5 mamyr — Halyqaralyq múgedektigi bar jandar quqyǵyn qorǵaý kúni. Elimizde 2024 jylǵy resmı derek boıynsha 730 myńnan astam múmkindigi shekteýli jandar tirkelgen.
Búginde — múgedektigi bar jandardyń quqyqtaryn qorǵaýǵa baılanysty máselelerge qoǵamnyń nazaryn aýdarý mańyzdy bolyp tabylady. Densaýlyǵynyń ereksheligine qaramastan qoǵamda óz ornyn taýyp, kópke paıdasyn tıgizip júrgen jandar jeterlik. Sonyń biri - Armangúl Bolatjanqyzy. Ol birinshi toptaǵy múmkindigi shekteýli jan. Soǵan qaramastan "Muzbalaq" atty múgedekter qoǵamdyq qorynda jetekshilip etip, túrli qaıyrymdylyq sharalaryn iske asyryp júr.
- Kishkentaıymnan paralıch dıagnozy qoıylǵan. Qazir jasym 28-de. Osy bir aýrýmen áli kúnge deıin kúresip kele jatyrmyn.
- Keselden tolyq aıyǵý joly joq pa? Em-dom sharalary aı saıyn júzege asyrylyp otyra ma?
- Jalpy bul dıagnoz, DP-nyń emdelý joly joq. Kúndelikti ózińdi damytý, jattyǵý jasaý arqyly dertpen kúresemiz. Tolyq jazylý bizdiń dertte ondaı joq. Qazirgi tańda múgedektigi bar jandar 18 jasqa deıin tegin túrde em alasyz. Odan keıin de aı saıynǵy emdi ózimizdiń qarajatymyzdan júrgizemiz. Múmkin arasynda 18 jastan joǵary biz sekildi jandardy umytyp ketetin jaǵdaılar bolady.
- "Muzbalaq" birlestiginiń jetekshisi ekenińizden habardarmyz. Nege ataýy dál "Muzbalaq"? Bul birlestik nemen aınalysady?
- Muzbalaqty men 2020 jyldan beri bastadym. Ózimniń qalaýym boldy. Osyndaı ereksheligi bar adamdarǵa qoldaý kórsetý maqsatynda ashqan bolatynbyz. Ózim Almaty oblysy Raıymbek aýdany Narynqol aýylynda dúnıege kelgenmin. Biz jaqta qus bar. Ol qus búrkit tektes. Biraq ol taý-tasta, kez kelgen jerde ómir súre beredi. Sol sekildi bizge keletin balalardyń bári qanattary qatyp, úlken jetistikke jetse degen nıetpen ashqan bolatynbyz.
- Ortalyqta qansha qyzmetker, balalar bar?
- Jalpy ortalyqqa keletinder sany 100-den asady. Birlestikke tirkelgen, biraq úıinen shyǵa almaıtyn balalar da bar. Olar 90 bala. Árıne, balalarǵa aı saıyn azyq-túlik taratý arqyly kómektesemiz. Bizde 15 shaqty qyzmetker bar, 50 %-y múmkindigi shekteýli jandar. Bizde massaj, defektolog qyzmeti, ár túrli shahmat, vokal, horeografııa úıirmeleri jumys isteıdi. Qazirgi tańda DP, daýn, túrli sındrom bary erekshe balalar kóp. Olarǵa áleýmettik soıalızaııa kerek. Bundaı balalardy biz qoǵamǵa qosýymyz kerek qoı.
Bizdiń sponsorlarymyz bar. Ókinishke oraı, Úkimetten qarjylandyrý sııaqty grant almaımyz. Áleýmettik qyzmetter ortalyǵymen ǵana kelisim shart jasalǵan.
- Qazir memleket tarapynan jalpy múgedektigi bar jandarǵa qoldaý bolady ma? Umyt qalyp jatqan joqsyzdar ma? Quqyqtaryńyz qorǵalyp jatyr ma qoǵamda?
- Múgedektigi bar jandarǵa úkimet kómek kórsetedi. Medıına jaǵynan, basqa da kómekter jetkizilip turady. Alaıda, umyt qalyp jatqandary da bar. "Kósh júre kele túzeledi" demekshi, memleket tarapynan beriletin qol arbalar men zattar, alatyn kómek sapasy jaǵynan endi jaqsaryp jatyr. 1-2 jylda taǵy túzeler dep esepteımiz.
- Oǵan da úndeý jasap, ózderińiz suraısyzdar ǵoı? Qoǵamda quqyqtaryńyz qorǵalyp jatyr ma?
- Iá, árıne, ózimiz úndeý jasap, hattar jazyp, kezdesýlerge baramyz. Ózimiz izdenip, "mynany ózgerteıik, bylaı jasaıyq" dep belsendi múmkindigi shekteýli jandar ún qosamyz. Qazir bizdi qoǵam jaqsy qabyldaıdy. Buryndary bizdi kórgende aıaýshylyq tanytatyn. Qazirgi tańda mmúgedektigi bar jandar óz orny, úni bar ekenin kórsete bastady. Bireýi kásipker, bireýi bıznespen aınalysady. bireýi bıshi, bireýi sportshy. Sondyqtan bizdi de qoǵam eńbek ete alatynymyzǵa kózin jetkizip, qabyldaıdy. Biraq qoǵamdaǵy stereotıpter áli saqtalǵan.
- "Muzbalaq" qoǵamdyq qoryna sponsorlar, eriktilerdiń kómegi kerek pe?
- Birlestik eriktilerdiń kómegine de zárý. Birlestigimiz az qamtylǵan, múgedektigi bar jandarǵa sponsorlar arqyly kómek berip, eki ortada altyn kópir bolyp júrmiz deýge bolady.
Múgedektigi bar adamdardy qoldaý - qoǵam paryzy
Múgedektigi bar adamdar – qoǵamnyń tolyqqandy músheleri. Olar da bilim alýǵa, jumys isteýge, shyǵarmashylyqpen aınalysýǵa, demalýǵa quqyly. Qoǵam olarǵa tek qaıyrymdylyq turǵysynan emes, teń quqyq ıeleri retinde qaraýy tıis.
Qazaqstanda múgedektigi bar jandarǵa arnalǵan túrli áleýmettik baǵdarlamalar bar. Alaıda, olardyń tıimdi júzege asýy – jergilikti bılik pen qoǵam belsendileriniń isine baılanysty.
Múgedektigi bar azamattar úshin mektepter, JOO, qoǵamdyq kólikter, aýrýhanalar men basqa da nysandarda arnaıy jaǵdaılar jasalýy qajet. Pandýstar, taktıldi belgiler, dybystyq júıeler, ym-ıshara tili – bul ınklıýzıvti qoǵam qurýdyń ajyramas bóligi.
Eń bastysy – stereotıpterdi joıý. Múgedektigi bar adamdardyń áleýeti zor. Kóptegen halyqaralyq arenada kózge túsip júrgen sportshylar, sýretshiler, kásipkerler – sonyń dáleli.
Qoǵamda ózgeris jasaý úshin ár adam ózinen bastaýy kerek: kómektesýden tartynbaý, kedergi keltirmeý, qoldaý kórsetý, qajet bolsa – daýysyn kóterý.
