Öz taǧdyry qazırgı käsıbıne aidap äkeldı. «Adyrna» ūlttyq portalynyŋ kelesı sūhbaty mümkındıgı şekteulı tūlǧalarǧa arnalǧan «Qanat» sauyqtyru ortalyǧynyŋ direktory Säken Temırqūlovpen bolmaq.
- Säken aǧa, sızdıŋ uaqytyŋyzdyŋ tapşy ekenın bılemız. Qanşama emdeluşıler sızdıŋ bır auyz sözıŋızge bolsyn zäru. Dese de, bızge altyndai uaqytyŋyzdy bölıp, sūhbatqa kelıskenıŋızge raqmet! Öşken ümıtterdı qaita jaǧyp, köpke quanyş syilap jürsız. Osy käsıppen ainalysuǧa ne türtkı boldy? Qai uaqyttan bastap qolǧa aldyŋyz?
- Men 1985 jyly Almaty qalasynda stomatologiia fakultetın bıtırdım. 15-17 jyl eŋbek ötılım bar. Köp jandarǧa menıŋ osy salada qalai jūmys ıstep jürgenım qyzyq bolyp körınedı. Reabilitasiiaǧa qalai kelgenım syndy sūraqtardy köp qoiady. İnstitutta bılım alyp jürgende, iaǧni, 1982 jyly Qanat esımdı tūŋǧyş ūlym düniege keldı. Sodan 6 ailyǧynda ökpesı qabynyp (ekıjaqty pnevmoniia), qatty qyzuy köterıldı. Jedel järdem uaqytynda kelmei, balanyŋ qyzuyn tüsıre almadyq. Kenet balanyŋ talmasy ūstap, aqyr soŋynda sal auruyna ūşyrady. Bırneşe jerden emın ızdep kördık, dese de qazırgıdei emes Sovet Ükımetı kezınde mümkındıkter az boldy. Almatyǧa därıgerlerge aparǧanymyzda ümıt joǧyn aityp, bırneşe ret qaitaryp jıberdı. Sodan balam 1988 jyldyŋ qazan aiynda dünieden öttı. Tūla boiym tūŋǧyşymnan aiyrylǧan soŋ ökınış özegımdı örtedı. Alla Taǧala auru berse, onyŋ emın de beruı tiıs qoi. Osy oi menı mazalap, taǧdyrdyŋ özı osy salaǧa äkeldı. 1999 jyly jaimen jūmystana bastadym. Alǧaşqyda 3-4 balany emdedık. Eŋbektep jürgender baldaq ūstap, otyra almaityndar otyruǧa mümkındıkterı tudy. Nätijenı körgesın 2004-2005 stamatologiia salasynan tübegeilı osy salaǧa auystym. Jeke stamatologiialyq kabinetım bolǧan. Ony jauyp tastadym.
- Ortalyqtaǧy apparattardy özıŋız jasadyŋyz ba? Älde būl salada sızge kömekke bıreu keldı me?
- Jaŋa aitqandai stamatologiia fakultetın bıtırgenge köbı bızdı tek osy sala ainalasynda bılım aldy dep oilaityn. Olai emes, bız de anatomiiany, fiziologiia, patofiziologiiapänderın oqydyq. Balama emın jasai almaǧasyn, özgelerge mümkın septıgım tier degen oimen ızdene bastadym. Adamnyŋ belgılı bır nüktelerı men būlşyqetterıne äreket etkende olar jūmys ıstei bastaidy. Bızdıŋ emdeu täsılımızdıŋ negızı de osynda jatyr. Adamdardyŋ denesı şartty jäne şartty emes qimyl qozǧalystaryna jauap beredı. Bız şartty türde qozǧalamyz. Bala düniege kele sala jürıp ketpeidı. Ol qūlaidy, solai-solai jattyǧady. Toq eterı, ärbır ädıstı, apparatty özım oilap taptym. Ortalyqta qazır jüzdegen apparattar bar. Onyŋ bärı är qimyl qozǧalysqa jauap beretındei yŋǧaida jasalǧan.
- Qazırgı taŋǧa deiın ortalyqqa kelgen emdeluşıler sany qanşa boldy? Em aluşylardyŋ qatarynda şetelden keletınder bar ma?
- Bastapqyda kelgen adamdar sany men olardyŋ tūryp ketkenı mynanşa dep esepteitınbız. Qazır statistika jürgızbeimız, sondyqtan naqty aitu qiyn. Ortaşa eseppen 2 ailyq kursqa 40-50 adam keledı. Būl sozylmaly auru bolǧan soŋ ekı aiǧa kelgen emdeluşı üşınşı aiǧa qaitadan keluı mümkın. Keibıreulerı bır jyldap jatady. Ol jasy men būlşyqetterıne bailanysty. Bır bıletınım, 450-500-dei bala aiaqqa tūryp jürıp kettı. Resei, Özbekstan, Täjıkstan, Qyrǧyzstannan syndy körşı şet elderden köp kelıp jatady.
Arman esımdı azamat balasyn emdetuge alyp keldı. Bızge kelmesten būryn Tokioda bolǧan. Olar bızdıŋ qolymyzdan eşteŋe kelmeidı, tek apparat kigızıp bere alamyz degen. Barlyq baǧasy 36000 myŋ dollar tūrady eken. Amal joq, qarjynyŋ jetıspeuınen elge qaityp kelgen. Bala 4 aidai boldy bızdıŋ ortalyqta ekınşı kursyn alyp jatyr. Qūdaiǧa şükır, qazır aiaǧyn basyp, äkesı qasyna ılestırıp jüre alady. Būl – bır adamnyŋ quanyşy, būl menıŋ elımızdıŋ medisina salasyna tigızıp jatqan ülesım dep bılemın. 2004 jyly Resei memleketıne jūmysqa şaqyrdy. Alaida ol jaqqa barsam maǧan Resei azamattyǧyn alu kerektıgın aitty. Ärine, men bas tarttym.
- Jaŋa sauyqtyru ortalyǧy ǧimaratynyŋ qūrylysy jürıp jatyr. Osyndai igı ısterge elımızdıŋ tarapynan qandai da bır qoldau körsetılıp jür me?
- Qūrylystyŋ sozylǧanyna 8 jyl boldy. Qyzylordaǧa kelgen barlyq äkımderdıŋ aldynda boldym dep oilaimyn. Olardyŋ aitatyn uäjı bızdıŋ salany qai qatarǧa jatqyzatyndaryn bılmeidı. Sebebı basqa elderde mūndai apparattarmen jūmys jasaityn ortalyq bolmaǧandyqtan, mümkın, tüsınbeidı. Nevropotologtardy jıberedı. Olar özderınıŋ protokoly boiynşa jūmys ısteidı, olarǧa bızdıŋ ne ıstep jatqanymyz tüsınıksız. Qyzylorda qalasynyŋ biznesmenderıne de bardym. Nätije bolmady. Dese de, eşkımge mındet ete almaimyn. Bıraq kömek qolyn sozǧan jandar müldem bolmady dep te aita almaimyn. Atyrau qalasynan Qaǧazov Qūrmanǧali degen azamat bızge 16000 myŋ dollar qarjylai kömek körsettı. Būl qatarda qarjylai şamalary kelgenşe qoldau körsetıp jatqan özımnıŋ ınılerım de bar. Jaqynda Örken esımdı bauyrym arnaiy at basyn būryp, jūmys barysymen tanysyp, bızdıŋ eŋbektı baǧalap jatyr. Ol azamatqa da aitar alǧysym şeksız. Älı de äkımşılıkten kelıp körse, nätijemen tanyssa, nūr üstıne nūr bola edı.
- Al sızdıŋ ortalyqtan em alu baǧasy qanşa?
- Bır kurs ekı ai jüredı. Bır künde 5-6 saǧat jūmystanamyz. Kurs baǧasy – 380000 teŋge. Qalaǧa kelgesın päter jaldap tūrady. Päterler elu myŋnyŋ şamasynda bolady. Ortalyqta 12 adam jūmys ısteidı. Jasyratyn eşteŋesı joq, olardyŋ jalaqysy, salyq, zeinetaqy qory bar. Ärine, sosyn ükımetten alǧan nesiemız bar. «Damu» käsıpkerlıktı damytu qory jartylai tölep kömektesedı. Bızge tüsetın küş osy baǧaǧa sai. Būl baǧa qatyp qalǧan baǧa emes. Bır üiden ekı emdeluşı bolsa, ekeuıne qatar köp bolyp ketedı. Sondyqtan bıreuınıŋ emıne ǧana alamyz.
- Kımnen nemese neden motivasiia alasyz?
- Men motivasiiany ärbır ata-ana men baladan alamyn. Ärtürlı jaǧdaida kelgen balalar eŋ bolmaǧanda qolyn auzyna aparyp, tamaǧyn jese, sonyŋ özı – bız üşın ülken quanyş. Janary jasqa tolǧan ata-analardyŋ baqyttan köz jasyn körıp, alǧysyn arqalau da maǧan küş beredı. Eşqaşan şarşadym dep aitpaimyn. Senbı, jeksenbı künderı de jūmysta jüremın. Bızde älı 150-ge tarta ıske qosylmaǧan apparat bar. Solardy odan saiyn qalai jetıldırsem dep oilanamyn. Adam balasy ömırge kelgende bır missiia oryndauǧa kelgendei ǧoi. Menıŋ missiiam – osy jūmysym.
- Balasy sal auruymen auyratyn ata-analarǧa aitar keŋesterıŋız bar ma?
- Diagnoz qoiylsa, odan saiyn uaiymǧa salynudyŋ keregı joq. Osyndai emdeu ortalyǧy baryn bılıŋız. Ümıttı üzbeŋız. Men öz balamdy emdei almadym. Al sızderde qazır mümkındık bar. 21 jyldyŋ ışınde qanşa bala aiaǧyna tūryp kettı. Bız institutta bılım alyp jürgende är fakultettıŋ taqtaişasynda «Chelovek kak vselennaia: v nem vsegda nahoditsia neraskrytye tainy» dep jazylyp tūratyn. Medisina bır orynda tūrmaidy. Eşkımnıŋ basyna bermesınşı.
-Aǧa, aldaǧy jūmysyŋyzǧa sättılık tıleimız. Otbasyŋyzben aman otyryŋyz.
Äŋgımelesken Balnūr RYSQALİEVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly
