Sáláfıtter elimizdegi meshitterdi shirkeýge aınaldyrýda

5483
Adyrna.kz Telegram

Pew Research Center uıymynyń álemdegi dinı nanym-senim ındeksinde Qazaqstan «adamdardyń dinı senimine shekteý qoıatyn elderdiń» qataryna engen, dep habarlaıdy Azattyq radıosy. Shyn mánisinde elimizde dinı-nanym senimderine shekteý qoıylǵan ba? Eger  dinı senimge shekteý qoıylsa, salafıtter meshitte «Ámındi» hormen  aıtyp taırańdamasa kerek edi.

Halyqaralyq uıym bul tizimde Qazaqstanmen birge Qytaı, Iran,  Malaızııa, Tájikstan, Túrkimenstan, Ózbekstan, Reseı, Saýd Arabııasy, Túrkııa syndy memleketterdi qosyp otyr.  Ortalyqtyń dereginshe, 2007-2017 jyldary álemde dinı nanym-senim bostandyǵyn shekteıtin zań qabyldaǵan elder kóbeıgen. Budan bólek, Pew Research Center óz esebinde «belgili bir dinı uıymdardy ashyq qoldap, basqalaryna qysym jasaıtyn elderdiń de sany artqanyn» jazǵan. Pew Research Center jarııalaǵan «din saldarynan týyndaǵan áleýmettik qaqtyǵystar ındeksinde» Qazaqstan, Qytaı, Túrkimenstan, Ázerbaıjan «beıbit elderdiń» qatarynda tur. Al qaqtyǵys kóp elderdiń qatarynda Sırııa, Irak, Úndistan, Egıpet, Pákistan, Izraıl  bar.

Belgili dintanýshy Dosaı Kenjetaıuly Pew Research Center táýelsiz aqparattyq ortalyǵynyń ustanymymen kelispeıdi. Óıtkeni ol «Eger elimiz dinı senim bostandyǵyn shekteıtin bolsa, salafıtter emin-erkin taırańdamas edi» degen pikirde. Mysaly, Jambyl oblysynyń «Hıbatýlla Tarazı» atty ortalyq meshitinde «Ámındi» hormen aıtý qalypty jaǵdaıǵa aınalǵan.

- «Ámın» dep hormen aıtý tek qana Tarazda emes, elimizdiń ózge de óńirlerinde bar. Din degen negizinen ustaz arqyly, ıaǵnı ustazdyń ortalyǵy arqyly taralady. Al ustazdyń ustazy ımam meshitterde bolady. Shyny kerek, bizdiń kóptegen ımamdarymyz Arabııada bilim alyp kelgennen keıin salafılerdiń ustanymyna kóz juma qarady. Sol sebepti meshitterde «Ámındi» daýystap aıtý ondaǵan jyl boıy qalyptasty. Jasyratyn nesi bar, qansha jyldan beri Taraz qalasy salafılerdiń ortalyǵy boldy. Dinniń eń birinshi nasıhattalǵan aımaǵy Taraz qalasy. Al meshitterdegi osyndaı kúrdeli máselelerdi quzyrly organdardan buryn ımamdardyń ózi sheshýi kerek. Meniń oıymsha, Jambyl oblysynyń ımamy Qanat Jumaǵuldyń bilimi men óresi jáne júregi bul máseleni retteýge jetedi. Alaıda oǵan erkindik berilýi kerek. QMDB Qanatqa senip qyzmet tapsyrǵannan keıin oǵan tolyq erkindik berýi tıis, – deıdi ol.

Sońǵy jyldary salafıtterdiń kúsheıgeni sonsha, olardy jónge salýǵa meshit ımamdarynyń shamasy kelmeýi múmkin. Sondyqtan da bul iske meshit ımamdarynan buryn quzyrly organ ókilderi aralasýy kerek tárizdi.

– Eger meshitterdegi osyndaı máselelermen quzyrly organdar  aınalysatyn bolsa, elimizdiń zaıyrlylyq prııpi buzylady. Iaǵnı, memleket dinge, din memlekettiń ishki sharýasyna aınalyspaýy qajet. Shyndap kelgende azamattardyń meshitte «Áýmın» dep hormen aıtý-aıtpaýy  memleketti qyzyqtyrmaýy kerek. Biraq, memleket áý basta ımamdardy
baqylaımyz dep osyndaı «áttegen-aılarǵa» jol berip aldy. Naqtyraq aıtsam, meshittegi ımamdardy ysyryp tastap, salafılik kózqarastaǵy azamattardy sonyń ornyna qoıdy. Bılik salystyrmaly aqıqatty halyq ózi  ajyratyp alsyn dep oılady. Osynyń kesirenen salafıttik ıdelogııa kúsheıip, osyndaı jaǵdaıǵa jettik. Ókinishke oraı,  jastar máseleniń  baıybyna barmaı aǵalarynan kórgenin úırenip aldy. Osynyń bárin túzetý úshin «Aqıda degenimiz ne?», «Imam Aǵzam Ábý Hanıfanyń joly qandaı?», «Biz qandaı musylman bolǵanbyz?» jáne «Bizdiń dinı tanymdyq
ereksheligimiz qandaı?» degen 4 suraqqa jaýap berýimiz kerek. Osy baǵytta jumys jasaıtyn bolsaq, «Ámın» dep hormen aıtatyn adamdardyń sany azaıatyn bolady. Negizi, Imam Aǵzam Ábý Hanıfanyń máshabynda «Ámındi» hormen emes, ishteı aıtady, – deıdi dintanýshy.

Keıbir azamattar «Salafıtterdiń «Ámındi» hormen aıtýynyń qanshalyqty mańyzy bar?» dep oılaýy múmkin. Áıtse de, olar «Ámındi» daýystap aıtý arqyly elimizdegi meshitterdi shirkeýge aınaldyryp otyrǵanyn esten shyǵarmaǵan jón. Bul bir.  Ekinshiden,  salafıtter elimizdiń birneshe aımaǵynda terrakti uıymdastyryp, ondaǵan adamnyń ajalyna sebepshi boldy. Bir qyzyǵy bizdiń úkimet Muhtar Ablıazovtyń Qazaqstannyń  demokratııalyq tańdaý qozǵalysyn ekstremıstik uıym dep tanyp, salafıttik ıdelogııaǵa tıym salmaı otyr. Bul máselege elimizdiń jańa saılanǵan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev mán beredi degen senimdemiz.

Serik JOLDASBAI

"Adyrna" ulttyq portaly

Pikirler