Búgin bir-eki oıǵa alǵan táýekelderimniń aqtalǵanyn shyn sezinip, shattandym. Ishki álemimdi aıryqsha qýanysh kernedi. Taǵy da bir táýekel ıdeıa keldi…
Táýekelderimniń kóbi aqtalyp jatyr. Aqtalmaǵandary da, atqarylýy qıyndary da joq emes, bar. Biraq túbi oryndalaryna senemin. Bálkim, jyldar ketetin shyǵar. Oǵan ábden daıynmyn. Biraq, maqsat - aıqyn.
Al endi men nege solaı armanshylmyn? Jáne táýekel etýden esh qoryqpaımyn. Onyń syryn búgin ǵana túsingendeımin. Siz bilesiz be? Onyń syry ákemniń qııal-ǵajaıyp ertegilerinde eken. Iá, ıá, jáı ǵana ertegiler. Ákem marqum ertegi aıtqanda kórkem, sheber tilmen, qyzyqty oqıǵalarmen qulpyrtyp aıtýshy edi. Sol sıqyrly ertegi áleminiń qalaı ózim basty qaharmanyna aınalyp ketkenimdi de baıqamaı qalýshy edim. Búkil qym-qıǵash, shytyrman oqıǵalar kóz aldymnan ótedi. Ákem bir ertegini aıtqanda ekinshi joly oqıǵalaryn múlde burynǵy aıtqanyna uqsatpaı qulpyrtyp basqasha órbitip jiberer edi. Ákem “Tuıǵyn jigit” degen ertegini jıi aıtatyn. Meniń bala qııalym “Tuıǵyn jigitteı” batyrlyqty, tapqyrlyqty, márttikti ańsaıtyn.
Ertegi keıipkerleriniń bári de túrli-túrli kedergilerden, qıyndyqtardan ótedi, qoryqpaı táýekel etedi. Biraq túptiń-túbinde jeńiske jetedi, jetistiktiń jemisin jeıdi. Meniń bala sanama, anyǵraq aıtqanda túp-sanama sol qıyndyqtyń bári de uly arman, uly murat jolyndaǵy ýaqytsha kedergiler, barlyq oqıǵa jaqsylyqpen, ıgilikpen aıaqtalady degen senim nyq ornap, “baǵdarlamalanǵan” eken. Ákem meniń, asyl da ardaqty ákem, qarapaıym qazaqtyń ertegileri arqyly meniń baıandy bolashaǵymdy, kemel keleshegimdi qalyptastyryp jatqanyn sezdi me eken, sezbedi me eken, bilmeımin. Biraq dál qazir men sonyń jemisin, nátıjesin kórip júrgenimdi 100 paıyz senimmen aıta alamyn. Álgi ertegerdiń ǵalamat ta ǵajaıyp qýaty sol, kez kelgen soqqydan op-ońaı ornymnan turyp, bastaǵan isterimdi odan saıyn jigerlene jalǵastyrýǵa qýat, kúsh-jiger tabamyn. Óıtkeni, sanaǵa ábden sińgen ertegi áleminde basqasha bolýy da múmkin emes qoı.
Ákem ómirde de qıystyryp ótirik aıtatyn. Biraq ol ótirikteri eshkimge zııansyz edi. Kóńilsiz, jaısyz jaıttardy jaqsy dúnıe retinde jetkizetin. Bolmasa da boldyǵa sanaıtyn. “Keremet bolǵaly tur!” dep bárimizdi aldaǵy bir jaqsylyqqa sendirýge tyrysatyn. Tunyp turǵan pozıtıv edi. Tek qana ıgilikke umtylǵan appaq kóńilin túsinbegen biz paqyr “joq nárseni aıtpańyzshy”, “bolmaıtyn dúnıe ǵoı” dep ótirikke balap, yńǵaısyzdanýshy edik. Sóıtsem, ertegishil ákemniń de kóńili ertegi álemin ańsaıdy eken ǵoı, súreńsiz ómirdi bir sát bolsa da ertegiler eline jaqyndatqysy kelip, shamaly qalypty tirshilikke boıaý qosady eken. Muny uǵa qoıatyn bizde sana ol kezde qaıdan bolsyn. Kim bilsin, keıde ákem jazýshy bolsa, táp-táýir jazýshy bolar ma edi dep te oılaımyn.
Ákem dombyramen án de salatyn. Anam da án salǵandy unatýshy edi. Elektr sóńip qalǵanda maı shammen bir dastarhan basyna jınalamyz. Sondaǵy otbasymyzben án aıtqan kezderimiz naǵyz baqytty shaqtarymyz eken. Ákem dombyramen áldebir áýenderdi shertip oryndaıtyn. Sheber oryndaýshy bolmasa da, ákemniń shertken áýenderinde ishki jan-dúnıesindegi bir tuńǵıyq tereń muńy, áldebir qol bulǵaǵan saǵynyshy, bálkim jetkizbegen armandary ańǵarylatyn. Qalaı bolǵanda da sol dombyranyń qońyr únine qulaq túrip tyńdaǵandy unatatyn edim. Kóbine sol sıqyrly áýenge terbetilip jatyp uıyqtap ketetin edim. Bálkim, ákem sol dombyra áýenimen maǵan óz armandaryn amanattap ketti me eken? Atymdy da “Arman” dep sol úshin qoıǵan shyǵar…
4 jasymda árip tanydym. 5 jasymda ertegi kitaptar oqydym. Kitap oqýǵa degen qumarlyq sol ertegi oqýǵa qyzyǵýshylyqtan bastaldy. “Álem halyqtarynyń ertegileriniń” 2 tomdyǵy - meniń ómirimdegi eń alǵashqy jeke kitaptarym. Mal baǵyp júrip sol kitaptardy oqımyn dep talaı sıyr, buzaý joǵaltyp ákeıden taıaq ta jep edim…
Áke týraly aıtqanda anamnyń aıaly alaqanyn, sheksiz mahabbatyn, daladaı darhan meıirimin qalaı atamaı ótýge bolady.
Mektepke jıi-jıi baryp, jarys ataýlynyń kestesin bilip alyp meni aýdandyq saıystarǵa kúni-túni daıyndaıtyn. Uıalshaq edim, sahnaǵa shyǵýǵa, kópshilik túgil bir kisi aldynda sóıleýge yńǵaısyzdanatynmyn.
Mal baǵyp júrip qııaldaımyn, ózimshe bir álem quryp, sol álemde ómir súremin. Ózimshe sol álemniń patshasymyn. Bala kezimde kóbine ózimmen-ózim ǵana oınaýshy edim. Kisikıik deı me, sondaı boldym. Aldymnan kisi shyqsa, qııalym, oıymdaǵy oqıǵalardy buzǵym kelmeı, álgi adammen sóılespes úshin qashyp, basqa jaqpen aınalyp ótemin. Sóıtip júrip tipti adamdardy jatyrqaıtyn jaǵdaıda jettim. Al anam jarystarǵa jıi qatystyryp, boıymdaǵy sol qasıetti ózgertti. El aldynda taısalmaıtyn kúıge jettim. Sońǵy oqý biterer jyly UBT-ǵa daıyndyq kezinde de tańǵy 4-ke deıin menimen birge uıyqtamaı test suraqtaryn qoıyp, qyrandaı baptady.
Ákem qatal edi, anam óte jumsaq boldy. Áke qataldyǵy ómirde ońaı berilmeýge, bekem bolýǵa tárbıeledi, ana meıirimi izgilikke, qaıyrymdylyqqa baýlydy.
Basqa balalar jarysqa ustazymen barsa, meni anam jarystarǵa ózi jetelep aparatyn. Saıys barysynda menen artyq ýaıymdap júredi. Keıde ádiletsizdikter janymyzǵa jara salady.
Biz anamyz ekeýmiz úıden aýdanǵa jarysqa shyǵarda ákemiz alaqan jaıyp bata beretin. Ákeı aq batasyn bergen kúni kóbine-kóp oryn alamyz, keminde yntalandyrý syılyǵy buıyrady. Al anammen renjisip qalǵan kúnderi bata bermeı teris qarap jatyp alatyn. Ondaı kúnderi júlde de joq, basqa da joq, bosqa sharshap-shaldyǵyp qaıtýshy edik.
Qaıran, balalyq shaq! Ata-ananyń ystyq mahabbatymen, erekshe senimimen ósken biz ertegilerdegi batyrlarsha “otqa salsa, jańbaıtyn, sýǵa salsa, batpaıtyn” rýhty tárbıe mektebinen ótken ekenbiz. Qarapaıym ǵana ata-ananyń óz perzentine degen alǵaýsyz, sheksiz súıispenshiligi arada qanshama ýaqyt ótse de qoǵamǵa qyzmet etip keledi. Kishkentaı úıdegi maı shamnyń jylýy búginde laýlap janyp, aınasyna jylý taratyp keledi. Sol úshin tizerlep turyp ata-anamnyń árýaǵyna taǵzym etemin! “Men sizderdiń ómirlerińizdiń jalǵasymyn!” dep bar daýysymmen aıqaılaǵym keledi.
Sýrette: Ata-anam, dál qazir esimin umytyp turǵan bir aǵam jáne ákeıdiń tizesinde otyrǵan men.
