Qazaq eli týraly basqalardyń oı-pikiri qandaı?
I.V.Stalın: Qazaq ózderiniń kim ekenin bilse, masattanǵandyqtan ólip ketýi múmkin.
Oǵan Qazaqtardyń mıllıondap qyrylyp jatqanyn aıtqan kezde Shynǵyshannyń urpaqtarynan tek qana osylaı qutylý kerek degen eken.
Reseı saıaatkeri, tarıhshy-jýrnalıst Maksım Shevchenko: Shyńquz hannyń murasyn eń jaqsy biletin qazaqtar. Eger qazaqtar Shynǵyshannyń jolyn ustansa, Evrazııa keńistiginde lıder bolyp, Evrazııa halyqtary da, sonyń ishinde orystarda qazaq halqyna qosylady.
...Qazaqtar – túrkilerdiń atasy. Bizdiń bolashaǵymyz túrkilerge baılanysty.
... Qazaqstan SSRO-nyń bólshegi emes. Qazaqstan ejelgi túrki jurtynyń birden-bir murageri bolyp tabylady.
...Orys halqynyń bostandyǵy túrki jurtynyń (qazaqtyń) órkendeýine baılanysty. Sebebi, túrkiler orystarǵa qaraǵanda erkin halyq. Bizge bul ózimizdi tanýǵa kómektesedi.
9 tamyz 1944 jyly BKP(B) (Búkilodaqtyq Kommýnıstik partııa) Ortalyq komıtetiniń qaýlysymen Odaq halqyna túrki tarıhyn oqýǵa tyıym salyndy. Zertteýshiler qýǵynǵa ushyrady.
Shynǵyshan memleketi mongolǵa, skıfter ıran-parsyǵa telindi, al qaǵanattar jaıly ún shyǵarmaýdy buıyrdy.
Danılevskıı I.N. Reseı tarıh ǵylymdarynyń doktory: Monǵol-tatar qoldan jasalǵan termın. H1H ǵasyrda oılap tabylǵan. Monǵol-tatar dep júrgenderi qazaqtar (túrikter).
Latyshtyń (Latvııa) fılolog ǵalymy Galına Shýke óziniń «Latyshtar túrik bolǵan ba?» degen ǵylymı zertteý kitabynda «Latysh pen orystar túrikterden shyqqan", ıaǵnı bul eldiń tilderi kóne túrik (Qazaq M.Q.) tilinen bastaý alǵanyn dáleldegen.
...Latysh halqynyń túp tegi túrkiden taraǵan. Orystyń qazirgi qoldanystaǵy sózderi latysh tilinen, al latysh tili túrki tilinen qalyptasqan. («Bylı lı latyshı tıýrkamı?» 2010 jyl).
7.10.2014 jyly Belorýs prezıdenti Aleksandr Lýkashenko «Euronews»-ke bergen suhbatynda Reseıdiń Qyrymdy qosyp alýyn logıkaǵa súıenip baǵalar bolsaq: «Kóbiniń aıtýynsha, Qyrym Ýkraınaǵa durys berilmegen, ol buryn orys jeri bolatyn. Bul jaǵdaıdy durys baǵalaý emes. ...Kelińiz onda Batyı han zamanyna oralaıyq. ...Qazaqstanǵa ... Reseıdiń barlyq jerin qaıtarý kerek», - dep málimdedi.
Ýkraınalyq ǵalym Tatıana Krýpa: Qazaqtar bizdiń atamyz. Kıevti salǵan solar. Harkov–qazaqtyń «Qar kóp» degen sózinen shyqqan.
Sın (qytaı) jazýshysy, saıasatker Lý Iýn: Júńgolyqtarǵa memleket quryp bergen qazaqtar.
Reseı saıasatkeri, LDPR partııasynyń tóraǵasy V.Jırınovskıı: «Stalın ońtústikten, Brejnev ońtústikten, Hrýev ońtústikten. Ońtústikten bári qorqady. Men Azııadanmyn. Men Shyńǵys hanmyn» («Jırınovskıı: Ia ız Azıı, Ia Chıngıshan!» Polıtıka Rossııa – Ýkraına beınekórilim: 27 qyrqúıek 2017 jyl). Ol tek qana Qazaqstanda (Almaty) týylǵanyn aıtyp maqtanyp tur. Al, Bizde keıbireýler búkil álem moıyndap otyrǵan óziniń tikeleı Atasynan «úı aınalyp» qashyp júr.
Reseı mádenıet mınıstri Vladımır Medınskıı: Reseı tarıhynda orystyń qazaqtan qoryqpaǵan kezi bolǵan emes.
Reseı Ǵylym akademııasy, tarıh ǵylymdarynyń doktory Dmıtrıı Petrov: Orysqa Reseı memlekettigin quryp bergen qazaqtar.
Rossııskıı polıtolog, jýrnalıst, Maksım Shevchenko: Eslı komý ı sýjdeno spastı rýsskıh, to eto býdýt kazahı.
Orystardy qutqarýshy bolsa ol jalǵyz qazaqtar.
Reseı tarıyhshsy V.Belınskıı «Moskva Ordynskaıa». Ordalyqtar qazaqtar, Shyńquz qaǵan qazaq búkil evropa ony jaqsy biledi.
«Álemdi jaýlaǵan áıgili qolbasshy Shyńǵyshan ol zamanda mońǵol bolmaǵan, shyn máninde, Shyńǵys han – Túrk- qazaq. Shynǵyz han joryqqa shyqqanda túrik taıpalary ony birden moıyndady. Sondyqtan ol Qazaqstan jerindegi kóshpendilermen soǵysqan joq. Jaqyn arada Shyńǵys hannyń qazaqtan shyqqany resmı túrde moıyndalatyn bolady.
...Orys tarıhshylary ózderi birneshe ǵasyr qazaqtarǵa táýeldi bolyp, salyq tólegenderin jasyrý úshin qazaqtyń shynaıy tarıhyn ashyqtan-ashyq burmalaǵan. Altyn Ordany qurǵan Shyńquz hannyń tegi qazaq.
...Barlyq ulttardyń tegi qazaqqa baryp tireledi». (V.Belınskıı, tarıhshy «Moskva Ordynskaıa»). Reseıdegi sanaýly álem moıyndaıtyn tarıqshylardyń biri.
Shyńǵys han Kereı eliniń taǵyna otyrǵan soń, Túrkilerdiń basyn bir jerge qosyp, alyp ımperııa jasady.
Óz aty Temirshyń, sol zamanda jansany eki mıllıonǵa taıaǵan Kereı Eliniń kúshimen Túrkilerdiń basyn qosyp qaǵanat qurdy. Qaǵandyq Ataǵyn, Shyńǵys qaǵan atady. Túrik qaǵanatyn (ımperııa) qurdy.
Shyńǵys qaǵan jáne urpaqtary qurǵan ımperııanyń jalpy aýmaǵy jáne ımperııanyń búgingi kúngi jalǵasy Qazaqııa ımperııasy .
Akira Kazakhstan Facebook toptarynan alyndy.
