 arab memleketi bar. Dini men tili bir. 21 memlekettiń 21 qarýly kúshteri men mıllıondaǵan halqy bar. Eń kóbi Mysyr halqy - 100 mıllıon adam. Barlyǵyn jınasań 300 mıllıon arab shyǵady.
Oǵan qosa qalǵan musylman álemin qosyńyzdar. 100 mıllıondyq Irany bar, 200 mıllıondyq Pakıstany men 250 mıllıondyq Indonezııa degendeı. Afrıkadaǵy musylman Nıgerııanyń ózi 170 mıllıon. Musylman álemin ýaıymdap, laık basatyn 13 mıllıon qazaq sarbazdary da saqadaı saı. Qysqasy barlyǵy jınalyp, musylmandar mıllıardtan asady.
Al qarama-qarsy jaqta 10 mıllıon bolmaıtyn Izraıl tur. Bilimi men ǵylymynyń arqasynda, búkil arab órkenıetin de, musylman álemin de tize búktirdi deýge bolady. Árıne, óz-ózin jubatýshylar "Izraıldiń artynda AQSh tur" deıtin shyǵar, biraq kezinde 1967 jyly arabtar Izraılge úsh jaqtan shabýyldaǵanda ("Alty kúndik Soǵys"), arabtyń artynda KSROnyń tegin qarý-jaraǵy jatty. Arabtyń artynda Máskeýdiń qoldaýy jatty. Biraq arabyń túk te isteı almady. Ne mandyp soǵysa almady, ne ǵylymı jańalyq ashpady, ne Nobel premııasyn almady. Qolynan kelgeni, bir-birimen soǵysyp, mazhabqa bóliný.
Endi NEGE? degen suraqqa keleıik. "Evreı nege arabtan aqyldy boldy?", "Bir atadan (Avraam/Ibrahım) taraǵan eki halyq qalaı osynshama bir-birine uqsamaı ketti? degen suraqqa men jaýapty 2016 jylǵa deıin naqty bilmedim, al 2016 jyly jaýabyn tapqan sııaqtymyn.
Brıtanııada oqyǵanymda, grýppada Oman men Kýveıtten kelgen eki kýrstas jigit boldy. Sonymen qatar Polsha men Chehııadan kelgen eki kýrstas qyz boldy. Biraq ol qyzdar Polsha men Chehııadan kelse de, ózin "etnıkalyq evreı" ekenin jasyrmady. Moıyndarynda "Davıd juldyzy", Fýtbolkasynda "Evreı jazýlar" degen sııaqty. Sóıtip oqyp júrgende, sabaq ústinde sózden-sóz shyǵyp: "Sizderde neshe atadan úılenýge bolady?" degen suraq paıda boldy. (Men ǵoı baıaǵy, bárin qozdyryp otyrǵan).
Oman men Kýveıtten kelgen eki jigit, "bizdiń áıelderimiz bizdiń qaryndastarymyz" dep laq etkizdi. Barlyǵy delıkatty túrde úndemedi. Biraq men túsinbegendeı: "Qalaı týysqan bolady? Túsindirip bershi" degende, bireýiniń áıeli týǵan bólesi (analary rodnoı), ekinshisiniń áıeli dvoıýrodnyı (jigittiń ákesi men qyzdyń sheshesi rodnoı) bolyp shyqty.
Kezek qytaılarǵa keldi. Qytaı kýrstastar "3-4 atadan úılene beremiz" dep qysqa qaıyrdy. Sodan keıin grýppadaǵy jalǵyz japon qyz bolǵan, ol 6 atadan úılenemiz, "áke-sheshem 6 atadan týys" dep jaýap qatty. Men ózimshe "Biz Jeti ata kútemiz, kóshpendiler anandaı-mynandaı" degenimde, eki evreı qyz "Bizde 12 býynǵa deıin úılenýge bolmaıdy" dep saq etkizdi.
Múmkin Polsha men Chehııanyń evreıi sondaı ma, múmkin ótirik aıtty ma, naqtysyn detaldap suramadym. Biraq sol kúni keshe oılanyp otyryp, evreılerdiń aqyldyǵy men árjaqty bolýy, sol 12 ataǵa deıin úılenbeýinen be? "Qazaqtyń Jeti atadan úılengeni tym jaqyn emes pe?" degen fılosofııalyq suraqtar da paıda boldy.
Búgingi Taıaý Shyǵystaǵy arabtyń borkemiktigi men ebedeısizdigi jáne evreılerdiń pysyqtyǵy men eptiligi, sol qan aralasýdan bastalatyn sııaqty. Óz oıym.
"Adyrna" ulttyq portaly
© Samat Nurtazanyń Facebook paraqshasynan
