Elimizde jalǵan aqparat taratqandarǵa, halyqtyń buqaralyq sanasyn manıpýlıaııalaýǵa jol bergenderge 20 AEK somasyndaǵy aıyppul tóleýden bastap, 7 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrýǵa deıingi jaza kózdelgen. Aqparat tutynýshylardyń kóbi málimettiń anyq-qanyǵyn eksheı bermeıdi. Ásirese, apatty jáne tótenshe jaǵdaılar, saıası oqıǵalar kezinde áleýmettik jeliler men messendjerlerde jalǵan habarlamalar kóp taralady. Qazaqstan zańnamasyna sáıkes, feık aqparat taratqandar jazalanady. Áıtse de, kóbisi jalǵan aqparat jarǵa jyǵatynynan beıhabar.
Jalǵan aqparat taratý 2015 jyly jańa Qylmystyq kodeksi qabyldanǵannan keıin qylmys túrinde (274-bapqa sáıkes) qarastyryla bastady. Qylmyskerler úshin taralǵan jalǵan aqparattyń qoǵamǵa, azamattarǵa eleýli zııan keltirip, qoǵamdyq rezonans týdyrǵany qajet. Sońǵy kezderi býllıng, ıaǵnı basqa balanyń nemese balalar tobynyń bir balaǵa baǵyttalǵan turaqty qasaqana teris áreketteri beleń aldy. Kámeletke tolmaǵandararasynda jábirlenýdiń aldyn alý boıynsha BQO PD JPQB áıelderdi zorlyq-zombylyqtan qorǵaý jónindegi aǵa ınspektory, polıııa maıory Dılıara Satarovanyń málimetinshe, býlllıng túrlerine fızıkalyq nemese aýyzsha shabýyl, balany toptan shyǵarý, balaǵa tikeleı nemese janama túrde zııan keltirý jatady. Qorqytý emoıonaldy, fızıkalyq, ekonomıkalyq zorlyq-zombylyqta nemese kıberbýllıngte (áleýmettik jeliler men ǵalamtordy paıdalaný arqyly) kórinetin ár túrli sıpat pen kórinisterge ıe bolýy múmkin. Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodekste «Kámeletke tolmaǵandardy qorqytý (býllıng, kıberbýllıng)» degen 127-2-bap engizildi. Aǵymdaǵy jyldyń 16 maýsymynda zań kúshine endi.
Zań aıasynda kámeletke tolmaǵan adamdy jábirleý (býllıng, kıberbýllıng) – eskertý jasaýǵa nemese on aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde aıyppul salýǵa alyp keledi. Osy baptyń birinshi bóliginde kózdelgen, ákimshilik jaza qoldanylǵannan keıin bir jyl ishinde qaıtalap jasalǵan áreket – otyz aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde aıyppul salynady. Osy baptyń birinshi nemese ekinshi bólikterinde kózdelgen, on eki jastan on alty jasqa deıingi kámeletke tolmaǵan adam jasaǵan áreket – ata-analaryna nemese olardy almastyratyn adamdarǵa eskertý jasaýǵa nemese on aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde aıyppul kózdelgen.
Al BQO PD uıymdasqan qylmysqa qarsy kúres basqarmasynyń jedel ýákili, polıııa maıory Sultanmahmýd Ertalapulynyń aıtýynsha, kámeletke tolmaǵandar jáne jastar arasyndaǵy qylmystar eń ózekti másele.
– Bul rette balalardy qorǵaý jáne kámeletke tolmaǵandar arasyndaǵy quqyqbuzýshylyqtyń aldyn alý barshamyzdyń mindetimiz. Osyǵan oraı quqyqbuzýshylyqtyń aldyn alý boıynsha BQO PD bólinisteri qyzmetkerleri tarapynan kámeletke tolmaǵandarmen jumys jasaýǵa asa nazar aýdarylýda. Jastar arasyndaǵy qylmystyq quqyq buzýshylyqtardyń aldyn alý, anyqtaý jáne jolyn kesý maqsatynda UQQKB qyzmetkerleri Batys Qazaqstan oblysy Polıııa departamentiniń múddeli qyzmetterimen (EQKB, QPB, JPB) birlesip 2024 jyldyń basynan bastap ázirlengen josparǵa sáıkes bilim berý uıymdarynda 45 dáris ótkizildi. Kezdesýler barysynda oqýshylarǵa is-qımyl algorıtmderi, olarǵa qatysty qorqytý, bopsalaý jáne basqa da quqyqqa qaıshy kórinister, «margınaldy jastar» uǵymy jáne onyń qoǵamǵa kóriný formalary, jasóspirimder ortasyna áseri túsindirildi. Sondaı-aq, kámeletke tolmaǵandar da, olarǵa qatysty da jıi jasalatyn qylmystar úshin qylmystyq jaýapkershiliktiń túrleri jetkizildi. Ótken kezeńde UQQKB qyzmetkerleri JII nátıjeleri boıynsha oblys ortalyǵynyń turǵyndaryna qatysty bopsalaý jáne tonaýmen aınalysqan margınaldy jastar arasynan 5 qylmystyq top anyqtaldy jáne zalalsyzdandyryldy. Atalǵandardyń basym kópshiligi kámeletke tolmaǵandar men stýdentter. Sonymen qatar, UQQKB qyzmetkerleri, jastar ortasyndaǵy krımınogendik jaǵdaıǵa turaqty negizde taldaý júrgizýde, kámeletke tolmaǵandardyń qatysýymen jasalǵan nemese daıyndalyp jatqan qylmystar týraly barlyq málimetter tekserilip taldanady, – deıdi polıııa maıory.
Jasóspirimder qylmysyna qarsy kúres Batys Qazaqstan oblysy polıııa departamentiniń negizgi mindetteriniń biri. Kámeletke tolmaǵandardy margınaldy baǵyttalǵan jastarmen, jeke jáne múddeli qyzmettermen birlese otyryp turaqty negizde, oqý proesi kezenińde jalpy bilim beretin mektepterdiń oqýshylarymen, kolledjder men joǵarǵy oqý oryndarynyń stýdentterimen kezdesýler ótedi, onda qylmystar men zańsyz áreketterdi anyqtaý boıynsha saýalnamalar profılaktıkalyq jumystar udaıy túrde, tolyq formatta júrgiziledi. Jazǵy demalys kezeńi bul sport sekııalarynda ótkiziledi, ol jerde túsindirý jumystary «býllıng» jáne jastar arasyndaǵy qylmystar týraly aqparattar jetkiziledi.
Taldaý barysynda kámelet jasyna tolmaǵan jasóspirimder men stýdentter arasyndaǵy qylmystardyń basym bóligi QR QK 131 baby (Qorlaý), 191 baby (Tonaý) jáne 194 babynda (Qorqytyp alý) kózdelgen quqyq buzýshylyqtar kóptep oryn alýda. Sol sebepti qazirgi tańda jasóspirimder men jastar arasynda qylmystar BQO PD basshylyǵynyń jeke qadaǵalaýynda.
Káýsar BAIǴALIEVA
