Negizi adamzattyń problemasy bizdiń problemamyz emes sekildi. Álemniń damýyna qosyp jatqan úlesimiz joq. Biraq "Baıqońyrymyz" bar. Al, órkenıetti elder adam ómirin jeńildetetin barsha ǵylymı jańalyqtardyń basynda júr. Osylaı kete berse úshinshi álem elderi "Vechno dogonıaıýıı" ekonomıkasy bar eldiń deńgeıinen aspaıtyn sekildi.
"Bennu" atty asteroıdtyń jerge jaqyndap kele jatqanyna kóz jetkizdi. Kún ǵalamsharynda myńdaǵan asteroıdtar bar. Biraq dál osy asteroıdtyń orny erekshe. NASA bul asteroıdtyń 2160-2190 jyldar aralyǵynda jer planetasyna soqtyǵatynyn matematıkalyq eseppen dáleldep shyǵardy. Eger mundaı kólemdegi iri asteroıd jerge qulasa, atom bombasynyń jarylǵanyndaı qasiret ákelýi múmkin. Qaıda, qaı qalaǵa qulaıtyny da belgisiz.
Uzaq keńesten keıin ǵalymdar asteroıdqa 2016 jyly "Osırıýs" atty arnaıy spýtnık jiberdi. 2018 jyly spýtnık asteroıdqa jaqyndady. Onda birneshe maqsat bar:
1. Asteroıdta paıdaly qazbalar bar ma degen suraqqa jaýap tabý.
2. Jerge jaqyndap kele jatqan asteroıdtyń ushý traektorııasyn ózgertý.
3. Asteroıdta tirshilik belgisi buryn bolǵan ba, qazir bar ma degen suraqtarǵa jaýap tabý.
4. Fızıka, hımııa, bıologııanyń adamzat balasyna belgisiz jańa zańdaryn ashý.
5. Asteroıdqa arnaıy apparatpen 4-5 sekýndqa bir ret soqtyǵyp, grýnttaryn alý.
Qyzyq spýtnık asteroıdqa jaqyndaǵanda bastaldy. Spýtnık qonaıyn dese, 10-20 metrlik tas sekildi qyrtystar bar. Tegis emes. Ol tastarǵa soqyǵyssa spýtnık isten shyǵýy múmkin.
Sodan álgi "Osırıýs" spýtnıgi 1 jyl boıy spýtnıkti aınalyp ushyp, árbir 5sm qyrtysyna deıin zerttep, asteroıdtyń fızıkalyq kartasyn jasady. Eseptep, qonatyn jerin belgiledi. 2020 jyly spýtnık "Bennuǵa" qonyp, grýnttaryn aldy. Sýretke túsirdi. Qazir sol gýrntty arqalap, 325 mıllıon km qashyqtyqtan jerge qaıta ushyp keledi. 2023 jyly spýtnık asteroıd grýnttarymen jerge qonady. Odan keıingi mıssııa - asteroıdty jerge jaqyndatpaı ushý traektorııasyn ózgertý bolmaq. Paıdaly qazba bolsa ony ıgerýdiń joldaryn ashýǵa kúsh salady.
Aıtpaqshy, asteroıdqa "Bennu" atyn bergen AQSh-tyń 3 klass oqýshysy. NASA kez kelgen bastamasyna oqýshylar arasynda shyǵarmashylyq esse jazýdy uıymdastyryp, aspan deneleri men spýtnıkterge at qoıý rásimin mektep oqýshylarynyń fantazııasyna qaldyrady. Úlgi alarlyq jaqsy dástúr.
Baýyrjan SERIKBAEV,
"Adyrna" ulttyq portaly
