Ata-anasy altyndaı balamyz dep qus qondyrmaı ósirgen Qýandyq Tókenovtyń jeltoqsan kóterilisi saldarynan kórgen azaby jan túrshigerlik. Taǵdyryn jeltoqsan kóterilisi talqandaǵan taǵy bir azamat týraly bilgilerińiz kelse, shaǵyn estelikke nazar aýdaryńyz, oqyrman!
«Tókenov Qýandyq Sátuly – mektep jasynan bastap oqýda belsendilik tanytyp, aýylda mýzykalyq bilim beretin mekeme bolmasa da kez-kelgen aspapta erkin oınaıtyn, erkin oılaıtyn azamat edi. Polıtehnıkalyq ınstıtýttyń ulttyq aspaptar kórkem ónerpazdar orkestrinde oınap, kásibı mamandarmen teń dárejeli bolǵanymen qoımaı, halyq yqylasyna bólenip, Máskeýge deıin konert qoıyp keldi. Qazaq tarıhyn tereńinen zertteý jolynda da eńbek etti. Tunyp-turǵan enıklopedııa dersiń. Batyrlar jyrynan bastap, zar-zaman aqyndarynyń óleńderin sarnap otyratyn. Tipti «1 kúnniń ishinde «Jigit sultany» baıqaýyna qatysý kerek» degen tapsyrma kelgende, esh daıyndyqsyz birinshi oryndy qanjyǵasyna baılap qaıtqan. Soltústikten bolsa da qazaqılyqty ańsap, namys týyn bıik ustaǵan azamattardyń qatarynan edi» dep eske alady Qýandyq Tókenovtyń qaryndasy Roza Sátqyzy.
Roza Sátqyzynyń óz aýzynan aıtqan derekterine súıensek, «Táýelsizdik alý jolynda jastar alańǵa shyqty» degen habar kelgen boıda Ryskúl esimdi tátesi otyra qalyp «Qýan ketti, ketti, endi sottalady» dep jylap jiberipti. Sebebi jastaıynan «qasyq qanym qalǵansha ultyma qyzmet etemin» degen urandy berik ustanatyn Qýan aǵanyń minezi jaqyndaryna aıan. Táte-jezdesi sekem alǵannan bastap, Qýan myrzany dosymen birge taýyp, úıge ákelip, syrtynan qamap ketken eken.
Dese de ultshyl, namysshyl, jigerli júregi týlap úıde otyrǵyzbaı, balkonnan prostynıa baılap tómengi qabattaǵy qazaq apaıdyń úıine suranyp túsip, alańǵa barǵan... Birinshi kúni alańda tek óleń aıtýmen ǵana shektelgen. Ekinshi kúni jan-jaqtan amondar ortaǵa alyp qysyp, aıaqtaryn dýbınkamen aıaýsyz urǵan. Amondar jerge qulaǵan jastardyń shashtarynan súırep, kólikke qoılardy tıegendeı laqtyra bergen. Kólikke tıelgen jastardy taý basyna aparyp, tastap ketken. Ol jerde dúnıeden ótip ketkender de, úsip qalǵandar da bolǵan. Arasynda Qýandyq aǵamyz da bar edi... Táýlik boıy taý basynda jatyp qalǵandyqtan jeltoqsannyń yzǵary óńmeńinen ótip, ókpesin zaqymdaǵan. Izolıatorda 3 kúndeı qamalyp ta shyqqan. Itke talanǵan, hımııalyq suıyqtyqtan zardap shekken.
Degenmen jezdesimen tátesiniń bedel salyp aralasýynyń arqasynda ókimi jeńildetilip aıyppulmen qutylǵan.
(Tipti ıtke talanyp jyrtylǵan, órt sóndirgish mashınalardan joǵarǵy qysymmen shashqan hımııalyq suıyqtyqtan saǵaldanǵan syrt kıimin joldasy bala-shaǵasyna estelikke kórsetý úshin saqtap qoıǵan.)
Ókinishke qaraı, Qýandyq Tókenov 2001 jyly aýyr naýqastan 37 jasynda qaıtys boldy. Qýandyq aǵanyń densaýlyǵynyń nasharlaýyna jeltoqsan kóterilisi tikeleı zardabyn tıgizgen. «Kinálilerdiń» qatarynda bolyp, tolyq emdele almaǵandyqtan ókpesinde daq qalyp ketip, oǵan qosa ultjandy azamatty eldegi ekonomıkalyq jaǵdaıdyń tómendeýi úlken kúızeliske túsirip, rak aýrýyna shaldyqtyrǵan. Árıne, desantnık bolǵan, aýylsharýashylyǵymen aınalysqan, fızıkalyq turǵydan myqty azamattyń túbine rak jetti dese sený qıyn shyǵar. Dese de rakqa jetkizgen jeltoqsannyń yzǵarly ýili eken... "Alaıda jeltoqsan úshin jan berse de memleketten bir tıyn kómek almaı ketti. Bar kórgeni jeltoqsandyq retinde mektep oqýshylarymen kezdesýge barǵany..», – dep aýyr kúrsindi Roza Sátqyzy.
Iá, búginde «jalǵan jeltoqsandyqtar» qaptaǵan zamanda Qýandyq Tókenov sekildi azamattardy tabý, olardy urpaqqa úlgi etý jýrnalıst bitkenniń qasıetti paryzy dep esepteımiz. Jyl saıyn jeltoqsan aıynyń alǵashqy aptasynda mektepterde ótetin tárbıe saǵattary, saıt betterinde jazylyp jatqan maqalalar jetkiliksiz. Sondyqtan istiń soqpaǵy qaýipti arnaǵa bet burǵyzsa da, zertteýdi jalǵastyramyz. Jeltoqsan kóterilisinen zardap shekkenderdiń esimi halyq sanasynan kómeskilenbeýi tıis.
Aqgúl AIDARBEKQYZY,
«Adyrna» ulttyq portaly
