Áleýmettik kásipkerlik korporaııalary (ÁKK) bıznesti damytý jolynda tejegishke aınaldy. Búgin Merýert Qazbekova atalmysh másele týraly «Aq jol» frakııasynyń depýtattyq saýalynda málimdedi dep habarlaıdy «Adyrna» ulttyq portaly partııanyń baspasóz qyzmetine silteme jasap.
Buǵan deıin «Aq jol» frakııasynyń depýtattyq saýalynda kásipkerlikke memlekettiń negizsiz qatysý máselesin birneshe ret kótergen bolatyn.
Osy saýal óziniń negizgi konepııasynan áldeqashan bas tartqan áleýmettik kásipkerlik korporaııalarynyń (budan ári – ÁKK) qyzmetine qatysty. ÁKK qurý ıdeıasyn Elbasy 2006 jyly «Qazaqstannyń álemdegi básekege barynsha qabiletti 50 eldiń qataryna kirý strategııasy» atty Qazaqstan halqyna joldaýynda aıtqan bolatyn.
ÁKK ekonomıkalyq belsendilikti, onyń ishinde tartylǵan ınvestıııalar arqyly yntalandyratyn aktıvterdi tıimdi basqaratyn óńirlik damý ınstıtýttaryna aınalýǵa, óńirlerde ornyqty óndiristerdi qalyptastyrýdyń katalızatory bolýǵa tıis edi.
Dál osyndaı mindetter ÁKK-niń 2020 jylǵa deıingi damý konepııasynda belgilengen jáne Úkimettiń 2012 jylǵy tapsyrmasymen bekitilgen. Osy qujat negizinde 17 ÁKK quryldy.
ÁKK qyzmetiniń basty baǵyttarynyń biri turaqtandyrý qorlary arqyly áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlaryna baǵalardy turaqtandyrý boldy. Turaqtandyrý qorlarynyń mindeti - baǵanyń ósýi kezinde azyq-túlik naryǵyna aralasý.
Mınıstrliktiń derekteri boıynsha aǵymdaǵy jyldyń 11 aıy ishinde ÁMAT-na baǵanyń ósýi 9,6%-dy qurady, biraq is júzinde - 25-30%.
Naqty aralasý áleýmettik mańyzy bar tizimnen jekelegen azyq-túlik ónimderi bar óńirde naryqtyq baǵadan tómen baǵalar boıynsha núktelerdiń bolýy týraly baıanatqa kelip túsedi. ÁKK-nyń bul baǵyttaǵy jumysy «bıýdjettegi aqshany aýaǵa ushyrýǵa» alyp keldi, óıtkeni azyq-túlikti tómen baǵamen satyp alý kúzde júrgiziledi. Olardy baǵanyń ósý kezeńine deıin saqtaýǵa jumsalatyn shyǵyndar jáne ónimderdi satý baǵa ústemesiz jáne kóbinese kompanııalar úshin teris qun boıynsha júrgiziledi.
Deldaldarsyz ónim óndirýshilerdi yntalandyrý jáne ótkizý maqsatynda aýyl sharýashylyǵy óndirisin jáne saýda-logıstıkalyq ortalyqtardy damytý arqyly áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik ónimderiniń baǵasyn ustap turý jónindegi memlekettiń kózqarasyn qaıta qaraý qajet.
Is júzinde qazirgi ýaqytta ÁKK fýnkııasy atqarýshy bıliktiń aǵymdaǵy, óńirlik problemalaryn sheshý bolyp tabylady.
ÁKK qyzmeti kóbinese básekelestigi damyǵan naryqtarǵa negizsiz qatysý jolymen básekelestikti shekteýge ákep soǵady. Mysaly, «Astana» ÁKK qaramaǵynda óz qyzmetin abattandyrýda, landshaftyq josparlaýda, ShOB sýbektileriniń sany kóp ǵımarattar, qurylystar salýda júzege asyratyn 10-ǵa jýyq naryq sýbektisi bar.
Mysaly, 2016-2019 jyldar aralyǵynda «Astana» ÁKK JAO-men bir kózden shart jasasý arqyly qurylystardy kútip ustaý jáne forýmdar ótkizý boıynsha qyzmetter kórsetýge 2 mlrd. teńgeden astam qarajat aldy, degenmen bul naryqta bıznes belsendi jumys isteıdi. Básekelestikti shekteý bıýdjet shyǵystarynyń ulǵaıýyna ákeledi. Shaǵyn jáne orta bıznes básekelestik proesinde óz qyzmetterin kvazımemlekettik sektormen salystyrǵanda neǵurlym tómen baǵamen jáne sapasy jaqsy deńgeıde júzege asyrady.
Jer ýchaskelerin bólý proesinde memlekettik organdardyń jekelegen kásiporyndarǵa artyqshylyq berý faktileri oryn alady, al oǵan qural retinde ÁKK paıdalanady.
Bul mehanızm ÁKK-dyń baıqaý rásimderin aınalyp ótip jer ýchaskelerin berýin bildiredi. Bul jerler keıinnen birlesip qurylǵan kásiporyndarǵa jarǵylyq kapıtal retinde beriledi. Al sońynan ÁKK úlesin jeke menshik ıeleri satyp alady, bul baıqaýdan tys jer ýchaskelerin satyp alýǵa múmkindik beredi.
Mysal keltireıin: Nur-Sultan qalasyndaǵy botanıkalyq baqtaǵy fıtnes-ortalyqtyń qurylysy.
BAQ aqparaty boıynsha, qurylyspen «Profit Project» JShS aınalysady, onda «Astana» ÁKK-nyń 9% mólsherindegi úlesi bar. ÁKK-niń 9%-dyq úlesi bar qatysýy «Profit Project» JShS-ne baıqaýdan tys qala ortalyǵynda jerdiń ádemi bóligin alýǵa múmkindik berdi, bul elorda turǵyndarynyń narazylyǵyn týdyrdy.
Búginde ÁKK-nyń qyzmetti damytý men mamandandyrýdyń biryńǵaı baǵyty joq, ortalyq memlekettik organdar olardyń jumysyna júıeli negizde taldaý júrgizbeıdi, atqarýshy organdar tarapynan baqylaý joq.
Joǵaryda baıandalǵannyń negizinde, «Aq jol» QDP Ulttyq ekonomıka mınıstrligine jáne Básekelestikti qorǵaý jáne damytý agenttigine kelesi máseleler boıynsha júginedi:
Óńirlerdegi ÁKK-nyń róli men mindetterin aıqyndap alý. Olardyń osy qazirgi kúıi bıznesti damytýǵa kedergi bolyp tabylady jáne taratylýǵa jatatyn tıimsiz ınstıtýt bolyp tabylady.
Eger mınıstrlik olardyń qyzmetin oryndy dep eseptese, onda ÁKK qyzmeti men damýynyń 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan jańa konepııasyn ázirlep, bekitý qajet.
Kásipkerlikke memlekettiń qatysý konepııasyn ázirleý. Jańa memlekettik kásiporyndar qurýǵa qatysty moratorııdi uzartý.
ÁKK qyzmetine olardyń tıimdiligine jáne 2012 jylǵy konepııaǵa sáıkes qoıylǵan mindetterdi oryndaýǵa taldaý júrgizý, tıimsiz kásiporyndardy joıý.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
Maqalanyń aqysy "Aq jol" demokratııalyq
partııasy saılaý qorynyń qarajatynan tólendi.
