Turmystyq zorlyq-zombylyq - búgingi kúnniń ózekti taqyryby. Elimizde óz qalaýymen eteginen ustaǵan er azamatynan zábir kórip júrgen názik jandylar qanshama? Tórt qabyrǵaǵa qamalyp otyrǵan myna bir kezeńde olardyń sany kúrt ósti. Statıstıkalyq málimetterge súıenetin bolsaq, karantın kezinde turmystyq zorlyq-zombylyq 25 % ósken.
Bul qylmystyń bastaýy qaıda jatyr? Elimizde turmystyq zorlyq-zombylyqqa qatysty zań bar ma? «Adyrna» ulttyq portaly zerttep kórdi.
Psıholog Ulmeken Sándibekqyzy bizge bergen suhbatynda «ne bolsa da kóný kerekpin» dep aýyr depressııaǵa shaldyqqan qyz-kelinshekterdiń jıi kómek suraıtynyn atap ótti:
Maǵan zorlyq-zombylyq kórgen názik jandylar jıi habarlasyp, kómek suraıdy. Olardyń basym kópshiligi - "turmystyq ómirge tastaı batyp, sýdaı sińý kerek" degen ıdeologııany ustanǵandar. Men olarǵa psıhologııalyq keńes berip, túzetý-damytý jumystaryn júrgizemin. Ózderimen jumys jasap, ómirlerin ózgertken qyz-kelinshekter az emes. Ókinishtisi, keıbir áıelder soqqy alǵannan keıin ýaqytyly tıisti mamandarǵa júginbeı, depressııadan shyǵa almaı qalyp jatady. Atalaramyz "Aýrýyn jasyrǵan óledi" dep tekke aıtpasa kerek.
Otbasyndaǵy qarjylyq tapshylyq, ishte jınaqtalǵan ókpe-renish, qyzǵanysh, jaman ádetterge qumarlyq syndy dúnıelerdiń saldary zorlyq-zombylyqqa ákeledi. Syılastyq, túsinistik joq jerde mahabbat bolmaıdy.
Tıran kúıeýdi uzaq psıhoterapııalyq jumys jasaý arqyly retke keltirýge bolady. Ol úshin mamandardyń kómegine júginý kerek.
Devıantty minez-qulyq zorlyq kartınalaryn kórip ósken balalarda bolady
Bala uıada ne kórse, ushqanda sony iledi. Tıran ákeniń anasyna degen qarym-qatynasyn kórip ósken balanyń psıhologııasy buzylady.Eger jetkinshek psıhologııalyq jaraqattarymen keleshektejumys jasaıtyn bolsa, ómirin qalypty jalǵastyra alady.
Áıel qansha jerden qyryq shyraqty bolsa da, zorlyqqa tózip, óz ómirin qurban etpeýi kerek
Eger jubaıyńyz uryp-soǵýǵa beıim bolsa, máseleniń sheshý joldaryn qarastyryp, mamannyń kómegine júginińiz. Áıel shydaıdy,sabyr saqtaıdy, biraq onyń jany temir emes. Áıel - názik jaratylys ıesi. Árbir qyz-kelinshek óz jeke aımaǵyn qorǵap, ózin baǵalap, jaqsy qarym-qatynas kórsetetin jandy tańdaǵany jón. Ómir adamǵa azaptanyp, soqqy jeýi úshin emes, baqytty sátterdi sezinýi úshin berildi.
Jyl saıyn 400 áıel turmystyq zorlyq-zombylyqtyń kesirinen kóz jumady
Halyqaralyq uıymdardyń málimeti boıynsha,álemde 5 mınýt saıyn bir ana men bala zorlyq-zombylyq qurbany bolady eken. Bul – ǵalamdyq problema. Qazaqstanda otbasyndaǵy zorlyq-zombylyq sıpatyndaǵy qylmystardyń 90 paıyzǵa jýyǵy áıel adamdarǵa qatysty jasalady. Elimiz boıynsha jyl saıyn 400 áıel turmystyq zorlyq-zombylyqtyń kesirinen kóz jumady. Túrmedegi áıelderdiń 68 paıyzy turmystyq zorlyq-zombylyqqa jaýap retinde qylmys jasap otyrǵandar.
Álem elderi zorlyqtyń bul túrimen qalaı kúresip jatyr?
Qazirgi tańda 156 elde turmystyq zorlyq-zombylyqqa arnaıy zań bar. Moldova jáne Qyrǵyzstan memleketteri osyndaı zańdy engizý arqyly qylmys kórsetkishterin 3 esege azaıtqan.
Al Qazaqstanda turmystyq zorlyq-zombylyqqa zań bar ma? Bul suraqqa Almaty qalalyq zańgerler alqasynyń zańgeri Kolhanat Kabanbaeva jaýap berdi:
Elimizde turmystyq zorlyq-zombylyqqa arnaıy zań joq
Zań adamnyń jynysyna, laýazymyna, ultyna qaramaıdy. Ol árbir azamatqa birdeı. Eger qylmysker adam óltirse QRQylmystyq kodeksiniń 99-babynyń birinshi bóligi boıynsha segiz jyldan on bes jylǵa deıingi merzimge bas bostandyǵynan aıyrýǵa jazalanady. Bul baptyń ekinshi bóliginiń birneshe tarmaqtary bar, sonyń ishinde 4-tarmaq boıynsha qylmysker júkti áıeldi óltirgen jaǵdaıda múlki tárkilenip nemese onsyz, on bes jyldan jıyrma jylǵa deıingi merzimge bas bostandyǵynan aıyrýǵa ne ómir boıyna bas bostandyǵynan aıyrýǵa jazalanady.Túrmedegi áıelderge qatysty jantúrshigerlik derekter bar. Olardyń 70 paıyzǵa jýyǵy zorlyq-zombylyq nátıjesinde kúıeýin óltirip qoıǵandar. Bul jaǵdaı kóbinese otbasyndaǵy urys-keristen, ishimdik ishýdiń saldarynan, sonymen qatar áıeldiń kúıeýinen qorǵanýy kezinde oryn alǵan.
Jábirlenýshiler men kýágerler qaıda habarlasýy tıis?
Eger siz turmystyq zorlyq – zombylyqtyń kýágeri nemese qurbany bolsańyz, 102 telefonyna habarlasyńyz. Jábirlenýshiler «Sizderge maskalar men antıseptıkter tústi me?» degen qupııa sózdi qoldanýy kerek. Sondaı-aq, qamqor.gov.kz portaly arqyly onlaın-ótinim jiberýge bolady. 150 senim telefony táýlik boıy jumys jasaıdy.
Otbasy – eń qymbat qazyna. Ashýyn aqylǵa jeńdirip,
otbasynyń baqytyn, balanyń bolashaǵyn, áýlettiń tynyshtyǵyn saqtaıtyn erli-zaıyptylardyń qarasy kóp bolsa eken..
Dıana ASANOVA, «Adyrna» ulttyq portaly
