"Kazbrands" Qoǵamdyq qory qazirgi karantın kezinde halyqqa paıdaly qarapaıym keńesterin (laıfhak) usynady, dep jazady baq.kz.
1. Ózin ózi oqshaýlaý degen ne?
Jalpy «ózin ózi oqshaýlaý» (samoızolıaııa) degen túsinikti bul indet kelmeı turǵanda japondyqtar qoldanysqa engizgen. Japonsha ol "Hıkıkomorı", ıaǵnı daǵdyny tez aýystyrýdy, turmys dástúrin, tulǵalyq júris-turysty, qoǵamnan erikti túrde ózin adalaýdy sıpattaıdy. Ózin ózi oqshaýlaý bul el úkimetiniń indettiń órshýine baılanysty azamattarǵa jarııalaǵan jedel áreketi jáne qandaı da bolmasyn jas erekshelikterine qaramaı ýaqytsha úı karantıni. Bul úıdiń syrtyndaǵy josparlaǵan barlyq jumystardy jáne kezdesýlerdi toqtatý, qonaqqa shaqyrmaý jáne qonaqqa shaqyrǵan jerge barýdy ýaqytsha ózińizdi tyıý degendi bildiredi. Negizi ózin ózi oqshaýlaý kezinde ár azamattyń quqyqtary men mindetteri saqtalynyp, alaıda karantın kezinde beı-bereket syrtta júrýge tyıym salynǵan. Óıtkeni ózin-ózi oqshaýlaýdyń sharty ol úıde bolý. Bul óte qaýipti indettiń taralmaýyn tez arada toqtatady.
2. Ózin ózi oqshaýlaýǵa qalaı daıyndalýǵa bolady?
Ózińizdi karantın kezinde senimdi jáne azdy-kópti qorǵalǵandyǵyńyzdy seziný úshin eki aptalyq azyq-túlik, aýyz sý jáne dári-dármek, gıgıenalyq zattar qoryn jasap alyńyz. Ýaqytty únemdeý úshin jetkizip berý qyzmetin paıdalanyp: un, makaron, konserviler, jartylaı daıyn ónimder (polýfabrıkat), jemis, kókónis jáne basqa da zattar, sý, jáne dári-dármekter, qorǵanys maskalaryn, bir rettik qolǵaptar, dezınfekııalyq jáne gegıenalyq quraldaryna tapsyrys berýge bolady. Dúken men dárihanaǵa barǵan kezde áleýmettik ara-qashyqtyqty (2 metr qashyqtyqta ózge adamdarǵa jaqyndamaý kerek) umytpańyz. Barlyq qaptamadaǵy taǵamdardy sanıtaızermen tazalap, úıge kelgen boıda kóshe kıimi men aıaq kıimińizdi jýyp qoıyńyz. Karantın kezinde ýaqytsha qolma-qol aqshalardy umytyp, kartamen tólem jasap, ony árdaıym dezınfektormen tazalap turyńyz. Ashyq qolyńyzben esiktiń tutqasyn, lıftiniń jáne bankomattyń batyrmalaryn, taıanyshtar men kópshilik qoldanatyn zattardyń syrtyn ustamańyzdar. Barlyq gadjetterdi, ásirese mobıldik telefonyńyzdy únemi dezınfekııalap júrińiz. Úıińizde ábden ylǵaldy tazalaý dezınfekııasyn jasańyz. Óz-ózińizdi oqshaýlaǵan jaǵdaıda eger de densaýlyǵyńyzdyń nasharlaýyna baılanysty bir nárse bola qalsa, tezdetip kómekke kelý úshin úıińizdiń jınaq kiltin týysyńyzǵa, kórshińizge nemese konserjge berip qoıyńyz. Sondaı-aq kiltterdi dezınfekııalap, olardy berýde jeke baılanystan aýlaq bolǵan abzal. Ózińizdiń emoıonaldyq jaǵdaıyńyzdy turaqtandyrý úshin, óz-ózińizdi oqshaýlaý ýaqytynda kúndelikti rejım jasap, sony saqtaýǵa tyrsyńyz.
3. Ózin-ózi oqshaýlaý qansha ýaqytqa sozylady?
Qazirgi tańda respýblıkamyzdyń barlyq aımaǵy karantın jaǵdaıynda jáne adamdar óz-ózderin oqshaýlaýda. Alaıda bul oqshaýlaý derttiń jaıylý qaýipine qaraı sozylýy da múmkin, oǵan moraldyq turǵydan da daıyn bolǵan abzal. Máselen Qytaıda barlyq saqtyq sharalaryn qatań saqtaý arqyly indettiń betin beri qaıtaryp, órshýine jol bermedi. Oǵan deıin onda karantın ýaqyty 2 aıǵa sozylyp, 65 mln. adamdy qamtydy. Baǵynbaıtyn indetti tezdetip toqtatýǵa osy ýaqyt jetti. Bizdiń el Prezıdenti men tıisti salalardyń jedel áreketteriniń arqasynda indettiń basqa elder sekildi taralýyna (AQSh, Italııa, Iran jáne t.b.) jol berilmedi. Eger de respýblıkamyzdyń ár azamaty ózin-ózi oqshaýlaý men gegıenalyq quraldardy paıdalansa, onda bir aı kóleminde jaǵdaı turaqtalýy múmkin deıdi sarapshylar.
4. Ózin ózi oqshaýlaýda qandaı erejelerdi saqtaǵan jón?
Úı qarantıniniń eń basty qaǵıdasy bul úı-jaıdy tastap ketpeý. Tek myna jaǵdaıda ǵana erekshelik jasaýǵa bolady:
- jedel medıınalyq kómek qajet bolǵanda;
- dári-dármek pen azyq-túlik (úıge jaqyn jerdegi dárihana men dúkennen) alýǵa;
- ıtti serýendetýge (úıden 100 metrden alys qashyqtyqta bolmaý);
- qoqysty shyǵarý.
Sonymen qatar, ózderiniń páterlerinen shyǵýǵa ruqsat etilgen azamattar bul mindetti (tıisti organdar arqyly arnaıy ruqsatnamasy arqyly) jumysqa baratyndar. Bul tizimge qashyqtyq rejimine óte almaıtyn laýazymdy tulǵalar, ishki ister ókilderi, dárigerler, óndiristik jáne mekeme qyzmetkerleri jatady. Esterińizde bolsyn, úı karantıniniń tabystylyǵy árqaısysynyń jeke sheshimine, ıaǵnı óziniń júrisin syrtta shekteý jáne ózge adamdarmen túıispeýge baılanysty.
5. Ózin ózi oqshaýlaý kezindegi dezınfekııa.
Páterde bolǵanda qaýipsiz rejımdi saqtaýdy qamtamasyz etý úshin, bólmelerdi únemi jeldetip, syrtqy dezınfekııalyq tazalaý júrgizý qajet. Dárigerler kúnine eki ret ábden ylǵaldy tazalaý ótkizýdi usynady, ásirese erekshe nazardy ashana men jýynatyn (sanýzel) bólmege aýdarǵan jón.Tazalyqtyń júıeliligi bul - aldymen turǵyn bólme, odan keıin – ashana men jýynatyn bólme. Eger de múmkindik bolsa, onda bir rettik salfetkalar men shúberekterdi paıdalanyńyzdar nemese kópqoldanbaly shúberekti ár tazalyq kezinde jýǵysh zatpen shaıyp, jaqsylap keptirińiz. Zattardyń syrtqy jaǵyndaǵy vırýsty spırtpen jáne eritindimen joıýǵa bolady. Sebebi qazir satylymda antıseptıkterdi tabý qıyn, sondyqtan taza medıınalyq spırtti (spreı-qutylarǵa quıyp) paıdalanǵan jón. Sonymen birge ár kesh saıyn esikterdiń tutqalaryn, oryndyqtardyń arqalaryn, sý aǵatyn shúmekterdi jáne basqa da syrtqy jaqtardy, úı-ishindegilerdiń barlyǵy kóp ustaıtyn zattardy dezınfektormen súrtý usynylady. Eger de ydys jýatyn mashına joq bolsa, onda ydysty jýǵannan keıin ystyq sýǵa shaıyp, odan keıin jýylǵan ydystan sý sorǵalap aǵyp turatyndaı keptirý kerek. Ár tazalaýdan keıin qoldy dezınfektormen óńdeý kerek. Ózin-ózi oqshaýlaǵan kezde kirdi 60 gradýs temperatýrada jýý usynylady.
6. Eger de dezınfekııalyq quraldar men spreıler taýsylsa ne isteý kerek?
Tazalaý kezinde kıslorodtyq aǵartý nemese hlordy 1/10 (Staqan sýǵa 1 as qasyq) kóleminde jyly sýmen aralastyryp jasaýǵa bolady. Bul eritindini qolǵappen jumys jasaý usynylady. 10-15 mınýt ótkennen keıin syrtqy jaǵyn tazalaý úshin sýly salfetkamen nemese shúberekpen súrtip alý qajet. Qoldy dezınfekııalaýǵa qarapaıym sabyn da jaraıdy: eger de ár qoldy 20 sekýnd saıyn jaqsylap sabyndap jýsa, onda vırýs birden joıylady.
7. Ózin ózi oqshaýlaýdy buzýshylarǵa qoldanylatyn sharalar.
Zańǵa baǵynbaǵandardy potrýldik polıııa ókilderi ustap, tıisti ákimshilik jaýapkershilikke tarta alady. Tótenshe jaǵdaı kezindegi rejımdi buzǵany jáne talaptardy oryndamaǵany úshin QR Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly Kodeksiniń 476-baby (tótenshe jaǵdaı rejımin buzý) boıynsha eskertý, 10 aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde 26510 teńge aıyppul salý nemese 15 táýlikke deıin qamaýǵa alý jazasy qarastyrylǵan.
Foto: ınternet jelisinen
