Karantin kezındegı paidaly keŋester

"Kazbrands" Qoǧamdyq qory qazırgı karantin kezınde halyqqa paidaly qarapaiym keŋesterın (laifhak) ūsynady, dep jazady baq.kz.

1. Özın özı oqşaulau degen ne?

Jalpy «özın özı oqşaulau» (samoizoliasiia) degen tüsınıktı būl ındet kelmei tūrǧanda japondyqtar qoldanysqa engızgen. Japonşa ol "Hikikomori", iaǧni daǧdyny tez auystyrudy, tūrmys dästürın, tūlǧalyq jürıs-tūrysty, qoǧamnan erıktı türde özın adalaudy sipattaidy. Özın özı oqşaulau būl el ükımetınıŋ ındettıŋ örşuıne bailanysty azamattarǧa jariialaǧan jedel äreketı jäne qandai da bolmasyn jas erekşelıkterıne qaramai uaqytşa üi karantinı. Būl üidıŋ syrtyndaǧy josparlaǧan barlyq jūmystardy jäne kezdesulerdı toqtatu, qonaqqa şaqyrmau jäne qonaqqa şaqyrǧan jerge barudy uaqytşa özıŋızdı tyiu degendı bıldıredı. Negızı özın özı oqşaulau kezınde är azamattyŋ qūqyqtary men mındetterı saqtalynyp, alaida karantin kezınde bei-bereket syrtta jüruge tyiym salynǧan. Öitkenı özın-özı oqşaulaudyŋ şarty ol üide bolu. Būl öte qauıptı ındettıŋ taralmauyn tez arada toqtatady. 2. Özın özı oqşaulauǧa qalai daiyndaluǧa bolady? Özıŋızdı karantin kezınde senımdı jäne azdy-köptı qorǧalǧandyǧyŋyzdy sezınu üşın ekı aptalyq azyq-tülık, auyz su jäne därı-därmek, gigienalyq zattar qoryn jasap alyŋyz. Uaqytty ünemdeu üşın jetkızıp beru qyzmetın paidalanyp: ūn, makaron, konservıler, jartylai daiyn önımder (polufabrikat), jemıs, kökönıs jäne basqa da zattar, su, jäne därı-därmekter, qorǧanys maskalaryn, bır rettık qolǧaptar, dezinfeksiialyq jäne gegienalyq qūraldaryna tapsyrys beruge bolady. Düken men därıhanaǧa barǧan kezde äleumettık ara-qaşyqtyqty (2 metr qaşyqtyqta özge adamdarǧa jaqyndamau kerek) ūmytpaŋyz. Barlyq qaptamadaǧy taǧamdardy sanitaizermen tazalap, üige kelgen boida köşe kiımı men aiaq kiımıŋızdı juyp qoiyŋyz. Karantin kezınde uaqytşa qolma-qol aqşalardy ūmytyp, kartamen tölem jasap, ony ärdaiym dezinfektormen tazalap tūryŋyz. Aşyq qolyŋyzben esıktıŋ tūtqasyn, liftınıŋ jäne bankomattyŋ batyrmalaryn, taianyştar men köpşılık qoldanatyn zattardyŋ syrtyn ūstamaŋyzdar. Barlyq gadjetterdı, äsırese mobildık telefonyŋyzdy ünemı dezinfeksiialap jürıŋız. Üiıŋızde äbden ylǧaldy tazalau dezinfeksiiasyn jasaŋyz. Öz-özıŋızdı oqşaulaǧan jaǧdaida eger de densaulyǧyŋyzdyŋ naşarlauyna bailanysty bır närse bola qalsa, tezdetıp kömekke kelu üşın üiıŋızdıŋ jinaq kıltın tuysyŋyzǧa, körşıŋızge nemese konserjge berıp qoiyŋyz. Sondai-aq kıltterdı dezinfeksiialap, olardy berude jeke bailanystan aulaq bolǧan abzal. Özıŋızdıŋ emosionaldyq jaǧdaiyŋyzdy tūraqtandyru üşın, öz-özıŋızdı oqşaulau uaqytynda kündelıktı rejim jasap, sony saqtauǧa tyrsyŋyz.

3. Özın-özı oqşaulau qanşa uaqytqa sozylady?

Qazırgı taŋda respublikamyzdyŋ barlyq aimaǧy karantin jaǧdaiynda jäne adamdar öz-özderın oqşaulauda. Alaida būl oqşaulau derttıŋ jaiylu qauıpıne qarai sozyluy da mümkın, oǧan moraldyq tūrǧydan da daiyn bolǧan abzal. Mäselen Qytaida barlyq saqtyq şaralaryn qataŋ saqtau arqyly ındettıŋ betın berı qaitaryp, örşuıne jol bermedı. Oǧan deiın onda karantin uaqyty 2 aiǧa sozylyp, 65 mln. adamdy qamtydy. Baǧynbaityn ındettı tezdetıp toqtatuǧa osy uaqyt jettı. Bızdıŋ el Prezidentı men tiıstı salalardyŋ jedel äreketterınıŋ arqasynda ındettıŋ basqa elder sekıldı taraluyna (AQŞ, İtaliia, İran jäne t.b.) jol berılmedı. Eger de respublikamyzdyŋ är azamaty özın-özı oqşaulau men gegienalyq qūraldardy paidalansa, onda bır ai kölemınde jaǧdai tūraqtaluy mümkın deidı sarapşylar.

4. Özın özı oqşaulauda qandai erejelerdı saqtaǧan jön?

Üi qarantinınıŋ eŋ basty qaǧidasy būl üi-jaidy tastap ketpeu. Tek myna jaǧdaida ǧana erekşelık jasauǧa bolady: - jedel medisinalyq kömek qajet bolǧanda; - därı-därmek pen azyq-tülık (üige jaqyn jerdegı därıhana men dükennen) aluǧa; - ittı seruendetuge (üiden 100 metrden alys qaşyqtyqta bolmau); - qoqysty şyǧaru. Sonymen qatar, özderınıŋ päterlerınen şyǧuǧa rūqsat etılgen azamattar būl mındettı (tiıstı organdar arqyly arnaiy rūqsatnamasy arqyly) jūmysqa baratyndar. Būl tızımge qaşyqtyq rejımıne öte almaityn lauazymdy tūlǧalar, ışkı ıster ökılderı, därıgerler, öndırıstık jäne mekeme qyzmetkerlerı jatady. Esterıŋızde bolsyn, üi karantinınıŋ tabystylyǧy ärqaisysynyŋ jeke şeşımıne, iaǧni özınıŋ jürısın syrtta şekteu jäne özge adamdarmen tüiıspeuge bailanysty.

5. Özın özı oqşaulau kezındegı dezinfeksiia.

Päterde bolǧanda qauıpsız rejimdı saqtaudy qamtamasyz etu üşın, bölmelerdı ünemı jeldetıp, syrtqy dezinfeksiialyq tazalau jürgızu qajet. Därıgerler künıne ekı ret äbden ylǧaldy tazalau ötkızudı ūsynady, äsırese erekşe nazardy ashana men juynatyn (sanuzel) bölmege audarǧan jön.Tazalyqtyŋ jüielılıgı būl - aldymen tūrǧyn bölme, odan keiın – ashana men juynatyn bölme. Eger de mümkındık bolsa, onda bır rettık salfetkalar men şüberekterdı paidalanyŋyzdar nemese köpqoldanbaly şüberektı är tazalyq kezınde juǧyş zatpen şaiyp, jaqsylap keptırıŋız. Zattardyŋ syrtqy jaǧyndaǧy virusty spirtpen jäne erıtındımen joiuǧa bolady. Sebebı qazır satylymda antiseptikterdı tabu qiyn, sondyqtan taza medisinalyq spirttı (sprei-qūtylarǧa qūiyp) paidalanǧan jön. Sonymen bırge är keş saiyn esıkterdıŋ tūtqalaryn, oryndyqtardyŋ arqalaryn, su aǧatyn şümekterdı jäne basqa da syrtqy jaqtardy, üi-ışındegılerdıŋ barlyǧy köp ūstaityn zattardy dezinfektormen sürtu ūsynylady. Eger de ydys juatyn maşina joq bolsa, onda ydysty juǧannan keiın ystyq suǧa şaiyp, odan keiın juylǧan ydystan su sorǧalap aǧyp tūratyndai keptıru kerek. Är tazalaudan keiın qoldy dezinfektormen öŋdeu kerek. Özın-özı oqşaulaǧan kezde kırdı 60 gradus temperaturada juu ūsynylady. 6. Eger de dezinfeksiialyq qūraldar men spreiler tausylsa ne ısteu kerek? Tazalau kezınde kislorodtyq aǧartu nemese hlordy 1/10 (Staqan suǧa 1 as qasyq) kölemınde jyly sumen aralastyryp jasauǧa bolady. Būl erıtındını qolǧappen jūmys jasau ūsynylady. 10-15 minut ötkennen keiın syrtqy jaǧyn tazalau üşın suly salfetkamen nemese şüberekpen sürtıp alu qajet. Qoldy dezinfeksiialauǧa qarapaiym sabyn da jaraidy: eger de är qoldy 20 sekund saiyn jaqsylap sabyndap jusa, onda virus bırden joiylady. 7. Özın özı oqşaulaudy būzuşylarǧa qoldanylatyn şaralar. Zaŋǧa baǧynbaǧandardy potruldık polisiia ökılderı ūstap, tiıstı äkımşılık jauapkerşılıkke tarta alady. Tötenşe jaǧdai kezındegı rejimdı būzǧany jäne talaptardy oryndamaǧany üşın QR Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly Kodeksınıŋ 476-baby (tötenşe jaǧdai rejimın būzu) boiynşa eskertu, 10 ailyq eseptık körsetkış mölşerınde 26510 teŋge aiyppūl salu nemese 15 täulıkke deiın qamauǧa alu jazasy qarastyrylǧan.  

Foto: internet jelısınen