2019 jyly úkimet basshysy Asqar Mamınniń tapsyrmasymen eldi mekenderdi júz paıyz aýyz sýmen jabdyqtaý jáne olarǵa sý jetkizý boıynsha jol kartasy ázirlengen bolatyn. Mınıstrdiń sózinshe, júrgiziletin jumystardyń nátejıesinde 2023 jyldyń sońyna qaraı aımaqtar aýyz sýmen tolyqqandy qamtamasyz etilýi tıis.
Tirshilik kózin halyqqa qoljetimdi etýde naqtyly qadamdardy júzege asyryp jatqan aımaqtyń biri – Túrkistan oblysy. Jańadan salynyp jatqan ákimshilik-iskerlik, mádenı-rýhanı ortalyqtardaǵy nysandardy sapaly aýyz sýmen qamtamasyz etý úshin, oblys ákimdigi tıisti mınıstrliktermen birlese otyryp jol kartasyn ázirlegen. Búgingi tańda merdiger mekeme 15,1 shaqyrym sýaqqynyń qurylysyn aıaqtady. Jobaǵa saı aldaǵy ýaqytta uzyndyǵy 45,9 shaqyrym magıstraldy sýaqqy salý kózdelýde.
Sonymen qatar, Kentaý men Túrkistan qalasynyń rezervýaryna deıin magıstraldyq sý tartqysh salý jobasy júzege asyp jatyr. Túrkistan oblysybıýdjetinen júzege asqan joba aıasyndasyıymdylyǵy 2h10000 m3 toptamasy men Biresek, Oranǵaı, Myrǵalymsaı syrtqy sý júıeleriniń qurylysy jáne 5 dana sý uńǵymasyn qazý jumystary qarastyrylǵan.
Túrkistan oblysynan bólek aýyz sý máselesin sheshýde ońtaıly jumys atqaryp jatqan – Mańǵystaý oblysyndaǵy Munaıly aýdany. Aýdan ákimi Rahat Eltızarovtyń aıtýynsha, aýdandy jaz mezgilinde aýyz sýmen qamtamasyz etý – ońaı sharýa emes. Sebebi bir táýlikke 35 myń tekshe metr sý qajet eken.
172 myń adam turatyn aýdanǵa «Kaspıı» sý tuytý zaýyty táýligine shamamen 14 myń tekshe metr sý jiberip turady. Alaıda, bul qajettiliktiń tek 40% ǵana óteıdi.
Aımaqtaǵy máseleni sheshý úshin aýdan ákimdigi tómendegideı is-sharalardy atqarýda:
1) Qubyrdaǵy aýyz sýdyń qysymyn arttyrý maqsatynda 3 jerge qosymsha sý aıdaıtyn nasostar ornatylǵan.
2) Qubyr arqyly alýǵa múmkinshiligi joqturǵyndar úshin 53 sý tasıtyn avtokólikter arqyly tasymaldanyp turady. Bir táýlikteshamamen 600-650 reıs sý jetkiziledi.
Ákimdik ókilderi jergilikti turǵyndardan jaz aılarynda aýyz sýdy barynsha únemdeýge shaqyrady. Tipti, keıbir turǵyndar úılerine ruqsatsyz nasostar ornatyp alǵan. Munyń sońy júıedegi gıdravlıkalyq rejımdi buzady .Nátıjesinde sý qubyrynyń sońǵy jaǵynda úılerge aýyz sý múldem jetpeı qalady.
Qazirgi tańda aýdan halqynyń 74 paıyzy aýyz sýdy qubyrdan ishedi. Jyldaǵy máseleni sheshý úshin bıyl komerııalyq maqsattaǵy zańdy tulǵalarǵa sý úlestirý toqtap, aýdan turǵyndarynyń suranysyn óteýge basymdyq berilýde.
Tekserister barysynda negizsiz nasos ornatqanturǵyndarmen túsindirý jumystary júrgizip turady.
Aýyz sýǵa aýzy tıip, qýanyshy qoınyna syımaı júrgen aǵaıynnyń bir parasy Qordaı aýdanynda. Aýdanda 30 aýyl ortalyq aýyz sý júıesimen qamtylǵan, 11 eldi meken kezegin kútýde. Qaqpatas, Beriktas, Qyzylsaı, Jańaturmys, Jambyl, Qalǵuty, Betqaınar, Aýqatty, Áljan ana, aýdan ortalyǵynyń turǵyn úı alqaptarynda sýmen qamtý júıeleri iske qosyldy.
Bıylǵy jyly Qarasý aýylynda osyndaı júıe qurylysy bastaldy. Kezek Aral aýylyna jetip, memleket bıýdjetinen jańa sýmen qamtý júıesin júrgizý maqsatynda qarajat bólingen. Arnaıy mamandar sý qoryn rastap, zerthanalyq zertteý boıynsha sýdyń eshbir qospasyz sanıtarlyq-epıdemıologııalyq talaptarǵa saı ekenine kóz jetkizgen.
Jańa sý qubyry iske qosylǵan kúnde 1500 astam aýyl turǵyny taza aýyz sýmen qamtamasyz etiledi. Josparǵa saı syıymdylyǵy 150 tekshe metr eki rezervýar-jınaqtaýysh, sýsorǵy stansasy, bakterııdtik qurylǵy ornatylatyn ǵımarat turǵyzylady. Qubyrǵa túser aldynda ýltrakúlgin sáýlelermen zalalsyzdandyrý jumystary júrgiziledi. Osylaısha sýdyń joǵary sapasy qamtamasyz etiledi. Odan bólek, elektr óship qalǵan jaǵdaıda qoldaný úshin qurylysshylar avtonomııalyq rezervtik dızel elektr stansasyn salýdy qarastyrýda. Qajetti tehnıka, dánekerleý qural-jabdyǵy, basqa da qural-saımandary saı jumysshylar aýylǵa sý tartý jumystaryn merziminen buryn aıaqtaýdy josparlap otyr.
«Adyrna» ulttyq portaly
