QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev abaıtanýshy ǵalymdarmen kezdesti, dep habarlaıdy "Adyrna" tilshisi Aqordaǵa silteme jasap.
Qazaqstan Prezıdenti aldymen mádenı-sport keshenindegi kórmeni tamashalady. Memleket basshysyna Abaıdyń sırek kezdesetin kitaptary, «Abaı álemi» serııasy boıynsha shyqqan kitaptar men fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, abaıtanýshy Mekemtas Myrzahmetulynyń aqyn shyǵarmashylyǵyna arnalǵan kóptomdyǵy usynyldy.
Sondaı-aq kórmege Shyǵys Qazaqstan óner murajaıy men Nevzorovtar otbasy atyndaǵy beıneleý óneri murajaıynyń qorlaryndaǵy 18 sýret qoıyldy. Qasym-Jomart Toqaev «Uly Dala altyny» arheologııalyq kórmesin aralap kórgennen keıin abaıtanýshy ǵalymdarmen kezdesti.
Prezıdent ult zııalylarymen qasıetti topyraqta, tarıhı mańyzy zor Semeıdiń tórinde júzdesip otyrǵanyna qýanyshty ekenin jetkizip, Abaıdyń 175 jyldyq mereıtoıy álemdik pandemııaǵa tap kelse de, uly baba rýhy aldyndaǵy perzenttik paryzymyzdy adal atqarýǵa kúsh salǵanymyzdy atap ótti. Sonymen qatar bul mereıtoıdan toı toılaýdy emes, taǵylym alýdy maqsat etkenimizdi aıtty.
– Bıyldan bastap 10-tamyz «Abaı kúni» dep bekitilip, merekeler qataryna qosyldy. Aqynnyń eńbekteri on tilge aýdarylyp, álemniń bedeldi kitaphanalaryna jiberildi. Sheteldegi elshilikterimizdiń janynan Abaı ortalyqtary ashyldy. Biraq bul tek alǵashqy qadam ǵana, keleshekte múmkindikke qaraı Abaı ınstıtýttaryn ashamyz dep oılaımyn. L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde Abaı akademııasy quryldy. Budan bylaı akademııa aqyn shyǵarmashylyǵyn júıeli zertteýmen aınalysady. «Abaı» telearnasy óz jumysyn bastady. Joǵary oqý oryndarynda «Abaıtaný» kýrsyn oqytý qolǵa alyndy. Qazaq qoǵamynda ózindik orny bar Semeı qalasy «tarıhı ortalyq» retinde belgilendi. Osyndaı ıgi sharalar uly oıshyldyń baǵa jetpes murasyn jas urpaqtyń sanasyna sińirý úshin jasaldy. Búkil túrki áleminde Abaı fılosofııasyn dáripteý isinde aıtarlyqtaı tabysqa qol jetkizdik, – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń jaqynda jaryq kórgen «Abaı amanaty» atty maqalasyndaǵy «Uly aqyn eldiń bolashaq baǵdaryn aıqyndap bergen rýhanı temirqazyǵyna aınaldy» degen sózine toqtaldy. Sondyqtan ádebıetimizdiń álemge tanymal alybyn búkil halyq bolyp ulyqtaý memleketimizdiń mereıin arttyratynyn aıtty. Uly oıshyldyń asyl murasyn ardaqtaý jáne jan-jaqty dáripteý – barshamyzdyń mindetimiz ekenin, onyń ár sózine jete mán berip, astaryna úńilip, parasat-paıymyna boılaı bilý qajettigin jetkizdi.
– Abaı – memleket isiniń múddelesi, birligi jarasqan jurt bolý ıdeıasynyń jaqtaýshysy. Ol óz shyǵarmalary arqyly el eńsesin tikteýge zor úles qosty. Uly aqyn ultty uıystyryp, ádiletti qoǵam qurýǵa úndeıdi. Biz usynǵan «Halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasy dál osy ustanymmen sabaqtas. Túıtkildi máseleni memleket pen qoǵam ókilderiniń birlese talqylaýy – órkenıetti qoǵamnyń belgisi. Mundaı pikir almasý halyqtyń bılikke degen senimin arttyrady, turaqtylyqty nyǵaıtady. Bılik pen buqarany jaqyndastyratyn osy ıdeıanyń bastaýynda uly Abaı tur dep senimmen aıta alamyz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy bıylǵy Joldaýynda ulttyń jańa bolmysyn qalyptastyrý týraly aıtqanyn, munyń strategııalyq mańyzy bar mindet, kezek kúttirmeıtin másele ekenin aıta kele, ultymyz ben jurtymyzdyń jańa bolmysyn qalyptastyrý úshin bizge Abaıdan asqan aqylshy joq dedi.
– Osynaý jolda aqyn murasyn zerdeleý arqyly áreket etsek, bereket tabatynymyz anyq. Biz izdegen barlyq suraqtyń jaýaby hakim Abaıdyń ólmes óleńinde, salıqaly sózinde tur. Uly oıshyldyń «Paıda oılama, ar oıla, talap qyl artyq bilýge» degen ósıeti – sonyń aıqyn dáleli. Abaı ańsaǵan qoǵam – oıy ozyq, sanasy sergek «tolyq adamnyń» tolyqqandy qoǵamy. «Tolyq adam» degenimiz – bul sol zamandaǵy ınnovaııalyq fılosofııa úrdisi. Týrasyn aıtsaq, Abaı óz zamanynan ozyp shyqty degen sóz. Sebebi orys tilinde «elnaıa natýra» ıa bolmasa aǵylshyn tilinde «A person of integrity» degen túsinikter áldeqaıda kesh paıda boldy. Biz aqyn murasyna jáne zııalylardyń áleýetine súıenip, osyndaı qoǵam ornatýymyz kerek. Ol qoǵamnyń ulttyq ıdeıasy bilim men ilimge jeteleıtin aǵartýshylyq ustanym bolýǵa tıis, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy bıylǵy mereıtoı kezinde elge oı salatyn, taǵylymy mol naqty sharalar atqarylǵanyn, bul úrdis Abaı jylynan keıin de jalǵasa beretinin atap ótti. Sondaı-aq uly Abaıdyń tulǵasyn shetel jurtshylyǵyna keń aýqymda tanytý jobasy boıynsha aqynnyń shyǵarmalary aǵylshyn, ıspan, arab, túrik, qytaı, nemis, ıtalıan, franýz jáne japon tilderine aýdaryldy. Prezıdent aýdarmalardyń kórkemdik sapasy óte joǵary dep sanaıtynyn jetkizdi.
– Abaı shyǵarmalaryn álemde keń taraǵan tilderge aýdaryp, basý – biregeı halyqaralyq joba. Bul jahanǵa qazaq mádenıetiniń jańa qyryn tanytyp, álemdegi barsha oqyrmandarǵa Abaı shyǵarmashylyǵymen, tereń fılosofııasymen jáne teńdessiz lırıkasymen tanysýǵa múmkindik beredi, – dedi Memleket basshysy.
Kezdesý barysynda Qasym-Jomart Toqaev zııaly qaýym ókilderiniń qoǵamdaǵy róli men ornyna toqtalyp, olardyń qashanda ulttyq qundylyqtardy bárinen bıik qoıatynyn, árdaıym mártebeli mıssııa atqaryp kele jatqanyn basa aıtty.
– Ótken ǵasyrdyń 60-jyldarynda qalamgerler ulttyń rýhyn kóterdi. Ult jazýshylary jylymyq kezeńde el múddesimen ózektes shyǵarmalardy ómirge ákeldi. Táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynda zııalylar halyqty bereke-birlikke shaqyrdy. Olar ult murasyn túgendep, tarıhymyzdy jańǵyrtýǵa ólsheýsiz úles qosty. Zııaly qaýym jas memlekettiń shejiresin jasap, búgingi urpaqtyń sanasyna sińirdi. Endi olardyń qazirgi kezeńdegi mindeti – ult bolmysynyń jańa qaǵıdatyn qalyptastyrý, ult sapasyn arttyrýǵa atsalysý, – dedi Prezıdent.
Osy rette gýmanıtarlyq salany damytýdy qolǵa alǵanymyz jón dep esepteıtinin jetkizip, onyń ishinde qazaq tili men ádebıetin oqytýǵa jáne sapaly oqýlyq daıyndaýǵa basa mán berýimiz qajet ekenine toqtaldy.
– Biz ana tilimiz ben tól ádebıetimizdiń qadir-qasıetin balalarǵa mektep jasynan bastap sińirýimiz kerek. Bul baǵytta biryńǵaı ustanym qajet. Osyǵan oraı Almatydaǵy Abaı atyndaǵy mektep-ınternattyń múmkindikterin tolyq paıdalanǵan jón. Qazaq tili men ádebıetin tereńdete oqytatyn bul mekteptiń oqý úderisi basqa mektepterge úlgi bolady dep oılaımyn. Ony zamanaýı talapqa saı jan-jaqty jetildirip, «Abaı mektebi» dep atalatyn eń úzdik bilim ordasyna aınaldyrý qajet. Jalpy biz keleshekte Abaı mektepterin ashý týraly oılanýymyz kerek, – dedi Memleket basshysy.
Kezdesýde Mekemtas Myrzahmetuly, Tursyn Jurtbaı, Ǵarıfolla Esim, Borıs erbakov sekildi ǵalymdar men abaıtanýshylar, «Abaı oqýlary» konkýrsynyń jeńimpazy, Rıdder qalasyndaǵy №16 orta mekteptiń oqýshysy Varvara Vladımırevalar sóz sóıledi.
Kezdesý sońynda Qasym-Jomart Toqaev abaıtanýǵa aıtýly eńbek sińirgen, otandyq ǵylymnyń damýyna ólsheýsiz úles qosqan birqatar azamattardy memlekettik nagradalarmen marapattady.
