Qylmys áleminde «Baha-Festıval» degen laqap atpen tanymal Baqytkeldi Baıasov kim? Qaı jerdiń týmasy? Baha-Festıval jaıly jurt neni biledi, neni bilmeıdi? Biz búgin osyndaı suraqtarǵa jaýap izdep kórmekpiz...
1990 jyldardyń basynda Qazaqstanda almatylyq Baha-Festıvaldiń (Baqytkeldi) dáýreni júrdi. Bul jigit kópshiliktiń esinde asa qatygezdigimen qaldy. Ózimen sanaspaǵandardyń taqııasyn teris aınaldyryp jiberetin batyrlyǵy jaıly da ańyz kóp. Ol almatylyq baýyrlaryn ashsa – alaqanynda, jumsa – judyryǵynda ustady. Alaıda bul tirligi reseılik «shirenýshilerge» unamady. Eshkimniń aldynda tizerlemegen Baha-Festıval nebir myqtysymaqtardy ornyna qoıdy. Ol 1993 jyly janyndaǵy tórt kómekshisimen birge kóz jumdy. Qazaqstandaǵy reketterge jasalǵan eń birinshi qastandyq ta osy Bahaǵa baǵyttaldy.
Shyndyǵyn aıtý kerek, bizdiń elde qylmys áleminiń serkeleri jaıly derekter óte az. Bul taqyryp áli de óz dárgeıinde zerttelip jazyla qoıǵan joq. Sondyqtan da qolda bar derekterdi ǵana mise tutýǵa májbúrmiz.
Baha-Festıval 1963 jyly Almaty oblysyndaǵy qazirgi Raıymbek aýdanyna qarasty Qarasaz aýylynda dúnıege kelgen. Kindigi qazaqtyń aqıyq aqyny Muqaǵalıdyń jyrlaryna arqaý bolǵan áıgili Qarasazdyń topyraǵynda kesilgen. Raıymbek batyrdyń tikeleı urpaǵy. Ol kezde Qarasaz «Engels sovhozy» dep atalatyn. Sol Engelsten bala Baqytkeldi ata-anasymen 3-4 jasynda kóship, qazirgi Eńbekshiqazaq aýdanyna kelip turaqtaıdy.
Baqytkeldiniń ákesi Qamataı aqıyq aqyn Muqaǵalıdyń dosy bolǵan. Eki otbasy aralas-quralas bolypty. Tipti, Muqaǵalı sábı Baqytkeldini kóterip turyp sýretke de túsken eken. Baqytkeldi dúnıeden ozǵan soń, osy úıge kelgen qonaqtar estelik úshin Baha-Festıvaldiń sýretterin alyp ketetindi shyǵarady. Baqyttyń Muqaǵalı aǵasymen túsken sýreti sol kezde qoldy bolsa kerek.
1966 jyly Qarasazdan Shelekke kóship kelgen soń, Baqytkeldiniń balalyq shaǵy qazirgi Eńbekshiqazaq aýdanynyń Sógeti aýylynda ótken. Baqytkeldi óte alǵyr bala bolyp ósedi. 1-synypty Sógetide oqyp, odan keıin oqýyn Shelek aýylynda jalǵastyrdy. Matematıka men fızıka pánderine degen qyzyǵýshylyǵynyń arqasynda Almatydaǵy O.Jáýtikov atyndaǵy fızıka-matematıka mektebine qabyldandy. 8-synyptan bastap, bir jarym jyldaı sol mektepte oqıdy. Baqytkeldiniń bilimi óz aldyna, sporttyq qabileti de joǵary deńgeıde boldy. Ol sporttyq saıystarda kózge túsip, artynsha óz qalaýymen sporttyq mektepke aýysyp ketedi.
Baqytkeldi 17 jasynda mektepti támamdap, qazirgi T.Rysqulov atyndaǵy Jańa ekonomıkalyq ýnıversıtetine (Narhoz) oqýǵa tústi. 1-kýrsynda ásker qataryna shaqyrylyp, boryshyn óteý úshin Aýǵanstanǵa attandy. 1981 jyly alǵashqy lekpen Aýǵanstandaǵy soǵysqa qatysady.
Baqytkeldiniń batyr bolyp qalyptasýyna soǵystyń yqpaly zor boldy. Qylmys áleminiń serkesine aınalýyna da sol Aýǵanstanda kórgen taǵdyry áser etse kerek. Ózgeler beıbit ómir súrip jatqan kezde ol Aýǵanstanda qan keship júrdi. Munyń bári Baqyttyń sanasyna áser etken.
Áskerdegi - Baha. Birinshi sýrettegi oń jaqtaǵy birinshi otyrǵan jigit Baqytkeldi.
Ekinshi sýrettegi kózildirikti jigit Baqytkeldi Baıasov.
Aýǵanstannan kele salyp, Baqytkeldi qaıtadan oqýyna qabyldandy. Biraq túrli jaǵdaılarǵa baılanysty oqýyn bitire almaı, baspahanada jumys istep kóredi. Sóıtip júrgende Odaq ydyrap, jatjurttyqtar elimizde taırańdaı bastady. Sol tusta qazaqtyń júrekti jigitteri saıasat sahnasyna kóterildi.
Baqytkeldiniń aǵasy Amangeldi Baıasov inisi jaıly suhbat bergende: «Men sizge bir mysal aıtaıyn. Qazaqtyń belgili boksshysy Bekzat Satarhanov jıyrma jasynda ómirden ozdy. Sóıte tura, ol ómirge kelgendegi mıssııasyn tolyq atqaryp, Sıdneı Olımpıadasynda qazaqtyń týyn kókke jelbiretti. Menińshe, Baqytkeldiniń de ómirge kelgende atqarýy tıis ózindik mıssııasy boldy. Ol sol mıssııany adal atqaryp, óz zamanynyń batyryna aınaldy. Kóp azamattarǵa kómek qolyn sozdy. Kúshtilerdiń bári Baqyttan yǵatyn-dy. Onyń jany ádildikti qalaıtyn, tártipti jaqsy kóretin, aıtqanyn oryndaıtyn, oryndatqyzatyn. Munyń bári óner. Bir ǵana mysal, Baqytkeldi Óskemendegi sheshender men qazaqtar arasyndaǵy túıtkildi máselelerdi sheshti. Osy oqıǵadan keıin onyń abyroıy qatty ósti» depti.
Ras. Sol tusta Baqytkeldiniń abyroıy qatty asqaqtady. Groznyıdan qylmys áleminiń jigitteri kelip Baqytqa: «Almaty baı qala eken. Osy qaladan bizge jumys isteıtin bir aýdan ber», – dep ótinish aıtady. Olar óte úlken daıyndyqpen kelipti-mis. «Joq» dep aıtsa, atys bolyp, kóp adamnyń ómirine qaýip tónedi. «Iá» deıin dese, «Qazaqstandaǵy barlyq máseleni ózimiz sheshemiz» degen qaǵıdasyna qarsy bolady. Baqytkeldi álgi jigitterge: «Jaraıdy, Almatydan bir aýdan alyńdar. Biraq bizge Groznyıdan dál sondaı aýdan beresińder», – depti. Osy sózden keıin astamsyǵan jatjurttyqtar ne derlerin bilmeı sasyp qalady.
Baqytkeldiniń osy bir sózi qanatty sózge aınalyp ketti. Baqytkeldiniń joldastary onyń adal adamnyń bárimen dos bolatynyn aıtady. «Talaı jigitke járdemdesip, qolynan kelgen kómekti aıaǵan joq» deıdi olar. Baha-Festıval qazaqtyń belgili qaıratker uly Asanbaı Asqarovtyń basyna is túskende de qol ushyn sozǵan. Túrmeden shyqqan soń Asanbaı aǵaǵa «Volga» mingizdi. Asanbaı Asqarov Baqyttyń osy jaqsylyǵyna rıza bolyp, áke-sheshesine alǵys aıtyp, arnaıy kelip, qonaq bolǵan kórinedi.
Keńes Odaǵy ydyraǵan tusta elimizde beıbereketsizdik bastaldy. Halyqtyń muńyn muńdap, joǵyn joqtaýy tıis memlekettik qurylymdar óz qulqynynyń quly bolyp ketti. Eshkim eshkimge senbeıtin, qazir jasalǵan kelisim-shart qazir buzylatyn... Birin-biri aldaǵan, birin-biri tonaǵan zamanda kimniń aqshasy kóp bolsa, prokýror da, sot ta sonyń sózin sóıleıdi. Osyndaı ádiletsizdikke Baqytkeldiler shydaǵan joq. Ultyna, násiline qaramaı ádiletsizdikke qarsy turdy. Onyń atynyń áli atalýy, abyroıynyń halyq sanasynan óshpeýi nelikten dep oılaısyz? Bul – ádildiginiń arqasy.
Baqyttardyń qyzmetine sheneýnikterdiń de júgingen kezderi boldy. Bir kúni Baqytqa bir jaqsy tanysy kelip, týysynyń áldekimnen aldanyp qalǵanyn aıtypty. Baqyt dereý eki jaqty da shaqyrtyp sóılesedi. Baqyttyń tanysy arqyly kelgen adam asqaqtap, al ekinshi taraptaǵy jigit qobaljyp otyrady. Baqyt ekeýin bettestirip, ádildik tanysy jaqta emes ekenin biledi de, isti qobaljyp otyrǵan jigittiń paıdasyna sheship beredi. Sonda ol tańǵalyp: «Bul ómirde dál osyndaı ádil adam bar dep oılamappyn», – depti.
Baqytkeldi 1993 jyly 7 qazanda Almatydaǵy Jandosov kóshesiniń boıynda ornalasqan №12 emhanada kóz jumdy. Qastandyq Keńsaı jaqtaǵy Asqar degen dosynyń úıinde jasalǵan. Amal ne, aýyr jaralanǵan Baqytkeldi 11 qazan kúni, ıaǵnı 30 jasqa tolǵan týǵan kúninde jer qoınyna tapsyryldy.
Baqytkeldi Qamataıuly Raıymbektegi atyndaǵy meshit
Baha-Festıval qaıtys bolarynan bir jyl buryn dostaryna meshit salý týraly oıyn aıtqan. Sol oıyn iske asyrý úshin Almaarasanǵa barar joldan jer de alady. Biraq, bul meshit salynyp bitpeı jatyp, Baqytkeldi qaza tapty. Keıinnen baýyrlary birigip, atalǵan meshit boı túzedi. Qazir Baqytkeldi Qamataıuly Raıymbektegi atyndaǵy meshit ózi oılaǵandaı rýhanı ortalyqqa aınalyp, jumys istep tur.
Sháriphan Qaısar
Abai.kz
