Ūlybritaniianyŋ ırı alaiaqtyqqa qarsy küres basqarmasy (Serious Fraud Office) qazaqstandyq ırı şeneunık otbasynyŋ Parijde ötkızgen qydyruyna bailanysty tekserıstı bastady dep jazady britandyq Financial Times basylymy.
Basylymnyŋ jazuynşa, Kärım Mäsımov premer ministr kezınde «Qazaqmys» onyŋ otbasyn Parijge jekemenşık ūşaqpen jetkızıp, Fransiiadaǧy saparyn ūiymdastyrǧan. Kompaniia Mäsımovtıŋ otbasyn asa qymbat George V qonaq üiıne ornalastyryp, Disneilendte qydyrtqan.
Aqparat közınıŋ jazuynşa, 2011 jyly qazaq dissidentterınıŋ bırı sol kezdegı ükımet basşysy bolǧan Kärım Mäsımov pen «Qazaqmys» qyzmetkerlerınıŋ almasqan hattary qolǧa tüsıptı. Mıne, osy hattar Ūlybritaniianyŋ ırı alaiaqtyqpen küres basqarmasyna jetkızılgen. Al būl basqarma jemqorlyqqa qatysty ısterdı tekseretın ırı mekeme sanalady.
«Qazaqmys» Qazaqstandaǧy mys qorlarynyŋ ırı öndıruşısı boldy, onyŋ ısı Qazaqstan rejimınıŋ qoldauyna täueldı boldy. 2005 jyly Londonda būl kompaniia Ūlybritaniianyŋ eŋ qūndy kompaniialarynyŋ bırı boldy, qūny 10 mlrd.-qa teŋ. «Qazaqmys» paraqorlyq turaly zaŋmen ıstı boldy, būl şetel memleketınıŋ lauazymdy tūlǧasyna ıskerlık müddelerdı alǧa jyljytu üşın kez-kelgen «artyqşylyqty» ūsynudy qylmysqa ainaldyrady.
Zaŋ küşıne engen 2011 jyldyŋ 1 mausym künı Mäsımovtıŋ kömekşısı sol kezdegı «Qazaqmystyŋ» atqaruşy direktory Eduard Ogaiǧa elektrondy hat jıberılgen.
«Bastyǧym onyŋ otbasynyŋ 4 müşesınıŋ Parijge sapary boiynşa sızben jūmys ısteuımdı tapsyrdy», – delıngen hatta. Basylym osy hattarǧa süienıp, Mäsımovtıŋ özı Parijge barmaǧanyn, bıraq onyŋ otbasy müşelerı 12 adamdyq jeke ūşaqpen Europa törıne saiahatqa ketkenın aitady. Mäsımov otbasynyŋ būl saiahatynyŋ qūny 100 myŋ dollardy qūraǧan. Hatta būl otbasynyŋ qandai qonaqüide tūrudy taŋdaǧandary da aitylady. Äitse de, būl oqiǧanyŋ betı uaqyt aşylmai, qūpiia türde saqtalǧan. Biyl qazaqstandyq şeneunıkterdıŋ elektrondy poştalaryna şabuyl jasalu saldarynan osy hattar qolǧa tüsıptı. Qazaq dissidentterı sol hattardy zerttep, Mäsımovtıŋ demalysyna qatysty hattardy 2019 jyly Ūlybritaniianyŋ ırı alaiaqtyqpen küres basqarmasy men «Qazaqmysqa» joldaǧan.
Būl hattarǧa bailanysty «Qazaqmys» (qazırgı atauy Kaz Minerals) kompaniiasynyŋ ökılı hattar men qarjylarǧa bailanysty tekseru jürgızılgenın mälımdep, bıraq atalǧan saiahatqa bailanysty qarjy bölındı me, joq pa ol jaǧyn rastamaǧan.
Kompaniia ökılı FT-ge KazMinerals sapardy kım ūiymdastyrǧanyn jäne ony nege kompaniia qyzmetkerlerınen ūiymdastyrudy sūraǧanyn bılmeitının jetkızgen.
Sybailas jemqorlyq ısımen ainalysatyn Ūlybritaniianyŋ ekı jetekşı zaŋgerı SFO tergeuşılerınen köbırek mälımet ızdeidı dep kütetının aitty. Kompaniia demalys üşın aqşa tölemegen künnıŋ özınde, onyŋ qyzmetkerlerı Mäsımov myrzaǧa uaqyt böldı, degenmen ekı sarapşy advokat prokurorlar tek osy esep boiynşa sybailas jemqorlyqqa qatysty tergeu jürgızuı ekıtalai bolatynyn aitty.
Bıraq eger kompaniia nemese onyŋ ökılderı osyndai demalysty qarjylandyrǧany anyqtalsa, «būl kompaniianyŋ memlekettık qyzmetkerdıŋ paidasyna kompaniianyŋ parasy boluy mümkın», - deidı būrynǧy prokuror, qazır Ashurst serıktesı bolǧan Rubi Hamid. SFO: «Bız aiyptaular turaly bılemız, bıraq qosymşa tüsınıkteme bere almaimyz» dedı. Jalpy alǧanda, SFO «kez-kelgen syilyq nemese artyqşylyq sözsız para retınde qarastyryluy mümkın» dep qosty, qylmystyq jauapkerşılıkke tartu turaly şeşımder «barlyq jaǧdailardy eskere otyryp» jetkılıktı dälelder men qoǧamdyq müddeler bolǧan kezde ǧana qabyldandy. Mäsımov tüsınıkteme sūrauyna jauap bergen joq. Qazırgı uaqytta Ogai myrza qazba bailyqtary bar jeke ısınbasqarady, būl sūraqtar Kazminerals-qa jıberıldı.
Mälımet Financial Times-tan alyndy
Audarǧan:Naǧima BAZARQYZY.
Foto aşyq derekközden alyndy.
