Ukrainada ötken kezekten tys parlament sailauynda Vladimir Zelenskiidıŋ "Halyq qyzmetşısı" partiiasy 42 paiyz dauys aldy. Endı ol bır nemese ekı partiiamen odaqtasyp, Ükımettı jasaqtaidy. Al Ukraina-Resei qaqtyǧysy nemen aiaqtalady jäne eldıŋ kelesı premer-minitsrı kım boluy mümkın?
Kezeten tys ötken parlament sailauynda Joǧarǧy Radaǧa bes partiia öttı. Olar "Ömır üşın oppozisiialyq platformasy" (12,6 paiyz), Petr Poroşenkonyŋ "Europamen yntymaqtastyq" partiiasy (8,67 paiyz), Iýliia Timoşenkonyŋ "Batkivşina" jalpyukrainalyq bırlestık" partiiasy (8,4 paiyz) jäne muzykant Sviatoslav Vakarchuk "Golos" partiiasy (6,40 paiyz).
Negızı bır palataly Joǧarǧy Radadaǧy 450 orynnyŋ jartysy partiialyq tızım boiynşa, qalǧan jartysy – majoritarlyq (bır mandattyq) jüie boiynşa sailanady. Bıraq reseişıl separatister baqylauyndaǧy Donesk men Lugansk oblystaryndaǧy keibır audandarda, sonymen bırge 2014 jyly Resei özıne qosyp alǧan Qyrym tübegınde dauys beru ötpegendıkten būl joly Radaǧa 424 deputat sailanady. Demek, 424 deputattyŋ basym bölıgınıŋ qoldauyna ie bolǧan partiia Ükımettı jasaqtaityn bolady.
Belgılı saiasattanuşy Äzımbai Ǧali, äu basta Zelenskii orysşyl ärı şoumen, odan qaraǧanda Reseige qarsy tūra alatyn Poroşenko täuır edı dep oilaǧanyn aitady. Alaida, saiasattanuşy Zelenskiidıŋ Reseiden Qyrymdy qaitarudy talap etıp, Europa Odaǧymen bırge jūmys jasaǧysy keletının joǧary baǧalaidy.
– Zelenskii saiasattan eskı kadrlardy tazalap, jemqorlyqpen küresudı közdep otyr. Tıptı Poroşenkonyŋ özın sottaiyn dep jatqan tärızdı. Prezident sailauynda 73 paiyzben jeŋıske jetken Zelenskiidıŋ partiiasy 43 paiyz dauys aldy. Endı ol bır nemese ekı partiiamen kelısımge kelse, Ükımettı jasaqtauǧa mümkındık alady. Jalpy, Ukraina halqy men saiasi elitasy jäne kontrelitasy Maidannan ötkennen keiın täjıribesı joǧary. Şyny kerek, ukrain halqy äbden orystanyp, qūryp ketudıŋ aldynda tūrǧan bolatyn. Alaida, orystar Qyrymdy tartyp alǧannan keiın esın jiyp, memlekettık tıl turaly zaŋ qabyldady. Al, Europa odaǧy Ukrainany öz qataryna tartyp, ony Reseige bergısı kelmei otyr. Zelenskii ūltşyl ärı memleketşıl tūlǧa retınde öz elın Europa odaǧyna kırgızuge yqpal etedı. Sondai-aq prezident Donbastaǧy bandyny quyp, Qyrymdy qaitaramyn dep otyr. Ärine, Resei Qyrymdy Ukrainaǧa bermeitın şyǧar. Alaida, orystar 6 jyldan berı Batystyŋ sanksiiasynda otyrǧandyqtan olardyŋ ekonomikalyq jäne äleumettık jaǧdaiy tömendep bara jatyr. Orys imperiiaşyl halyq bolǧanymen kedei ömırge tözgısı kelmeidı, – deidı ol.
Sondai-aq saiasattanuşy Ukrainanyŋ bolaşaǧy kımdı premer-ministr etıp taŋdaitynyna bailanysty ekenın eskerttı. Alaida ol Saakaşivilidıŋ premer-ministr bolu-bolmauyn 2-3 partiia şeşetının aitty.
– Keibır sarapşylar Zelenskii muzykant Sviatoslav Vakarchuktyŋ "Golos" partiiasymen odaqtasuy mümkın dep aityp jatyr. Äiteuır ol Poroşenkomen eşqaşan odaqtaspaidy. Jemqorlyq ıske qatysy bolsa da, Timoşenkonyŋ özı ükımettı basqarǧysy kep otyr. Al, Saakaşivilidıŋ premer-ministr bolu-bolmauy belgısız. Jalpy Ukraina demokratiiany şeşkenkenımen jemqorlyqpen küresude Sakaşivilidıŋ täjırbiesın paidalanǧany jön. Saakaşivili jemqorlardy aiausyz jazalaityn azamat. Äitse de, Zelenskiidıŋ özı de jemqorlardy aiamaityn tärızdı. Jinalystarynda būryn sottalǧan azamattardy «Ūrlyqşysyŋ» dep quyp şyǧyp jatyr. Al bızdıŋ elde būlai etu mümkın emes. Menıŋ oiymşa, 2-3 partiia kelısımge kelıp, ükımettı jasaqtaityn bolady. Eger partiia jetekşılerı Saakaşivilidıŋ kandiaturasyn maqūldasa, onda ol Ukrainanyŋ kelesı premer-ministrı bolady. Alaida, odan basqa da Ükımettı basqarǧysy kep otyrǧan azamattar jeterlık, – dedı saiasattanuşy.
Saiasattanuşy Resei neǧūrlym Ukrainamen bas qatyrsa, soǧūrlym bızge qoly timeidı degen pıkırde. Iаǧni, Resei 10 jyldai bızdı mazalamasa Qostanai oblysyndaǧy 35, al Soltüstık Qazaqstan oblysyndaǧy 31 paiyz qazaq köbeier edı.
Ärine eger Resei Ukrainaǧa şüilıkpese, onda bızdıŋ elge de qater töndıruı mümkın edı.
Serık JOLDASBAI
"Adyrna" ūlttyq portaly
