Búgin bir taksıge mindim. Rólde bir kelinshek otyr. Sońǵy kezderi Iandeksbekterden góri Iandeksgúlder jıi kezdesetin bolypty. Keıbireýleri qasyna bir qurbysyn alyp, kúni-túni taksovat etetin bolypty. Munyń ózi áleýmettik jaǵdaıdyń qanshalyqty ózgergendigin kórsetedi. Kóbisiniń áńgimesi bir - kúıeýleri durys tabys tappaıdy, al óz tapqandary ómirge, bala-shaǵaǵa jetpeıdi. Birazy kúıeýlerin qýyp jibergen, qaıtemiz ondaı masyldy dep.
Jaraıdy, másele onda emes. Osy jolǵy Iandeksgúldiń osy Taldyqorǵannyń irgesinde birneshe gektar jeri bar eken. Aýyl tek bıdaı ósirýmen aınalysyp, soǵan kún kóredi. Bıdaıdan basqa nárse ósireıin dese, sýarmaly jeri joq. Byltyr bıdaı jaqsy shyqqan, tonnalap astyq jınaǵan. Buryn alypsatarlar kelip, satyp alatyn, bıyl alatyn adam joq. Bıdaıdyń bir bóligin tıynǵa satsa, qalǵan bóligi shirip jatyr. Munyń sebebi - osyǵan deıin ımportqa ketken qazaq bıdaıynyń naryǵyn tolyqtaı Reseı bıdaıy basyp tastaǵan. Reseıdiń bıdaıyn Eýropa elderi satyp alýdy qoıǵan soń, Reseı aınalasyndaǵy naryqty tolyqtaı óz bıdaıymen toltyryp tastaǵan. Onyń ústine orys bıdaıynyń sapasy qazaqtyń bıdaıynan joǵary, ekeýi qatar tursa, orystikin alady eken. Al bizdiń bıdaıdyń baratyn jeri joq. Tek iri sharýashylyqtar ǵana qoıma saldyrtyp, bıdaıdy búldirmeı qystan alyp shyǵady. Osy iri kásip ıelerinen ǵalymdarǵa bıdaıdy kógermeı qystan alyp shyǵatyn arnaıy tehnologııasy bar qoımalardy jabdyqtaý boıynsha usynystar túsip jatyr eken. Al orta jáne shaǵyn sharýashylyqtar, jylyna 20-30 tonna bıdaı jınaıtyndar bıdaıyn amalsyzdan 3 ese arzan baǵaǵa satýdan basqa amaly qalmapty. Ol degenimiz, taza shyǵyn, jerdi jyrtyp, bıdaı egýdiń baǵasyn da kótere almaıdy.
Sovet bıligi tusyndaǵydaı artyq bıdaıdy satyp alatyn memleket te joq. Eginshilerdiń problemasy, tek solardyń problemasy ǵana. Endi myna aýyldyń turǵyndary bir jyl eńbek etip, qaryzǵa batyp, keler jyly bıdaı ekpeımiz deıdi. Jartysy, sol qaryzyn ótep, ómirge aqsha tabý úshin, taksıst bolyp ketken.
Jaǵdaı biz oılaǵannan da qıyn eken. Ishiń kúıip órtenedi. Bılik synǵa shydamaı, bet qaratpaı, aýyz ashtyrtpaı jer-jerde qysyp jatyr. Qateligin kórgisi de, moıyndaǵysy da kelmeıdi. Barlyq salada solaı. Tek ózderine túsinikti baǵyt alyp, shaýyp bara jatyr. Aýylda bıdaı shirip jatsa, qaıdaǵy 9%-ǵa ekonomıka ósedi? Egin egip, ony ata kásip qylǵandar qalaǵa qashyp, taksıst bolyp ketse, bul jospar qalaı oryndalmaq?
Eldi alǵa jeteleı alatyn adamdardyń barlyǵy bılikten shettetildi, bılikte júrgenderdiń ótirigi kún ótken saıyn eselenip bara jatyr, al tizgindi ustaǵandar shyn máninde sharýany tyndyrýdyń ornyna arzan pıarmen áýestenip ketti. 2022 jyldan keıin tutas zańdardyń serııasyn qabyldap, "Zań men Tártip" degen qaǵıdatty engizip, "Ádiletti Qazaqstan", "Jańa Qazaqstan", "Estıtin memleket" degenderdiń janazasyn shyǵaryp tastady. Ana zań kerek, myna zań kerek dep shetinen qabyldandy. Ol zańdardyń bireýi jumys istemeıdi, óıtkeni sol zańdy alǵa jeteıtin podzakonkalardyń ózderi sol zańdarǵa qaıshy.
El ishindegi negizgi azyq-túlik kózi men qory osylaı qurı berse azyq-túlik tapshylyǵy men áleýmettik daǵdarys qaıyrshylyq pen kedeılikke alyp baratyny bárine de túsinikti. Beldi býý durys ta shyǵar, biraq kózdi ashyp, aqyldy qosqan da jón bolar.
Biz osy qandaı memleketke aınalyp bara jatyrmyz?
Almas Junisbay
