Qojanasyrdyń oraza tutýy
Qojanasyr buryn oraza tutpaǵan eken. Kelisimdi oraza týar aldynda áıeli bir kúni: «Paıǵambar jasyna kelip qaldyń. Endi orazaǵa kiris», - depti. Sodan Qojanasyr orazaǵa kirisipti. Qandaı iske bolsa da, ári shorqaqtaý, ári ańqaý Qojekeń baıqamaı orazanyń zańyn buza beripti. Áıteýir, áıeliniń ańdyp, baqylaýymen úsh-tórt kún oraza tutypty.
Jazdyń uzaq kúnine ash júrý Qojekeńe ońaı soqpaı, úsh-tórt kún tutqan orazasy janyna batypty. Bul eldiń batys jaǵynda bıik taý bar eken. Kúnniń kózi taýdan asyp, kórinbeı ketenin «kúnbattyǵa» saıady eken. Qojanasyr tús aýsa boldy, kúnniń kózi taýǵa jetip joǵalatyn kezin shydamsyzdana kútedi eken. Shydamy ketken Qojekeń bir kúni «aqyl taptym» dep qara úıin buzyp, esegine arta bastaıdy. Áıeli ań-tań bolyp, «bunyń ne?» - dep Qojekeńniń birdeńege bylyqqanyn kórip bezek qaǵypty. Qojanasyr:
– Úndeme, aıla taptym. Kúnniń qysqa jerine baryp otyramyz. Oraza bitkenshe, - dep taýdyń naq oıly tereń saıyna baryp qara úıin tigipti. Bul jerde kúnniń kózi tús aýsa boldy bıik taýdan asyp kórinbeı ketedi eken. Al, Qojekeń osyny ańdyp turady, kún batty aýyz ashaıyq, - dep áıeliniń qarsylyǵyna qaramaı aýzyn ashyp, orazany osylaı ustaǵan eken.
***
Qojanasyr ómirinde tuńǵysh ret oraza tutyp, aýzyn bekitpek bolady. Ol tańerteń moldamen birge sáresi asyn ishken soń túske jýyq qarny ashyp, shóldep, shydaı almaıdy. Al aýyz ashý úshin kún batyp, qarańǵy túsý kerek. Qojekeń ápendi qas qaraıǵansha sýsynsyz, tamaqsyz shydaı almasyn bilgen soń úı ishin tas qarańǵylap jaýyp, terezelerin bitep, jalǵyz ózi aldyndaǵy asqa bas salady. Sonda kúndiz aýyz ashyp otyryp Qojekeń:
– E, Qudaı, izdegeniń qarańǵylyq pa edi! Mine, men qarańǵyda tamaq iship otyrmyn, - degen eken.
QOJANASYRDYŃ ORAZA USTAÝY
Qojanasyr alma jep turǵan edi, alma aǵashynyń ústine shyǵyp sopy kóripti.
- Qojeke, munyńyz qalaı, orazany jep qoıdyńyz ǵoı, - dedi mysqyldap.
- Joq, sopeke, men orazany jegenim joq, -dedi Qojanasyr.
- Jedińiz, kózimmen kórdim ǵoı.
- Oraza ózi neshe kún bolady?
- Otyz kún.
- Búgin qanshasy?
- On besi.
- Taǵy da nesheýi qaldy?
- Otyz.
- Áp, bálem, olaı bolsa, sopeke, esepti bilmeıdi ekensiz. Otyz kún orazamen qoshtasyp, búgin ǵana aýzyma bir almany salyp tur edim, - dedi Qojanasyr.
ORAZANYŃ NEShE KÚNI ÓTTI?
Qojanasyr orazanyń neshe kúni ótkenin bilý úshin ár kúni orazanyń ótken kúnine atap, bir ydysqa tas salyp júredi eken. Kúnderdiń birinde Qojanasyrdyń balasy kórip qalyp, bir ýys
tasty tastap jiberipti. Orazanyń neshe kúni ótkenin bilý úshin halyq jınalyp kelip:
- Qojeke, búginge deıin orazanyń neshe kúni ótti?—dep Qojanasyr oılanyp:
- Azyraq sabyr etińizdershi, azdan soń jaýabyn aıtaıyn, - dep úıine enip ketedi de, álgi kúnine bireýden tastap júrgen ydystaǵy tasyn sanaı bastaıdy. Tastyń barlyq sany alpys úsh bolyp shyǵady.
- Barlyǵyn aıtsam, senbeısińder ǵoı, búginge deıin orazanyń qyryq bes kúni bolypty, -deıdi.
Oǵan halyq:
- Orazanyń ózi otyz-aq kún bolady ǵoı, qalaı kóbeıip Qojanasyr ashýlanyp:
- Taǵy da túgel aıtpadym ǵoı. Shynyna kelgende, alpys úsh kún bolypty. Taǵy qanshasy bary belgisiz, - dep yzalanypty.
Qoja esegine oraza ustaýdy úıretip júr!
Qojanasyr qys ortasyndy jem-shópbi azaıǵanyn estıdi. Ol bir kúni: “Esegimniń jemin biraz mólsherde kemitsem qaıter eken?,” - dep onyń arpasyn biraz azyn aýlaq azaıtady. Oǵan bola qamyǵar esegi joq, burynǵysynsha tip-tik júredi. Biraz ýaqyttan keıin eseginiń jemin qos ýys taǵy da kemitedi. Esegi burynǵy qýatyn saqtaıdy. Muny kórgen Qojanasyr onyń arpasynyń jartysyn azaıtady. Baıqus janýar esek sonda biraz álsizdenedi. Biraq Qojanasyr munyń jemniń azaıǵandyǵynan emes dep oılaıdy. Aqyryn-aqyryn Qojanasyrdyń buǵanda kózi úırenip, burynǵysyndaı tyń kórinedi. Arada bir aı ótken soń, arpany jartysyna deıin de toltyrmaı azaıta-azaıta bere bastaıdy. Esek álsizdenip qalady. Sońǵy kezderinde kóbirek jata berýdi shyǵarady. Aqyrynda saban jeýden de qalady. Sol kezde Qojanasyr oǵan qos ýys arapa bergen eken. Bir kúni tańerteń Qojanasyr aqyrǵa kelip kórse, baıqus esegi aram qatyp qalypty.
Qojanasyr muny kórip:
- Qap, ýaı janýar-aı, oraza ustaýdy jańa úıretip kele jatyr edim, araǵa mezgilsiz ólim kirip ketti , - dep qınalypty.
Oraza ashtan óltirer
- Apa, kóshelik, - depti Qojanasyr.
- Qaıda balam-aý?
- Kúni qysqa jerge. Myna mıdaı dalada kún uzaq qoı. Oraza ashtan óltirer.
- Ondaı da jer bola ma eken, qulynym-aý.
- Bolǵanda she? Men keshe taýda boldym. Taýdyń arasynda, ózen boıynda bir jer bar. Ol jerde kún kesh shyǵyp, erete batady eken. Senbeseńiz kóshelikshi, kórseteıin, - degen eken Qojekeń.
Bisimilla deseń de, demeseń de...
Orazanyń kezinde bir top adamdy aýyzasharǵa shaqyrǵan molda báriniń aldyna bir tabaq palaý qoıyp:
– Bisimilla dep jeńizder, toıasyzdar,- deıdi
Kelesi joly moldamen qosyp álgi adamdardy qonaq etken sharýa bir qunan qoıdyń etin túgel asyp, úlken tabaqpen alyp keledi de:
– Alyńyzdar, endi bisimilla deseńizder de, demeseńizder de toıasyzdar, - depti.
Eskiden bir sańyraýdyń qulaǵyna:
- Ramazan-Oraza aıy toǵyz kún, - depti.
Ol da:
- “ Otyz ba?”- dep surapty.
Keıin óz-ózine “ Otyz bolsyn” depti jáne shyndyǵynda otyz bolypty. Demek musylmandardyń tartqany ol sańyraýdan...
Orazam buzylmaı ma?
Bir ramazan-orza kúni mektepte buzyqtyq jasaǵan oqýshyǵa ustazy:
- Tynysh otyr, bolmasa taıaq jeısiń!- depti.
Oqýshy da:
– Ustaz ápendim! Taıaq jeıtin bolsam orazam buzylmaı ma? - depti.
***
Aqyn Ulyqbek Esdáýlet bir jyldary el qatarly oraza ustap júrgende issaparmen Semeıge barýǵa májbúr bolady.
Semeı jaqta aqyndy ot aýyz, oraq tildi aǵa-dosy, áıgili ánshi Qusmilııa Nurqasym qarsy alyp, el tanytyp, jer kórsetip degendeı, birneshe kún qasynda birge erip júredi.
« Ulyqbek keldi» degendi estip, aqyndy Shákárim atyndaǵy Semeı ýnıversıteti qonaqqa shaqyrady. Stýdenttermen kezdesý kezinde bir jas qyz:
- Aǵaı, qazir qasıetti Ramazan aıy ǵoı, siz oraza ustadyńyz ba? – dep suraq qoıypty.
Sonda Ulyqbek:
- Orazany ustap júr em «Bisimilla » dep,
Bárin de buzyp ketti Qusmilııa kep, - dep jaýap bergen eken.
Jınaǵan Maqsuthan Amanjanuly
