Qazaqstandyq ǵylym – elimizdiń damýyndaǵy negizgi qozǵaýshy kúshterdiń biri. Ǵylym men ınnovaııanyń arqasynda el ekonomıkasy turaqty damyp, halyqtyń ómir súrý deńgeıi jaqsarady. Sondyqtan otandyq ǵalymdardyń jetistikterin nasıhattaý, olardyń ǵylymı zertteýleriniń nátıjelerin halyqqa tanystyrý – ózekti mindetterdiń biri bolyp tabylady.
Ǵylymı jetistikter – memleketimizdiń bedelin álemdik deńgeıde kóterip, tehnologııalyq jáne áleýmettik-ekonomıkalyq damýyna yqpal etetin mańyzdy faktor. Qazaqstandyq ǵalymdar túrli salada jetistikterge jetýde. Atap aıtatyn bolsaq bıotehnologııa, medıına, fızıka, hımııa, aýyl sharýashylyǵy jáne aqparattyq tehnologııalar salalarynda. Olardyń zertteýleri halyqaralyq deńgeıde moıyndalyp, keıbir jumystar elimizdiń ǵana emes, álemdik ǵylymı qaýymdastyqtyń nazarynda. Osy tusta qazaqstandyq ǵalymdardyń álemdik deńgeıde tanylǵan birneshe jetistigin atap ótýge bolady.
Ósimdik bıotehnologııasy jáne aýyl sharýashylyǵy
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń ǵalymdary ósimdikterdiń gendik ınjenerııasy salasynda mańyzdy zertteýler júrgizýde. Mysaly, olar qurǵaqshylyqqa tózimdi bıdaı sorttaryn shyǵarýǵa úles qosty. Bul jetistik Qazaqstannyń aýyl sharýashylyǵynda ónimdilikti arttyryp, azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etýde mańyzdy ról atqarady.
Medıına jáne farmaevtıka
COVID-19 pandemııasy kezinde otandyq ǵalymdar koronavırýsqa qarsy "QazVac" vakınasyn ázirledi. Bıologııalyq qaýipsizdik problemalary ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń ǵalymdary bul vakınany jasap shyǵaryp, Qazaqstannyń bıotehnologııa salasyndaǵy áleýetin kórsetti. Bul otandyq ǵylymnyń densaýlyq saqtaý salasyna tikeleı yqpalyn kórsetetin mańyzdy jetistik boldy.
Jer silkinisin boljaý ádistemeleri
Seısmologııa ınstıtýtynyń qazaqstandyq ǵalymdary jer silkinisterin boljaý jáne olardyń aldyn alý baǵytynda mańyzdy zertteýler júrgizip keledi. Qazaqstan jer silkinisi jıi bolatyn aımaqtarda ornalasqandyqtan, bul zertteýlerdiń mańyzdylyǵy artyp otyr. Olardyń jumys nátıjeleri arqyly halyqqa qaýipsizdik sharalaryn der kezinde qabyldaý múmkindigi týyndaıdy.
Jańartylatyn energııa kózderi
Nazarbaev Ýnıversıtetiniń ǵalymdary jasyl energetıka salasynda ınnovaııalyq jobalardy júzege asyryp keledi. Olardyń kún jáne jel energııasyn tıimdi paıdalanýǵa baǵyttalǵan zertteýleri Qazaqstannyń ekologııalyq turaqtylyǵyn qamtamasyz etýge yqpal etedi. Bul eldiń energııa kózderin ártaraptandyrýdaǵy mańyzdy qadamdardyń biri.
Ǵylymı jetistikterdiń tek mamandar arasynda ǵana emes, keń aýqymdy qoǵamda tanylýy mańyzdy. Bul ǵalymdardyń eńbegin baǵalaýǵa, jastardyń ǵylymǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyrýǵa jáne jalpy qoǵamnyń bilim deńgeıin kóterýge yqpal etedi. Televızııa, gazet-jýrnaldar jáne ınternet resýrstary otandyq ǵalymdardyń jetistikterin halyqqa jetkizýdiń negizgi quraldary bolyp tabylady. Mysaly, «Habar», «Qazaqstan», «Abaı» telearnalarynda ǵylymǵa arnalǵan baǵdarlamalar kóbeıip, ǵalymdardyń jetistikteri týraly sıýjetter jasalýda. Sonymen qatar, ǵylymı jetistikterdi nasıhattaýda áleýmettik jeliler mańyzdy quralǵa aınaldy. Instagram, Facebook, YouTube sııaqty platformalarda otandyq ǵalymdardyń zertteýleri men jańalyqtary týraly tanymdyq vıdeolar, posttar jarııalaý arqyly jastardyń nazaryn aýdarý tıimdi.
Ǵylymı jetistikterdi tanystyrýdyń taǵy bir joly – halyqqa arnalǵan ashyq lekııalar, kórmeler, ǵylymı festıvalder ótkizý. Mysaly, "Ǵylym ordasy" mýzeıinde ǵalymdardyń zertteý nátıjeleri kórsetilip, olardyń qoljetimdi formatta túsindirilýi halyqtyń qyzyǵýshylyǵyn týdyrady. Ǵylymı jetistikterdi nasıhattaý bilim berý júıesi arqyly da júzege asýy tıis. Mektep oqýlyqtaryna zamanaýı ǵylymı jetistikterdi qosý, ýnıversıtetterde ǵalymdarmen kezdesýler uıymdastyrý jas urpaqtyń ǵylymǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyrady.
Otandyq ǵalymdardyń ǵylymı jetistikterin halyq arasynda nasıhattaý – elimizdiń ǵylymı potenıalyn arttyrýǵa, jańa býyn ǵalymdardy tárbıeleýge jáne qoǵamnyń jalpy bilim deńgeıin kóterýge septigin tıgizedi. Ǵylymı zertteýlerdiń nátıjeleri halyqqa keńinen tanystyrylsa, ǵylymǵa degen qyzyǵýshylyq artyp, elimizdiń damýyndaǵy ǵylymnyń róli arta túsedi.
