Qazaqstan qazir monoultty memleket. Alaıda bul jerdiń avtohton etnosy sanalatyn qazaqtar parallel eki tildi álemde ómir súrip jatyr. Sondyqtan birtutas ult bolyp otyr dep aıtý qıyndaý.
Oryssha sóılep, oryssha oılaıtyn qazaqtar slavıan emes orystildi ult ispetti. Basqa memlekettiń tilinde sóıleý – qaýipti qubylys. Elimizde monotil saıasatyn júzege asyrý arqyly ǵana syrttan aǵylǵan ekpansııadan saqtana alatynymyz anyq. Qazaq ultyn bir ıdeıa, bir til tóńiregine uıystyrýǵa asyǵýymyz kerek.
Orys tili memlekettiń barlyq salasynda fýnkıonaldyq turǵyda ústemdikkke ıe. Sheshim shyǵarýshy joǵary eshalon, saıası elıta ókilderiniń kóbi orystildi. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Qazaq tilinde sóıleý maqtanysh bolýy úshin qoǵamda oǵan degen qajettilikti arttyrǵan jón. Memlekettik qyzmetke, onyń ishinde, halyqpen tyǵyz jumys isteıtin laýazymǵa taǵaıyndaý kezinde kásibı biliktiligine qosa, qazaq tilin jaqsy biletin azamattarǵa basymdyq berý kerek. Parlamentte nemese baspasóz máslıhattarynda memlekettik tilde sóılep, pikir almasa almaıtyn memlekettik qyzmetker uǵymy, eń aldymen, qazaq azamattarynyń arasynda – anahronızmge aınalýǵa tıis», – degen bolatyn. Bul qazaq tiline degen qajettilikti jasaý jolyndaǵy durys qadam.
QR Memlekettik hatshysy Qyrymbek Kósherbaev «Aldaǵy ýaqytta sarapshylardyń pikirinshe, halqymyzdyń sany 19 mıllıonǵa, al memleket quraýshy ult – qazaqtardyń úlesi keminde 78 paıyzǵa jetedi dep kútilýde. Buıyrtsa, aınalasy otyz jyldyń ishinde qazaqtardyń el halqyndaǵy úles salmaǵy 1991 jylǵy 39 paıyzdan eki ese artqaly otyr. Endigi kezekte ultaralyq kelisimdi saqtaı otyra til jáne basqa da ulttyq máselelerdi qoǵamda aıqynyraq aıtýǵa negiz bar dep esepteımiz», – deıdi. Qarap otyrsaq, elimizde halyqtyń basym bóligi, ıaǵnı 80 paıyzǵa jýyǵy qazaqtar. Barlyq qazaq qazaqsha sóılese, til máselesi kún tártibinde bolmaıtyn da edi ǵoı. Qazaq tiliniń damýyna orystildi qazaqtar kedergi bolyp tur deýge negiz bar.
Til joıylsa, ult ta joıylady. Tilimizdiń kókjıegin keńeıtý barshamyzdyń mindetimiz!
Qýanysh Jumabekuly
PhD doktory,
Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy
Til bilimi ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri
