Jaıdary jaz jetkende shomylý maýsymynyń beleń alary belgili. Al biz, demalys barysynda qaýipsizdigimizge nazar aýdaramyz ba? Qarapaıym, hám eskerýsiz qaldyrýǵa bolmaıtyn tómendegideı erejelerdi nazarlaryńyzǵa usyndyq.
Sýǵa shomylýdyń, birqalypta júzýdiń adam aǵzasyna paıdaly ekenin bilemiz. Júzý- dene bitiminiń ádemi qalyptasýyna, tynys joldarynyń belsendi qyzmet atqarýyna, qan aınalymynyń jaqsarýyna septigin tıgizedi eken. Turaqty túrde júzýmen aınalysý- boıdyń ósýine de yqpal etedi. Sýǵa túspes buryn, ol sýdyń taza ekenine kóz jetkizý kerek. Sebebi, ınfekııalyq aýrýlardyń kozdyrǵyshy dál osy aǵyndy, las sýlarda saqtalady. Mundaı oryndarda túrli bakterııalar taralady: ish-súzegi 183 táýlik, oba 4-92, týlıaremııa 7-31, brýellez 4-45 táýlikke deıin ómir súredi eken.
Sý betinde uzaq qalqyp turý nemese tynymsyz júzý de aǵzaǵa keri áser etedi. Mundaı jaǵdaıda sharshaǵandyqtan, adam óz áreketin baqylaı almaıdy. Demek, batyp ketý qaýpi bar. Sondyqtan, 10-15 mınýt saıyn jaǵaǵa shyǵyp, úzilis jasaý kerek.
Kún ystyq bolǵanymen, sý temperatýrasy óz salqyndyǵyn saqtaıdy. Sýyq, salqyn sýda uzaq shomylý- aıaq-qoldyń tyrysyp qalýyna ákep soǵady. Eń qaýiptisi- júzý kezinde tyrysyp qalý. Deneniń ózin-ózi basqarý qurylymy buzylmas úshin, aıaq-qoldy ysqylaý kerek. Tyrysqan jerdi ýqalap, búgip-jazýdyń da kómegi tıedi. Durys áreket etý úshin sabyr saqtaýdyń mańyzy zor.
Sýyq sýǵa túsýdiń zııany kóp. Ǵalymdardyń zertteýinshe, sý astyndaǵy 5-10 mınýt qımylsyzdyq pen 10-30 mınýttyq sýyq ótý adamnyń ómir súrýin toqtatady eken. Fızıologııalyq erekshelikterine qaraı, áıel adamdar sýdaǵy sýyqtyqqa tózimdi bolyp keledi, degenmen, sýyq sý astyndaǵy qysymnan 4-5 mınýtta-aq júrek toqtaıtyn kórinedi.
Júrek aýrýyna shaldyqqan adamdarǵa da uzaq ýaqyt sý astynda júzýdiń qaýpi bar. Sebebi, júrek sý temperatýrasyna beıimdele almaı, talmaly aýrýǵa ushyraıdy.
Demalys oryndarynda tazalyq saqtaý da qaýipsizdikke jatady. Demalýshylardyń salǵyrttyǵy sý men jaǵajaıdyń lastanýyna tikeleı áser etedi. Al, las sýda shomylýdyń qaýpin joǵaryda atap óttik. Odan bólek, qoqysqa toly jerde otyrýdyń ózi yńǵaısyz. Sondyqtan, tazalyqty ózimizden bastaıyq!
Atalǵandardan bólek, tehnıkalyq eskertýler men qorshaý belgilerine basa nazar aýdarǵan jón. Arnaıy belgilengen aımaqta ǵana shomylý- qaýip-qaterden saqtaıdy. Júze almaıtyn balalarǵa úlkenderdiń janynda bolýǵa keńes beremiz. Jaǵajaıǵa jaqyn jerdegi qaýipsiz tereńdikte de kóńil kóterýge de bolady. Qaýipsizdik erejelerin saqtaý- ómirińdi saqtaý ekenin umytpaý kerek!
Madına OQAS
