Jalpy esse tek mektep emtıhandaryndaǵy ǵana emes, túrli baıqaýlar men halyqaralyq emtıhandarǵa enetin mańyzdy synaq bolyp esepteledi. Sondyqtan esse jazýdyń ádis-tásilin bile júrgenimiz jón.
Esseni kóbi shyǵarmamen shatastyryp jatady. Al shyndyǵynda ekeýiniń jazylý stıli eki bólek. Aldymen, shyǵarma men esseniń arajigin ajyratyp alsaq:
Esse – bul adamnyń sýbektıvti pikiri, kózqarasy men oıy erkin túrde jazylatyn ádebı janrdyń bir túri. Esseniń basqa janrlardan basty aıyrmashylyǵy oı erkindigi jáne kólemi jaǵynan qysqa bolyp kelýi.
Esseniń shyǵarmadan aıyrmashylyǵy
Ony jazar ýaqytta avtor jospar qurady, sol boıynsha taqyrypty ashýǵa tyrysady. Demek munda oı tizbekti túrde jetkiziledi.
Shyǵarma qurylym men josparǵa negizdelgen jazba jumysy.
Qurylym boıynsha: Kirispe, Negizgi bólim, Qorytyndy bólimderdiń bolýy mańyzdy. Odan bólek, shyǵarmanyń kólemi uzaq, ár bólim kem degende bir-eki dápter paraǵyndaı bet quraýy tıis.
Esse kóbine erkin taqyrypta jazylady jáne avtor qandaı kózqarasty, pikirdi qoldap jazsa da, óz erki. Esse jazý kezinde de belgili bir qurylym saqtalady, biraq jospar qurylmaıdy, tek logıkalyq tizbek: kirispe abza, negizgi abza jáne qorytyndy abzaqa oısha bólinip turýy kerek.
Taqyryptan aýytqymaý
Kez kelgen maqala, esse, shyǵarma jazý kezinde sheginis jasaýdyń qajettiligi joq. Iaǵnı taqyryp naqty “Kóp balaly bolýdyń artyqshylyqtary men kemshilikteri” bolsa, sol taqyryp aıasynda oı tolǵaǵan durys.
Oıdy erkin jetkizý
Oıyńyzdy jınaqy, naqty, anyq etip jazý mańyzdy. Jazýyńyzǵa da mán berińiz: nashar jazýdan emtıhan tekserýshi sizdiń ne aıtqyńyzdy kelgenin túsinbeýi múmkin, sondyqtan shımaı-shatpaqsyz, taza ári túsinikti etip jazýǵa tyrysyńyz.
Naqty mysaldar keltirý
Essede siz pikirińizdi argýmentter men mysaldar arqyly dáleldeýińiz kerek. Demek kóp balaly bolý durys dep oılasańyz, nege osy pozııaııany qoldaıtynyńyzdy túsindirińiz.
Mundaǵy argýmentter:
- Derekter men dáıekter.
- Ómirden alynǵan jaǵdaılar, ómirlik shynaıy tájirıbeler.
- Ǵylymı zertteýler.
- Ǵalymdardyń pikirlerine silteme.
Taqyryp ashylýy úshin bir essede kem degende eki naqty mysal bolǵany durys.
Qorytyndy jazý
Mindetti túrde oıyńyzdy qorytyndylańyz. Sońynda belgili bir másele jóninde pikirińiz ben kózqarastaryńyzdy aıtyp kelip, ony qaıtkende júzege asyrýǵa bolady nemese nátıjesi men túıinin aıtyp ótý qajet.
Emoııanaldy-ekspressıvti sózderdiń qoldanylýy
Essede emoııanaldylyqqa ruqsat etiledi, kórkem ádebı stılde jazylady. Alaıda, jargon, qysqarǵan sózderdi qoldaný jáne aýyzeki sózderdi paıdalanýǵa tyıym salynady.
Berilgen kólemdi saqtaý
Ádette esseniń kólemi 200-250 sózdi quraıdy. Odan az nemese kóp sóz jazý emtıhannan tómen nátıje alyp kelýi múmkin, sondyqtan berilgen standart pen formatqa sáıkes jazýǵa tyrysý kerek.
