Qasym-Jomart Toqaevtyń «Komsomolskaıa pravda» gazetine suhbaty: EAEO keleshegi, Baıqońyr bolashaǵy, Qytaımen yntymaqtastyq jáne basqa da máseleler

2478
Adyrna.kz Telegram

Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev reseılik «Komsomolskaıa pravda» basylymyna bergen suhbatynda Eýrazııalyq Ekonomıkalyq Odaq keleshegi, Baıqońyr bolashaǵy, «Astyq salasyndaǵy OPEK» sııaqty máselelerge qatysty pikirin bildirdi. QazAqparat Memleket basshysynyń «Komsomolskaıa pravda» basylymyna bergen suhbatynyń qazaq tilindegi aýdarmasyn usynady.

− Júrgizilgen saýalnamalarǵa sáıkes, Reseı azamattary Belarýs pen Qazaqstandy eń jaqyn dostas elder dep sanaıdy. Al Qazaqstandaǵy mundaı saýalnamalar jaıynda ne aıtýǵa bolady?

− Bizdiń eldiń azamattary úshin Reseı eń jaqyn memleket jáne solaı bolyp qala beredi. Eki halyq arasyndaǵy ózara senim men túsinistik ǵasyrlar boıy qalyptasty. Qıyn-qystaý kezeńderde biz árdaıym birge boldyq. Reseı men Qazaqstannyń kóptegen azamatyn týystyq, dostyq jáne kásibı baılanystar biriktiredi.

Reseımen aradaǵy qarym-qatynastarymyzdyń jaqsy ekenin júrgizilgen áleýmettik saýalnamalardan da anyq kórýge bolady. Uzaq jyldar boıy qazaqstandyqtardyń sizdiń memleketińizge degen senim deńgeıi 75 paıyzdan túspegen eken. Bul – joǵary, eń mańyzdysy – turaqty kórsetkish. Bizdiń qoǵam Reseıdi strategııalyq seriktes jáne odaqtas dep qabyldaıdy.

− Qazaqstan, máselen, Reseı men Belarýs sııaqty Odaqtas memlekettiń quramyna kirýi múmkin be? Mundaı Odaqtas memleketke biryńǵaı valıýta, keden, Biryńǵaı parlament qajet bola ma? Álde bizdiń baǵytymyz Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqty qandaı da bir «Shyǵys Eýroodaǵyna» aınaldyrý ma? Bul qanshalyqty múmkin? 10-20 jyldan keıin qandaı bolady dep oılaısyz? Bizdiń yntymaqtastyǵymyzdyń, birlesken jobalarymyzdyń qaısysynyń keleshegi zor dep sanaısyz?

− Qazaqstan Reseımen jáne Belarýspen ekijaqty formatta da, ıntegraııalyq birlestikter (EAEO, UQShU, TMD) aıasynda da tyǵyz jumys júrgizip keledi. Reseı men Belarýs sııaqty Odaqtas memlekettiń quramyna qosylý bizdiń josparymyzda joq. Joǵaryda atalǵan uıymdar aıasynda ıntegraııany odan ári damytý basym baǵytymyz bolyp qala beredi.

Eýrazııalyq Ekonomıkalyq Odaqtyń áleýetin tek ekonomıkalyq odaq retinde kúsheıtýge múddelimiz. Kooperaııalyq baılanystardy damytý, taýarlardyń, kórsetiletin qyzmetterdiń jáne jumys kúshiniń ortaq naryǵyn qurý, atalǵan odaqqa múshe memleketterdiń ınvestıııalyq tartymdylyǵyn arttyrý arqyly EAEO-ny jahandyq aýqymdaǵy tıimdi qurylymǵa aınaldyra alar edik.

Bul baǵyttaǵy jumystar júıeli túrde ilgerileýde. 2025 jylǵa qaraı ortaq energetıkalyq jáne qarjylyq naryq qalyptasady. Ásirese, ıfrlyq yqpaldastyq perspektıvaly baǵyt bolmaq.

Keıde EAEO-da, tipti eń joǵary deńgeıde, qyzý pikirtalastar bolady, biraq bul talqylaýlar odaqty neǵurlym tabysty, bedeldi, tartymdy etýge degen ortaq talpynysty bildiredi. Al oǵan nemquraıdy qaraý – anyq degradaııanyń belgisi.

− Nursultan Nazarbaevtyń ornyna Prezıdent bolyp saılanǵan sátińizden beri bir jyldan astam ýaqyt ótti. Biraq ol úlken saıasattan ketken joq. Keıbir saıasattanýshylar Qazaqstanda bir qos bılik paıda boldy degen pikir aıtyp júr.

− Tuńǵysh Prezıdent Nursultan Nazarbaev –qazirgi Qazaqstannyń negizin qalaýshy, aýqymy keń tarıhı tulǵa. Jaqynda (6 shilde kúni) biz Elbasynyń 80 jasqa tolǵan mereıtoıyn atap ótemiz. Árıne, onyń elimiz ben halyqaralyq qaýymdastyq aldyndaǵy eńbegi jóninde aıtamyz. Biz úshin onyń tarıhı jáne saıası murasyn saqtap qalý mańyzdy. Bul Qazaqstannyń memlekettiligin nyǵaıtý úshin asa qajet. Sondyqtan, meniń saılaýaldy baǵdarlamamnyń alǵashqy pýnkti sabaqtastyq dep ataldy.

Qazirgi kúrdeli jaǵdaıda N.Nazarbaev meniń daǵdarystan jedel shyǵý, jańa ekonomıka quryp, azamattarǵa materıaldyq kómek berý jónindegi baǵytyma naqty qoldaý kórsetti. Eshqandaı qos bılik joq. Bul týraly Nursultan Ábishulynyń ózi de birneshe ret aıtty jáne qoǵamdy qazirgi Prezıdenttiń aınalasyna birigýge shaqyrdy.

− Memleket – sonda ómir súrip jatqan halyqtardyń otbasy. Qazirgi ýaqytta Qazaqstanda qansha orys turady jáne olardyń quqyqtary qanshalyqty qorǵalǵan?

− Bizdiń pikirimizshe, etnosaralyq kelisim – ishki saıası turaqtylyqtyń mańyzdy faktory. Onsyz eldiń ornyqty damýy múmkin emes. Qazaqstan – Reseı tárizdi kópultty memleket. Men muny úlken strategııalyq artyqshylyq dep sanaımyn. Biz «Birlik – sanalýandyqta» qaǵıdatyn ustanamyz.

Shyn máninde, qazaqstandyqtar etnıkalyq shyǵý tegine qaramastan, ózderin biryńǵaı halyq, birtutas ult sanaıdy. Qazaqstanda «az ulttar» degen túsinik joq. Qazaqstanda 3,5 mıllıonnan astam orys turady. Jalpy halyq sany boıynsha olardyń úlesi shamamen 19% quraıdy. Elimizde turatyn orystar bizdiń halqymyzdyń ajyramas bóligi sanalady jáne barlyq quqyqtarǵa ıe.

Jaqynda sheteldik analıtıkalyq materıaldardyń birinen «Qazaqstandaǵy orys dıasporasy» degen sózdi kózim shalyp qaldy. Shyndyqqa qaıshy keletin mundaı sózderdi múldem qoldanbaý týraly ózimizdiń ıdeologtar men sarapshylarǵa eskerttim. Orystar – bizdiń halqymyzdyń bir bóligi. Olar Qazaqstannyń qalyptasýyna, damýyna zor úles qosty. Ony umytýǵa bolmaıdy.

Kóptegen orys esimderi bizdiń tarıhymyzda altyn árippen jazylǵan: Grıgorıı Potanın, Pavel Zenkov, Evgenıı Brýsılovskıı, Aleksandr Zataevıch, Aleksandr Baraev, Sergeı Lýganskıı, Ivan Shýhov, Ivan Panfılov, Ivan Pavlov, Nıkolaı Makıevskıı. Bulardan bólek, basqa da kóptegen azamattar bar. Olar – Qazaqstannyń maqtanyshy. Gennadıı Golovkın, Aleksandr Vınokýrov, Olga Rypakova sekildi qanshama ataqty sportshylarymyz álemniń sport arenalarynda Qazaqstannyń namysyn qorǵap, abyroıyn asqaqtatyp júr.

− Reseı men Qazaqstan – álemdegi iri astyq óndirýshi ári eksporttaýshy elder. Baǵany úılestirý úshin «Astyq salasyndaǵy OPEK» qurý bastamasyna qalaı qaraısyz?

− Reseı men Qazaqstan álemdegi bıdaı eksporttaýshy elderdiń alǵashqy ondyǵyna kiredi. Álemdik bıdaı eksportyndaǵy bizdiń úlesimiz 3% quraıdy. OPEK-tiń sheshimderi munaı baǵasynyń qolaıly bolýyna qol jetkizý úshin óndiris kólemin tejeýge baǵyttalǵany belgili. «Astyq salasyndaǵy OPEK» qurý astyq naryǵynyń turaqtylyǵyn qamtamasyz etýge jáne astyqtyń baǵasyna qatysty saıasatty úılestirýge baǵyttalǵan qyzyqty bastama bolýy múmkin.

Degenmen, astyq naryǵynyń óz ereksheligi bar. Aýa raıy men egin túsimi baǵaǵa eleýli yqpal etedi. Qazaqstandy qosa alǵanda, birqatar eldiń teńizge tike shyǵa almaýyna baılanysty naqty saýda-sattyq shekteýler bolady. Mundaı shekti baǵalardyń engizilýinen atalǵan elder zardap shegýi múmkin. Sodan keıin mundaı kartel qurý barysynda astyq óndirisi shaǵyn memleketterdiń múddelerin eskerý kerek. Sondaı-aq «Astyq salasyndaǵy OPEK» qurý isinde onyń DSU standarttaryna sáıkes kelýin de oılaný qajet. Degenmen, osy tujyrymdamanyń ózi múddeli mamandardyń talqylaýyna ábden laıyq.

− Bir jyl buryn «Komsomolskaıa pravda» gazetiniń arnaýly tilshisi Dmıtrıı Steshın Qazaqstandy aralap júrip, Sizdiń elińizdegi orys azamattarmen sóılesipti. Sonda olardyń kópshiligi eldi mekenderdiń ataýyn ózgertý beleń alǵanyn, bılik organdaryna qyzmetke turý barysynda slavıan jurtshylyǵy ókilderiniń qandaı da bir qıyndyqtarǵa tap bolatyny sekildi tendenııalardy atap ótipti.

– Tutas eldi mekenderdiń ataýyn jappaı ózgertý júrip jatqan joq. Birqatar eldi mekender men kóshelerdiń baıyrǵy ataýlary qaıtarylyp jatyr. «Teplovoznaıa», «Prıkanalnaıa» sekildi Sovet dáýirinen qalǵan jáne jergilikti turǵyndar arasynda tanymal emes, úndespeıtin ataýlar, toponımder tarıh qoınaýyna jiberildi.

Árbir ataýdy ózgertý aldynda túsindirý jumystary júrgizilip, tarıhı negizdeme, saýalnamalar men jınalystarda aıtylǵan azamattardyń pikirleri eskeriledi. Bılik oryssha ataýlardyń bárin alyp tastaýdy maqsat etpeıdi. Jaqynda ǵana Qaraǵandyda Grıgorıı Potanın men Aleksandr Zataevıch kósheleri paıda boldy. Memlekettik qyzmetke turǵysy keletinderdi kemsitý týraly pikirmen de kelise almaımyn. Búginde slavıan jáne ózge de etnıkalyq top ókilderi úkimettik mekemelerde, Parlamentte jáne máslıhattarda qyzmet etip otyr. Orystar shaǵyn jáne orta bıznesti, ónerkásip pen aýyl sharýashylyǵyn damytýǵa eleýli úles qosýda. Konstıtýııa boıynsha orys tili memlekettik organdarda resmı túrde qoldanylady.

− Ekinshi jaǵynan alyp qarasaq, Qazaqstandaǵy orystar negizinen soltústik jáne shyǵys óńirlerde shoǵyrlanǵan. Keıbir sarapshylar Qazaqstanda Qyrym nemese Donbass senarııiniń qaıtalanýy týraly «boljam jasap júr».

− Jalǵan sarapshylardyń mundaı boljam jasaýyna eshqandaı negiz joq. Bálkim, munyń bári Qazaqstandaǵy jaǵdaıdy turaqsyzdandyrýǵa jáne memleketterimiz arasyndaǵy tatý kórshilik, odaqtastyq qatynastardy buzýǵa baǵyttalǵan bolýy múmkin. Mundaı boljamdardy tek biliksiz, ózgelerdiń kóleńkesine jasyrynatyn adamdar ǵana aıtýy múmkin.

− Qazaqstanda kırıllıadan latyn álipbıine kóshý proesi júrip jatyr. Bizdiń kópjyldyq ortaq tarıhymyzdy, mádenı-rýhanı jaqyndyǵymyzdy eskersek, bul Reseıde belgili bir deńgeıde alańdaýshylyq týdyryp otyr...

− Bul úderisti bizdiń Tuńǵysh Prezıdentimiz Nursultan Nazarbaev «Rýhanı jańǵyrý» tujyrymdamasy aıasynda kóterdi. Ol latyn qarpine kóshýdiń tek qazaq tiline qatysty ekenin, orys tiliniń jaǵdaıyna áser etpeıtinin birneshe ret málimdedi.

Jańa tehnologııalardyń jedel engizilýine baılanysty jahandyq aqparattyq keńistik te qarqyndy túrde ózgerip keledi. Negizgi aqparattar latyn grafıkasyna negizdelgendikten, bizdiń balalarymyz jańa jaǵdaıǵa beıimdelýi kerek.

Qazaq álipbıin jańǵyrtý qazaq tiliniń kommýnıkaııalyq múmkindikterin arttyrý nıetinen týyndaǵan.

Sonymen qatar biz Ortalyq Azııa memleketteriniń tájirıbesin eskere otyryp, latyn qarpine birtindep kóshemiz. Qoldan jedeldetýge jol berilmeıdi. Sebebi, munda kırıllıadan latynǵa jaı ǵana kóshý emes, qazaq tiliniń orfografııasyn qaıta qurý jóninde aıtylyp otyr. Odan bólek, qazaq ádebıetiniń klassıkteriniń barlyq mańyzdy eńbekteri kırıllıada jazylǵanyn, kóptegen qazaq urpaqtarynyń kırıll álipbıinde bilim alǵanyn jáne qazir de oqyp jatqanyn esten shyǵarýǵa bolmaıdy. Asyǵys qadam jasaý mundaı úlken iske zııanyn tıgizip, shalys bastyrýy múmkin. Sondyqtan bul máseleni aqylǵa salyp, parasattylyqpen sheshý kerek.

− Qazaqstan salyq saıasaty jáne memlekettiń bıznespen qarym-qatynasy salasynda aldyńǵy qatarly eldiń biri bolyp otyr. Kezinde Reseımen birge «Sovet shınelinen» shyqqan ózge de TMD elderi úlgi alarlyqtaı Qazaqstannyń ekonomıkalyq júıesiniń myqty tustary qandaı?

− Salyq júktemesin jeńildetý, bul – Qazaqstannyń da, Reseıdiń de aldyna qoıyp otyrǵan strategııalyq maqsaty. Bul – ekonomıkanyń básekege qabilettiligin arttyryp, ınvestıııalyq ahýaldyń tartymdylyǵyn qamtamasyz etýdiń mańyzdy faktory.

Qazaqstandaǵy salyq mólsherlemesi TMD elderimen salystyrǵanda tómen. Bul jeke kásipkerler men zańdy tulǵalardyń tabystaryna salynatyn salyqtarǵa, qosymsha qun salyǵyn, jeke tulǵalardyń tabys salyǵyn qamtıdy. Sonymen qatar, Qazaqstan men Reseıdiń salyq júıesi kóptegen damyǵan elderge qaraǵanda birshama ońtaıly, eń aldymen, ol shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaýǵa baǵyttalǵan.

Kásipkerlerdiń qazynashylyq organdarymen baılanysynyń mınımaldy deńgeıde bolýy – bizdegi salyq júıesiniń artyqshylyǵy. Salyqtyq ákimshilendirý rásimderin aqparattyq júıe arqyly júzege asyrýǵa bolady jáne bul qajetti shara. Qazaqstandaǵy salyq organdaryna kásipkerlik qyzmetke aralasýǵa zań boıynsha tyıym salynǵan.

Salyqtyń arnaıy rejımderin qosa alǵanda, kásipkerlerge túrli salyq jeńildikteri usynylǵan. Biz mıkro jáne shaǵyn bıznes sýbektilerin úsh jylǵa tabys salyǵyn tóleýden bosattyq, salyqtyq tekserý júrgizýge moratorıı de jarııalandy.

− Al Qazaqstan Reseıdiń qandaı tájirıbesin úırengisi keledi?

− Reseıdiń kedendik operaııalardy ıfrlandyrý jáne salyqtyq ákimshilendirý isindegi aıqyn jetistigin kórip otyrmyz. Keden organdary adamnyń aralasýyn múldem derlik boldyrmaıtyn tehnologııalardy – deklaraııalardy avtomatty túrde tirkeýdi jáne shyǵarýdy engizdi. Osy rette Qazaqstan Reseıdiń zııatkerlik baqylaý-ótkizý beketi modeline qyzyǵýshylyq tanytyp otyr. Salyqtyq ákimshilendirýdi ıfrlandyrý salasynda Reseı álemde jetekshi orynǵa ıe. Sizderdiń salyqtyq baqylaýdy kúsheıtý jáne úlken derekter tehnologııalaryn qoldaný tájirıbelerińizge de erekshe mán berýge bolady.

− Sizdiń elde bıznes júrgizý yńǵaıly bolǵandyqtan, reseılik kásipkerlerdiń óz kompanııalaryn Qazaqstanda belsendi tirkep jatqany belgili. Osyǵan baılanysty qazirgi ahýal qandaı jáne reseılik bıznes Qazaqstan ekonomıkasy úshin qanshalyqty tıimdi?

− Reseı – Qazaqstannyń negizgi saýda-ekonomıkalyq seriktesi. Reseıden Qazaqstanǵa tartylǵan tikeleı ınvestıııa kólemi 15,7 mıllıard dollardy qurady. 2019 jyly ekijaqty taýar aınalymy 2018 jylmen salystyrǵanda 6,2% artyp, 20 mıllıard dollarǵa jýyqtady.

Qazaqstanda 7 myńnan astam reseılik kompanııa men eki eldiń 3,5 myńǵa jýyq birlesken kásiporyndary tabysty jumys istep jatyr. Ekonomıkanyń basym salalarynda birlesken jobalar belsendi iske asyrylýda. Máselen, 2018 jyly Reseıdiń iri «Polımetall» kompanııasy ınvestıııa kólemi 418 mıllıon dollar bolatyn «Baqyrshyq» taý-ken óndirý kásipornyn iske qosty. Jalpy quny 6,6 mıllıard dollardy quraıtyn 53 ınvestıııalyq jobany birlesip júzege asyrý josparlanyp otyr.

Byltyr sáýir aıynda biz óndiristik kooperaııa salasyndaǵy birlesken is-qımyl baǵdarlamasyn qabyldadyq. Al qazan aıynda baǵdarlamanyń alǵashqy jobasynyń aıasynda Qostanaıda «Kırove» traktorlaryn shyǵarý jumysy bastaldy. Zaýyttyń qýattylyǵy jylyna 500 traktorǵa deıin jasap shyǵarýǵa jetedi.

Biz Reseımen munaı-gaz, munaı-hımııa jáne basqa da qaıta óńdeý úlesi joǵary ónim shyǵaratyn salalarda yntymaqtastyqty damytýǵa nıettimiz. Kaspıı qaırańynda teńizdegi munaı-gaz jobalary boıynsha yntymaqtastyǵymyz nyǵaıdy. Qazaqstan Reseıge strategııalyq seriktes retinde senim artady. «Lýkoıl» kompanııasy da bizdiń elde tabysty jumys isteýde.

Budan bólek, Qazaqstanda ınvestıııalyq jobalardy júzege asyryp jatqan reseılik bızneske qoldaý kórsetemiz. Osyndaı ózara yntymaqtastyqtyń nátıjesinde óndiristi Qytaı men Ortalyq Azııa naryqtaryna shyǵaramyz dep úmittenemiz.

Bıylǵy kúzde Qazaqstan-Reseı forýmyn ótkizý josparlanǵan. Onda aımaqtyq ekonomıkalyq yntymaqtastyq jóninde birqatar sheshim qabyldanady. Osy máselege jáne ekijaqty yntymaqtastyqtyń tutas keshenine udaıy nazar aýdaryp otyrǵany úshin Prezıdent Vladımır Pýtınge rızashylyq bildiremin.

− Qytaıdyń Ortalyq Azııamen qarym-qatynastary qanshalyqty tyǵyz? «Qytaı ekspansııasy», QHR tarapynan tónetin qaýip bar ma?

− Ortalyq Azııa, Qytaı jáne Reseı halyqtary ǵasyrlar boıy bir-birimen belsendi saýda jasasyp, rýhanı ilim-bilimderin almasyp keledi. Sondyqtan Uly Jibek joly aımaqtyń tarıhı sımvolyna aınaldy.

Ortalyq Azııanyń geostrategııalyq ornalasýy men onyń aýqymdy áleýeti álemdik qaýymdastyqtyń jáne Qytaıdyń da nazaryn ózine aýdartyp otyrǵany sózsiz.

«Bir beldeý – bir jol» bastamasy Ortalyq Azııada tartymdy jobalardy qolǵa alýǵa múmkindik berdi. Olardyń kópshiligi Azııa ınfraqurylymdyq ınvestıııalar banki men Jibek joly qorynyń kómegimen júzege asyryldy.

Árıne, «Bir beldeý – bir joldyń» qurlyqtyq quramyn Qytaı men Eýropany, Taıaý Shyǵysty baılanystyryp otyrǵan Qazaqstan jáne aımaqtaǵy basqa da eldersiz elestetý múmkin emes. Qytaıdan tartylǵan ınvestıııa men ekijaqty saýda kólemi turaqty túrde ósip keledi. 2018 jyly aımaqtyń bes eline jınaqtalǵan Qytaıdyń tikeleı ınvestıııasy 15 mıllıard dollarǵa jýyqtady. Byltyr Ortalyq Azııanyń Qytaımen jalpy taýar aınalymy 33 mıllıard dollardan asty. Eki tarap ta saýda-ekonomıkalyq jáne ınvestıııalyq yntymaqtastyqty damytýǵa múddeli. Sondyqtan «Qytaı ekspansııasy» týraly pikir istiń naqty jaǵdaıyna sáıkes keledi dep oılamaımyn.

− Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy yntymaqtastyqty odan ári damytýdyń keleshegi qandaı dep oılaısyz?

− Qytaımen yntymaqtastyqty damytýda Tuńǵysh Prezıdentimiz Nursultan Nazarbaev jemisti eńbek etti. Qazirgi ýaqytta eki memleket arasyndaǵy qarym-qatynastar uzaq merzimdi strategııalyq seriktestik deńgeıine jetti.

Joǵary saıası deńgeıdegi baılanystardyń oń qarqyny qalyptasty. Byltyr qyrkúıek aıynda Sı zınpınmen júrgizilgen kelissózder barysynda eki el arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń basym baǵyttaryn aıqyndaıtyn Birlesken málimdeme qabyldandy. Biz halyqaralyq jáne aımaqtyq uıymdarda (BUU, ShYU, AÓSShK) tyǵyz jumys isteımiz.

Qytaı – Qazaqstannyń mańyzdy ekonomıkalyq seriktesi. 2019 jyly ekijaqty taýar aınalymy 14,5 mıllıard dollarǵa jetti.

COVID-2019 pandemııasymen kúrestegi yntymaqtastyq pen kórsetilgen ózara kómekti seriktestik tarıhyndaǵy jarqyn sát dep aıtýǵa bolady. Qazaqstan Ýhanǵa medıınalyq gýmanıtarlyq kómek jiberdi. Telefon arqyly sóıleskenimizde Tóraǵa Sı zınpın «Dos basyńa is túskende tanylady» degen maqaldyń dál osyndaı sátte ózekti ekenin aıtty. Koronavırýs tolqyny Qazaqstanǵa kelgende Qytaı tarapy da dereý gýmanıtarlyq kómek kórsetip, Qazaqstanǵa bilikti mamandar tobyn jiberdi.

− Qazaqstanda AQSh-tyń áskerı bazasynyń paıda bolýy múmkin be?

− Qazaqstanda AQSh-tyń áskerı bazasyn salý talqylanyp jatqan joq jáne bul másele kún tártibinde turǵan joq. Sonymen birge, Qazaqstan men Amerıka Qurama Shtattary arasyndaǵy yntymaqtastyq energetıka, ınvestıııa, tehnologııa sııaqty strategııalyq salalarda tabysty damyp keledi. Biz qarýsyzdaný jáne ıadrolyq qarýdy taratpaý máseleleri boıynsha udaıy baılanystamyz. Oǵan qosa, biz Almatydaǵy burynǵy obaǵa qarsy ınstıtýt bazasynda bıologııalyq qaýipsizdik salasy boıynsha da jumys istedik. Biraq qazir kelisimsharttyń aıaqtalýyna baılanysty amerıkalyqtar zerthanadan ketip, onda tek qazaqstandyq mamandar bıýdjet qarajaty esebinen jumys isteıdi. Osy saladaǵy zertteýlerdiń ózektiligin eskere otyryp, biz reseılik mamandarmen de tyǵyz yntymaqtastyq ornatýǵa daıynbyz.

− Baıqońyrdyń qazirgi tynys-tirshiligi qalaı? Adamzattyń ǵaryshty baǵyndyrýdaǵy basty álemdik ǵarysh aılaǵynyń bolashaǵy qandaı bolmaq? Onda Reseıge oryn bar ma?

− Ǵarysh salasyndaǵy birlesken ózara is-qımyldar men Baıqońyr qalasyn birlesip damytý isi – Qazaqstan men Reseıdiń kópjaqty yntymaqtastyǵynyń aıqyn kórinisi.

Ǵarysh aılaǵynyń tirshiligi men onyń tıimdi damý máselelerin Úkimetaralyq komıssııa qarastyrady. Ásirese, baılanys, televızııa jáne ǵylymı zertteýler salasynda qoldanylatyn azamattyq ǵarysh apparattaryn qurý máselesine basymdyq beriledi. «Gagarın starty» jobasy boıynsha birlesken jumystar atqarylýda. Ǵaryshqa jol ashqan osy tarıhı alańdy jańǵyrtýǵa Qazaqstan, Reseı jáne BAÁ ınvestorlary qarajat salýǵa nıetti. «Báıterek» birlesken jobasynyń maqsaty – ýly otynmen ushyrylatyn «Proton» zymyranynyń ornyna ekologııalyq qaýipsiz tasymaldaýshy apparat ushyrýǵa arnalǵan zymyran-ǵaryshtyq keshenin qurý.

Eki el ekonomıkasynyń damýyna aıtarlyqtaı úles qosa alatyn «Baıqońyr» erkin ekonomıkalyq aımaǵyn qurý týraly Qazaqstannyń bastamasyn erekshe atap ótkim keledi. Bıyl qazan aıynda ǵarysh aılaǵynyń salynǵanyna 65 jyl tolady. Bizdiń elderimiz bul ataýly datany laıyqty dárejede atap ótýi kerek dep sanaımyn. Óıtkeni Baıqońyr – búkil adamzattyń ıgiligi. Onyń álemdik kosmonavtıkadaǵy tarıhı róli zor.

− Mazmundy jáne qyzyqty jaýaptaryńyz úshin rahmet! Sóz sońynda «Komsomolskaıa pravda» gazetiniń ujymy men oqyrmandaryna qandaı tilek aıtar edińiz?

− Osy sátti paıdalana otyryp, «Komsomolskaıa pravda» ujymyn gazettiń 95 jyldyq mereıtoıymen quttyqtaımyn. Men damyǵan soıalızm dáýirinde de, toqyraý kezeńi men sátsizdikke ushyraǵan qaıta qurý zamanynda da, sondaı-aq, KSRO quldyraǵan kezde de «Komsomolkany» qyzyǵyp oqıtynmyn. Qazir de solaı. «Komsomolkanyń» 95 jyldyq tarıhynyń kem degende 45 jyly meniń kóz aldymda ótti desem, artyq aıtqandyq emes. Bul fakt kóp nárseni ańǵartady dep oılaımyn. Keleshekte gazetterińiz eki halyq arasyndaǵy dostyqty odan ári nyǵaıtýǵa eleýli úles qosady dep senemin. Sizderge shyǵarmashylyq tabys, oqyrmandaryńyzǵa amandyq, baq-bereke tileımin.

 

Pikirler