Paramen ustalǵan jáne bala zorlap túrmege túskenderdiń temir tordyń arǵy betindegi ómiri qandaı? Abaqtydan shyqqan soń, mundaı qylmyskerler osy qatesin qaıta jasamaýǵa barynsha kúsh sala ma? Shartty jazamen túrmeden shyqqan pavlodarlyq sheneýnik osy suraqtardyń jaýabyn tarqatyp aıtyp berdi dep jazady, Ratel.kz. saıty.
Suhbattasýshy jemqorlyqqa baılanysty isti bolǵan sheneýnik, buryndary qoǵamdaǵy túrli máselelerge baılanysty erkin pikir bildiretin. Alaıda isti bolyp, qamaýdan shyqqan soń, óziniń aty-jónin aıtýdan bas tartty.
Pedofılder kolonııada elıta qataryna kire me?
- Elimizde balalar qaýipsizdigi máselesine úlken kóńil bólinedi degen úmit bar. Balalarǵa zorlyq kórsetken qylmyskerdiń jazasy qatańdatylsa da, áli kúnge balaǵa kúsh kórsetip, balany jynystyq qatynasqa kúshtep salý áreketteri azaımaı tur.
- Buryndary túrmede pedofılder óte az bolatyn. Sonymen qatar pedofılder túrmege túsýge ólerdeı qorqatyn. Óıtkeni bala zorlap qamaýǵa alynǵan qylmyskerdiń ózin túrmede zorlap, azaptaıtyn. Qala berdi, ondaı qylmyskerdiń qolynan eden jýǵysh shúberegi túspeıtin. Túrmedegi búkil ómiri eden jýyp, basqalarǵa qyzmet kórsetýmen ótetin. Al qazir mundaı joq. Barlyq zonada «qyzyl» rejım ornatylǵan, edendi bólim kezekshisi jýady. Al eger kezekshi jýǵysy kelmese, temeki berip, ornyna basqany jaldaıdy. Qazir pedofılder zonadan qoryqpaıdy. Olarda «ÝDO» da joq. «ÝDO» bolmaǵan soń, meılinshe qaýipsiz jaǵdaıda jazasyn óteıdi. Keıbiri 25 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrylyp keledi.
Qazir túrmede bireýdi uryp-soǵýǵa bolmaıdy. Qaraǵandy, Almaty, Pavlodardaǵy túrmelerde uryp-soǵýǵa baılanysty shý shyǵyp, kolonııanyń kóptegen qyzmetkeri jaýapqa tartylǵan edi. Osy jaǵdaıdan keıin qazir qamaýdaǵy adamdy urýǵa túrme qyzmetkerleri qorqady da. Mine, osyndaı jaǵdaıdan keıin túrmedegi pedofılder tipti erkinsip ketken qazir. Anaý- mynaý tártipke de baǵyna bermeıdi. Shaǵym jasamasyn dep pedofılderge túrme ákimshiligi túrli jeńildik jasap, túrmede jaqsyraq ómir súrýine yqpal da etedi. Bulaı kete berse, kóp uzamaı pedofılderdiń túrmedegi elıtasy paıda bolary anyq. Naqty statıstıkada pedofılderdiń sany kórsetile bermeıdi. Al mundaılar jyl sanap kóbeıip bara jatyr. Mysaly, 2019 jyly bizdiń lagerge 53 pedofıl tústi. Al bıylǵy tamyz aıynda olardyń sany 59 boldy. Zona pedofıldi túzemeıdi, biraq ondaılardyń kún sanap kóbeıýine de tosqaýyl bola almaıdy.
- Hımııalyq kastraııa she?
- Kastraııa máselesi tek qaǵaz júzinde ǵana. Pedofıl eger ózine kastraııa jasaıtyn bolsa, asylyp qalam dep túrme basshysyn qorqytady. Túrme basshysy onyń ólimine jaýap bermeý úshin aıtqanyn oryndaýyna týra keledi.
Menińshe, pedofılderdi bólek lagerge otyrǵyzyp, ondaılarǵa zertteý júrgizý kerek. Eshkim de pedofılderge zertteý jasap jatqan joq. Zertteý bolmaǵan soń, bala zorlaýdyń aldyn alý sharalaryn qalaı júrgizýge bolady? Pedofılder ártúrli bolady. Óz balasyn, nemeresin zorlaǵandar bar.
Sońǵy ret ózderiniń alty qaryndasyn aıýansha azaptaǵan eki erkek tústi. Bes jylǵy áreketteri 26 epızodty quraǵan. Árıne, túrmege túsken alǵashqy ýaqytta olar ózderiniń kinásiz ekenin aıtyp, aqtalady. Ýaqyt óte kele, bul áreketke ne sebepti barǵandaryn da aıta bastaıdy. Nege pedofıldermen suhbattar júrgizilip, olardyń tabıǵatyn zertteý qolǵa alynbaıdy? Mundaı las áreketke ne sebepti barǵandaryn nege anyqtamasqa? Bul aýrý ma, ne nárse ekeni nege zerttelmeıdi?
VIP qylmyskerler men Bıshimbaev týraly
- Jaqynda jemqorlyqqa qatysty zań qataıtylyp, ondaılarǵa endi merziminen buryn shartty túrde bosatý jazasy bolmaıdy dep kútilýde.
- Jemqorlar úshin zańda «jeldetkish» dep atalatyn bir «maıshelpek» bar. Iaǵnı, rejımińdi jalpy rejımge aýystyrsań, qalǵan ýaqytyń «ÝDO» bolady. Bul «jeldetkishti» para alý babynyń eń aýyr jazasyna kesilgenderge de qoldanýyna bolatynyn Qýandyq Bıshimbaev túrmege túskende bildik. Qýandyq túrmege túskende osyndaı «jeldetkishtiń» baryn bilip kelgen sııaqty. Bulaı bolýy múmkin emes dep daýlasqam da. Sóıtsek, rasymen bar eken. Barynsha qaýipsiz kolonııada «jeldetkish» jeńildigi berilmeıdi eken de, al jemqorlarǵa bul bapty paıdalanýyna zor múmkindik berilgen eken. Eger jemqorlyqqa qatysty zańdy qataıtsa, onda nege «jeldetkish» arqyly jeńildik berilgen? Bul týraly eshkim aıtpaıdy, jazbaıdy.
- Iri sheneýnikterge arnalǵan lagerdegi VIP kameralardyń jaǵdaıy qalaı? Rasymen joıyldy ma?
- Kamera tıptegi kolonııa tek Qyzylordada ǵana bar. Lıýks pa, basqa ma, eń bastysy, kópshilikten alys, jekede bolý ǵoı. BQO sport bólimi basshysy Múslim Ońdaǵanovtyń kameradaǵy sýretterin kórdim. Aldynda asylǵan et, sharaptar. Talǵat Ermegııaevke qatysty daýly oqıǵadan keıin osylaı erkinsýge bola ma? Ermegııaevtiń kim ekenin el biledi. Ermegııaevtiń qoldaýshylary kim ekenin de el biledi ǵoı. Sol sýretten keıin túrmedegi ondaı kameralar jabyldy. Qatań baqylaý ornatyldy. Qazir memlekettik qyzmetker men VIP tulǵalardyń qaıda, qandaı jaǵdaıda otyrǵany týraly tizim jasalyp, jıi tekseriledi. Tekserýshiler eskertpeı keletin. Qandaı tamaq iship, ne kıip alǵanymyzdy, tipti shashymyzdyń qandaı úlgimen qıylǵanyna deıin mán berip, tekserip ketetin. Iaǵnı, qazir VIP kameralar rasymen joq deýge bolady.
Kolonııanyń paıdasy
- Qazir barlyq kolonııalar «qyzyl» rejımde. Karantınnen keıin birtindep syrtqa shyǵýǵa múmkindik berile bastady. Biz bárimiz koronavırýspen aýyrdyq. Biraq ony ózimiz bilmedik. Meniń dám, ıis sezýim joǵalyp, álsizdik basyp, súıekterim syrqyrady. Týystarymyzben kezdesýge tyıym salyndy.
Sálemdemeler konvoırmen jetkizildi. Eger lagerdegi bizdiń aýyrǵanymyzdy resmı tirkese, ne bolar edi, qalaı oılaısyz? Durys tamaq joq, dári joq, ara qashyqtyqty saqtaý múmkin emes, oqshaýlaý múmkin emes. Alaıda kolonııada tájirıbeli zekter bar ǵoı. Solardyń keńesimen «boıarskıı», «krepak» dep atalatyn qoıý shaıdy úzbeı ishtik. Ne úshin? Aspırınniń ornyna ishtik, qan júrgizýi úshin. Kóbisi aıaqtaryn ystyq sýǵa salyp, qan qysymyn tómendetse, endi biri qan tazalaý ádisin jasady. Deneni almaspen usaqtap tilip, shyqqan qandy vakýýmmen sorý arqyly las qannan arylýdyń bul ádisin musylman emi dep ataıdy.
Kolonııanyń bergen eń úlken paıdasy ne, bilesiz be?Dostarymnyń 90 paıyzyn joǵalttym. Bári menen teris aınaldy. Buryn aralasqan dostarym edi, olarǵa talaı ret kómektesken edim. Ókinishtisi, joǵaltqan sol dostarym sheneýnik nemese sot shenindegiler emes, men dos sanaǵan adamdar edi. Qazir tek synyptas jáne jas kezimde aralasqan dostarym men keıbir jýrnalıster ǵana meni qoldaıdy. Basqasynyń bári ketti.
Materıaldy orys tilinen aýdaryp daıyndaǵan:
Merýert HÝSAINOVA.
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
