"Är tuyndyǧa tüsınık berıldı". Äuezov ülgısındegı jinaq nebärı 300 danamen jaryq kördı

Semeide Abai Qūnanbaiūlynyŋ ekı tomdyq şyǧarmalar jinaǧy jaryq kördı, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly Abai.kz saityna sıltep.  Kıtap Semeidegı «Järdem» baspasynan basylyp şyqty. Ony jaŋa ülgıde daiyndaǧan – kabaitanuşy, filosofiia ǧylymdarynyŋ kandidaty Asan Omarov. "Abai jinaǧy ǧana bäz-baiaǧy qalpynda. Mūny qalypty jaǧdai deuge auyz barmaidy. Sondyqtan keŋestık däuırdıŋ mūzdai sıresken tar şablonyn būzyp-jaryp, qaitken künde jinaqty osy zamanǧa sai şyǧarudy qaladym.  Myna ekı tomdyq sol maqsatymnyŋ oryndaluy – abaitanuǧa qosqan özındık ülesım. Ony ūly Abaidyŋ 175 jyldyq mereitoiyna arnap, 2019 jyly daiarlaǧan edım. Bes jyl syrǧyp öte şyqty, zeinetkermın, qolym qysqa, demeuşım joq degendei, jaŋa jinaq üstel tartpasynda jatyp qaldy. Sätı tüsıp, onyŋ jaryq köruıne qarjylai kömek körsetken qala äkımı Nūrbol Nūrsaǧatov myrzaǧa alǧysym şeksız" dedı Asan Omarov Abai.kz saityna bergen sūhbatynda. Aituynşa, bırınşı tomǧa Abaidyŋ töl öleŋderı, ekınşı tomǧa qara sözder, audarmalar, poemalar endı. Bırınşı tomnyŋ basty üş erekşelıgı:  aqynnyŋ öleŋderı alǧaş ret hronologiialyq türde jüielendı, jaŋa öleŋderı qosyldy (töl öleŋderınıŋ sany 195-ke jettı) jäne är tuyndynyŋ şyǧu tarihynan bölek, mazmūnyna tiianaqty tüsınık berıldı. Ekınşı tomnyŋ basty jaŋalyǧy retınde abaitanuşy "qara sözder alǧaş ret negızgı nūsqadaǧy (Mürseiıt köşırmelerındegı) rettık sanymen berıldı,"- deidı Asan Omarov. Mäselen, būryn «38-şı qara söz» delınıp kelgen eŋ kölemdı eŋbekke «Tasdiq» degen töl atauy qaitarylǧan. Būǧan qosa alǧaş ret ärbır qara sözge tüsınık berılgen. "Ekınşı tomǧa Abaidyŋ qara sözder mūrasy («Tasdiq» jäne «Ǧaqliia» atty kıtaptary), audarmalary, poemalary, sondai-aq, tarihi eŋbekterı endı. Alǧaş ret qara sözder rettılıgı Abaidyŋ közı tırısındegı qalpyna keltırıldı. «Tüsınıkter» bölımı jaŋa formatta jazyldy. Ärbır qara sözdıŋ ideialyq män-maǧynasy aşyqtaldy.  Būdan bölek, Abai audarmalary qaşan, qandai jaǧdaida jasalǧany naqtylandy. Mysaly, Krylov mysaldaryn 1898 jyly emes, 1894 jyly audarǧany däleldenıp, jaŋsaqtyq tüzetıldı. Abai poemalary jazylu datalary da alǧaş ret däldı anyqtaldy. Sondai-aq, alǧaş ret Abai tüzgen Orta jüz rularynyŋ tör şejıresı jinaqqa endı, Abai aforizmderı jaŋadan tabylǧan üş naqylmen tolyqty. Osy aitylǧandar ekı tomdyq jaŋa ülgıdegı jinaq deuıme jetkılıktı siiaqty,"- deidı abaitanuşy Asan Omarov. "Men Mūhtar  Äuezov dästürıne qaityp oraldym. 1933 jyly Qyzylorda qalasynda jaryq körgen, Mūhaŋ basşylyq jasaǧan tūŋǧyş Tolyq jinaqta töl öleŋder audarmalardan bölek basylǧan-dy",- dep tolyqtyrǧan ol. Jinaqtyŋ qazırgı tirajy - 300 dana. Qūrastyruşy eger sūranys bolyp jatsa, jinaqty qaita şyǧaruǧa bolatynyn aitady. Abai jinaǧy basylyp şyqqan Semei qalasyndaǧy tūrǧyndar sany 328 myŋnan asady dep esepteledı.