Birer kún buryn Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart TOQAEV álem boıynsha birinshi bolyp koronavırýsqa qarsy vakınany tirketken Reseı eliniń prezıdentin quttyqtap jedelhat joldaǵan dy. Sonymen qatar óz hatynda bizdiń prezıdent osy aıda Reseıge Qazaqstannan vakınany satyp alý múmkindikterin qarastyratyn delegattar baratynyn da habarlaǵan. Covid-19 qarsy reseılik vakınany Qazaqstan satyp alýǵa shart túıinip, daıyn otyr. Al bul vakına týraly basqa jurttyń pikiri qandaı?
11 tamyzda Reseı prezıdenti Vladımır PÝTIN álem boıynsha Covid-19 qarsy alǵashqy vakınany reseılik ǵalymdar oılap tapqanyn, vakınanyń tirkeýden ótkenin habarlap, súıinshi suraǵan bolatyn. Pýtınniń sózine sensek, vakına myqty ımmýnıtetti qalyptastyryp, nátıjeli kórsetkish bergen. Sonymen qatar barlyq qajetti tekserý talaptarynan ótkizilgen. Koronavırýstyń emin tappaı, búkil álem ǵalymdary bas qatyryp otyrǵany málim. Alaıda ózge áriptesterin basyp ozǵan reseılik ǵalymdar indettiń betin qaıtaratyn ekpe oılap taýyp, tirkeýden ótkizip qoıǵany álem jurtshylyǵyn qýantýdyń ornyna, sekem týdyryp, kúmándi qoıýlatqandaı.
Ǵylymı jańalyq ashýdaǵy múmkindigi zor degen Eýropa, AQSh sııaqty alpaýyt elder Covid-19 vırýsyna shıpa tappaı otyr. Ázirge birneshe ekpege synaq jasalyp, nátıjesi kútilýde. Al ǵylymy sharyqtap damyǵan AQSh, Eýropa elderi nátıje kútip otyrǵanda, Reseıdiń mynadaı tapqyrlyǵy men shapshańdyǵy kimdi bolsa da sekemdendiretini sózsiz.
«Esterińizde bolsa, az ýaqyt buryn ǵana reseılik hakerler AQSh zerthanalaryna úzdiksiz shabýyl jasap, vakınanyń formýlasyn urlaýǵa árekettengeni týraly habarlanyp edi. Endi Reseı osyndaı vakınany oılap tapqanyn málimdep otyr. Ǵylymı potenıaly asa joǵary AQSh-tyń ózi óndiriske engize almaı otyrǵan vakınany Reseıdiń oılap tabýy tym senimsiz-aq. Hakerler urlap aldy degen kúnniń ózinde de ony synaqtan ótkizý kerek emes pe? Pýtınniń aýyryp turǵan qyzyma synap kórdik degeni de qısynsyz. Aýyrsa dárimen emdelmeı me, vakınanyń (vakına aýyrmaý úshin aldyn-ala deni saý adamǵa egiledi) oǵan ne qatysy bar?
Kúdikti nársege bizdiń prezıdenttiń eldiń aldymen jetip barýy tipti aqylǵa syımaıdy. Qudaı saqtasyn, bizder, úlkender jaǵy, qolymyzdy shyǵaryp ketermiz, biraq erteń balalarymyzǵa egip bastap júrmesin?» dep jazady Qýanysh EDILHAN óziniń Facebook paraqshasynda.
Dál osyndaı kúmándi Dúnıejúzilik densaýlyq uıymy (DDU) da alǵa tartady. DDUnyń ókili Tarık IaZAREVIChTIŃ pikirinshe, Reseıde tirkelgen vakına muqııat tekserýden ótýge tıis. DW agenttiginiń habarlaýynsha, «Kez kelgen vakına quramy men áser etýi jaǵynan jan jaqty, muqııat tekserýden ótýi kerek», degen Iazarevıch reseılik vakınanyń barlyq talapqa saı jasalǵanyna asa senim artpaıdy. Álem boıynsha COVID-19 vakınasy synama jumysynyń úshinshi kezeńi endi júrip jatqanyn eskersek, reseılik ǵalymdardyń áreketi «arbanyń aldyna shyǵyp ketkendeı» kórinedi.
Sonymen qatar AQSh baspasóz quraldary reseılik resmı tulǵalardyń amerıkandyq ǵalymdarǵa «birge jumys isteıik» dep usynys jazǵanyn jarysa jazýda. Áıtse de, AQSh Reseımen vakınany birlesip jasaýdan túbegeıli bas tartqan. CNN agenttiginde jarııalanǵan osy materıalda osyndaı usynys pen bas tartýdyń bolǵanyn «Máskeýdegi resmı tulǵalar» da rastaǵany aıtylady dep jazady vz.ru aqparattyq saıty. Dál osy «Vzglıad» saıtynda mynadaı da aqparat berilipti: «Reseılik vakına nazar aýdarý bylaı tursyn, bizdi tipti eleń etkizbedi de. Reseı oılap tapqan vakınany biz adam bylaı tursyn, maımyldarǵa synama retinde salǵyzbaımyz da» deıdi atyn kórsetkisi kelmegen amerıkandyq sheneýnik.
Demek, AQSh Reseıge senim artpaıdy. Senim qandaı jaǵdaıda joǵalatynyn táptishtep túsindirý artyq bolar. Alpaýyt el AQSh reseılik ónimge kúmánmen qarap otyrǵanda, ǵylymy kisi aıarlyq deńgeıdegi Qazaqstannyń reseılik vakınany satyp alýǵa degen qulshynysyn qalaı túsinbek kerek? Reseıdiń «tájirıbege arnalǵan kójekteri» TMD elderi ekenin eskersek, bul eldiń qatarynda biz de barmyz. Demek, damyǵan elderdiń ǵalymy senbegen reseılik vakına bizge salynady.
Merýert HÝSAINOVA,
"Adyrna" portaly.
