9 tamyzda – Belarussiiada prezidenttık sailau. Belarus halqy jolairyqta tūr. Ortaq taŋdau jasaluy tiıs. Bıraq qazır el ekı lagerge bölıngen. Bırı qazırgı prezident Lukaşenkony jaqtasa, ekınşı tarap – oppozisiiany qoldaidy. Jalpyǧa ortaq tüsınıktı ūǧymmen aitqanda, «eldıŋ bolu, bolmau» taǧdyry şeşıleiın dep tūr.
–Bükıl ömırımdı el täuelsızdıgınıŋ nyǧaiuyna arnap kele jatqan men memlekettıŋ ırgesınıŋ şaiqauyna jol bermeimın. Belarus elınıŋ täuelsızdıgın saqtap qalu üşın kez kelgen äreketke baramyn. Eldegı oppozisiiaǧa batystyŋ jäne Reseidıŋ bıraz toptary jel berıp, bızge qarsy aidap salyp otyr. Putinmen özım söilesemın. Belarussiiada maidan bolmaidy. Oǧan jol bermeimın. Oppozisiiadaǧy bıraz adamdardyŋ betperdesı şeşıldı. Olar – batys elderınıŋ aidauyna könıp otyrǧan jasandy quyrşaqtar, – dedı Belerus prezidentı Aleksandr Lukaşenko.
Ras, bır aidan asa uaqyt qalǧanyna qaramastan, prezidenttık sailauda Lukaşenkonyŋ basty qarsylastaryna qysym jasalynyp, olardy qudalau bastaldy. Qazırdıŋ özınde eldegı eŋ qauıptı bloger, oppozisiialyq közqarastaǧy baqtalas sanalatyn Sergei Tihanovskii 15 künge qamaldy. Onyŋ ornyna prezidenttıkke kandidat retınde äielı Svetlana Tihanovskaianyŋ kandidaturasy ūsynyldy. Bügıngı künde elde narazylyqtyŋ küşeiuıne bloger Sergei Tihanovskiidıŋ äleumettık jelıdegı jazbalary köp yqpal etıp otyrǧan siiaqty.
Būl ǧana emes, «Belgazprombank» basqarmasynyŋ būrynǧy basşysy Viktor Babariko men eldegı Joǧary tehnologiialar parkınıŋ negızın saluşy Valerii Sepkalo da Lukaşenkoǧa negızgı qarsylastardyŋ bırı. Bıraq Lukaşenko özınıŋ basty qarsylastarynan 9 tamyzǧa jetpei qūtylu josparyn jüzege asyryp jatyr. 500 myŋ adamnyŋ qolyn jinaǧan Viktor Babariko bloger Sergei Tihanovskiidı qoldaǧannan keiın ol da ūstaldy, qamaldy. Söitıp, belarus «batkasynyŋ» basty qarsylasy Babarikonyŋ basyna būlt üiırıldı. Reseidıŋ atap aitqanda «Gazpromnyŋ önımı» delınıp kelgen Viktor Babariko men onyŋ balasynyŋ belsendı äreketı ıske aspai qaldy. Elde qudalau bastalǧannan keiın halyqtyŋ narazylyǧy küşeie bastady. Endıgı qysym prezidenttıkke kandidat Valerii Sepkaloǧa kelgen siiaqty.
Qalai aitqanda da memlekettı 26 jyldan berı basqaryp kelgen Aleksandr Lukaşenko tızgındı eşkımge bere qoimaityny anyq. Būl mäsele qazırdıŋ özınde belgılı bolyp otyr. Sondyqtan 9 tamyzdan keiın de jaǧdai uşyǧa tüsetını anyq. Alaida Lukaşenko jeŋıske jetkennıŋ özınde qalai bolmaq? Elde saiasi jaǧdai tūraqtana ma?
Elımızdıŋ tūŋǧyş prezidentı, Elbasynyŋ 12 jyl saiasi mäseleler jönındegı keŋesşısı bolǧan Ermūhamed Ertısbaaev Ermek Narymbaiǧa bergen sūhbatynda Aleksandr Lukaşenkomen elşı retınde üş ret kezdeskenın aita kelıp, «mäŋgılık eşnärse joq» degen degen tūjyrym jasady.
–Būl – uaqyt däleldegen faktor. Ötken jyly Nazarbaev şeşım qabyldap, özınıŋ prezidenttıgın Toqaevqa sabaqtastyq retınde qaldyryp, otstavkaǧa ketkende, būl Lukaşenkoǧa da jasalǧan signal edı. Elbasy būl qadamy arqyly köregendık jasady. Eger olai etpegende, jeltoqsan aiynda Konstitusiia boiynşa prezidenttık sailauǧa tüsetın edı. Qazır älemdık ındet pen ekonomikanyŋ älsıreuı, Belarussiia men Reseide bolyp jatqan jaǧdailardy sarapqa salar bolsaq, Nazarbaev ülken qadamǧa bardy. Ol bilıkten ketuı kerektıgın, uaqyty kelgenın aldyn ala sezdı jäne naqty şynaiy qadam jasady. Al Lukaşenko ony ıstei almady jäne eldı basqarudy eşkımge bermeitının aitty.
Jalpy saiasatta «Jeŋıske jettıŋ jäne jeŋıldıŋ» degen ūǧym bar. Ärine, 9 tamyzdaǧy prezidenttık sailauda Lukaşenko jeŋısın saqtap qalady, bıraq ol mülde basqa elge kezıgedı. Nege? Öitkenı mäŋgılık eşteŋe joq. Erte me, keş pe, bärı bıtedı. Stalin bilık basynda 31 jyl otyrdy, Brejnev te ūzaq uaqyt memleket basqardy. Bıraq mäŋgılık eşnärse joq qoi. Uaqyty kelgende bärı de ketuı kerek. Nazarbaev mūny erte tüsındı jäne dūrys ıstedı. Ras, Lukaşenko belarus halqy üşın köp närse jasady. Mūny joqqa şyǧaruǧa bolmaidy. Negızı Aleksandr Lukaşenko Qazaqstannyŋ täjıribesınen ülgı aluy kerek edı. Belarus halqy 26 jyl tapjylmai otyrǧan prezidentten şarşady. Belarus elektoratyna qazır bärıbır: memleket basyna Lukaşenko kelmese boldy. Mıne, mäsele qaida jatyr? Olar Lukaşenkodan basqa bıreu sailauǧa tüsse, meilı ol aziat bolsyn, dauys beruı mümkın. Äsıre emosiialyq pıkır, psihologiialyq şarşau Lukaşenkodan keiıngı kezde jiı körındı.Tıptı şarşau belgısı soŋǧy jyldary Nazarbaevtan da baiqaldy. Bıraq Elbasy dūrys qadam jasady, – deidı saiasattanuşy Ermūhamed Ertısbaev.
Erkın Qaldan,
«Adyrna» ūlttyq portaly
