Temekige táýeldilik – Qazaqstanda densaýlyq saqtaý salasyndaǵy eń ózekti máselelerdiń biri. Sońǵy jyldary shylym shegýge qarsy túrli sharalar qabyldanǵanymen, bul zııandy ádettiń taralý deńgeıi áli de joǵary bolyp otyr. *Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń (DDSU)* derekteri boıynsha, Qazaqstanda eresekterdiń 22%-y turaqty túrde temeki shegedi. Bul tek statıstıkalyq málimetter ǵana emes, ár azamattyń densaýlyǵyna tóngen tikeleı qaýip.
Temeki shegýdiń saldary aýyr. *Qazaqstan Respýblıkasy Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń* málimetinshe, jyl saıyn elimizde 25 myńǵa jýyq adam temeki shegýmen baılanysty aýrýlardan kóz jumady. Bul kórsetkishtiń artynda ókpe qaterli isigi, júrek-qan tamyrlary aýrýlary jáne tynys alý joldarynyń túrli asqynýlary jatyr. Shylym shegýshilerdiń ınfarkt nemese ınsýlt alý qaýpi temeki shekpeıtindermen salystyrǵanda 2-3 ese joǵary ekendigi belgili.
Temekiniń jastar arasyndaǵy taralýy da alańdatarlyq. *2022 jylǵy zertteýler* kórsetkendeı, Qazaqstandaǵy 18-25 jas aralyǵyndaǵy jastardyń shamamen 15%-y temeki ónimderin qoldanyp kórgen. Sońǵy jyldary elektrondy temekiler men veıpıng ónimderiniń taralýy jastar arasynda shylym shegýdiń jańa túrlerin qalyptastyrýda. Bul ónimder nıkotındi tutynýdyń jańa ádisi bolǵanymen, densaýlyqqa zııany kádimgi temekiden kem emes.
Temekige baılanysty ekonomıkalyq shyǵyndar da eleýli. *Dúnıejúzilik banktiń* málimetterine súıensek, Qazaqstan temeki shegýdiń saldarynan týyndaǵan aýrýlardy emdeýge jyl saıyn 100 mıllıard teńgeden astam qarjy jumsaıdy. Bul qarajat qoǵamnyń basqa salalaryna, densaýlyq saqtaý júıesine tıimdi baǵyttalýy múmkin edi.
Qazaqstan úkimeti temekige qarsy sharalardy kúsheıtip keledi. 2021 jyly qabyldanǵan zańǵa sáıkes, qoǵamdyq oryndarda temeki shegýge qatań tyıym salyndy. Sondaı-aq, temeki ónimderiniń jarnamasyna da tolyqtaı shekteý qoıyldy. Bul sharalar shylym shegýdi azaıtýǵa baǵyttalǵanymen, mamandardyń aıtýynsha, temekimen kúresý úshin áli de kóptegen qadamdar jasalýy qajet.
Temekige qarsy aqparattyq naýqandar halyqtyń densaýlyǵyn saqtaýda mańyzdy ról atqarady. Ásirese, jastar arasynda temeki shegýdiń zııany týraly túsinik qalyptastyrý kerek. Temekini tastaýǵa umtylǵan adamdarǵa psıhologııalyq jáne medıınalyq qoldaý kórsetetin ortalyqtardyń rólin kúsheıtý de óte mańyzdy.
Temeki shegý – adamnyń densaýlyǵyna ǵana emes, onyń ómir súrý sapasyna da áser etetin zııandy ádet. Sondyqtan ár adam óz densaýlyǵyna jaýapkershilikpen qaraýy kerek. Shylym shegýdi tastaý arqyly siz ózińizdiń ǵana emes, jaqyndaryńyzdyń da bolashaǵyn jaqsarta alasyz.
