Qymbatty sailauşylar, serıktester, dostar!
Sailau öttı.
Sailaudan soŋ lezde, 10 mausym künı taŋerteŋ men ştabta ärıptestermen, ügıt-nasihatşylarmen, baqylauşylarmen jäne BAQ ökılderımen kezdesıp, sailau nätijelerın talqylap, sūraqtarǧa jauap bergen bolatynmyn. Kezdesu tıkelei efirde körsetıldı.
Menı qoldaǧan barşa sailauşyǧa şyn jürekten alǧysymdy aitamyn! Osy künderı şarşamai-şaldyqpai, bır tiyn qarjylai kömeksız azamattyq paryzyn adal atqarǧan ştab ökılderı men barlyq volonterlerge – nasihatşylar men baqylauşylarǧa alǧysym şeksız! Men sızderge ömır boiyna qaryzdar bolyp ötemın!
Men emes, däl sızder qoǧamdy oiattyŋyzdar!
Osy sailaudyŋ jaŋaşa bır erekşelıgı baqylauşylar boldy dep sanaimyn! Sızderdıŋ baqylaularyŋsyz qorytyndy basqaşa bolar edı!
Menıŋ prezident sailauyna tüsuımnıŋ sebepterı men ışkı iırımderı turaly men sızderge o bastan aşyq aitqanmyn.
Keibır būrynǧy ärıptesterım qoldaudan bas tartuyna qaramastan, sailau nauqany oidaǧydai öttı dep sanaimyn. Bız elektoraldy nauqannyŋ barlyq mümkındıkterın paidalana otyryp, öz baǧdarlamamyzdy qalyŋ köpşılıkke jetkızuge tyrystyq. Jäne de ol oilarymyzdy qoǧamnyŋ bıraz bölıgı qoldaǧanyn öz közımızben kördık.
Öz basym soraqy sailaulardy da körgenmın: belsendılerdı öltırıp jatty, ügıt-nasihat materialdar tielgen maşinalardy örtep jatty, bızge qarsy sūmdyq arandatu men qoqan-loqqy körsetılıp jatty. Būl joly ondai masqara bolǧan joq.
Menı qoldap sailauşylardyŋ 16 prosentı dauys berdı, ol - bır jarym million qazaqstandyq degen söz. Qazaqstan oppozisiiasynyŋ bır de bır ökılı (tūtas partiialar men qozǧalystardy qosqanda!) osyǧan deiın bolǧan prezidenttık jäne parlamenttık sailauda däl osyndai körsetkışke qol jetkıze almady.
Būl bızdıŋ barşamyzdyŋ ortaq jetıstıgımız!
Maǧan qatysty aitylǧan syni pıkırlerdı de men eskeremın, ol şynaiy demokratiia, söz ben pıkır bostandyǧynyŋ būljymas şarty. Osy künderı qalyptasqan ahualdy baǧalap, taiau arada bolaşaq qimyl-äreketterımızdıŋ nobaiyn ärıptestermen bırge talqylap, anyqtaimyz.
Artynda myqty partiia joq täuelsız kandidattyŋ qoǧam qoldauyna ie boluy osy sailau nauqannyŋ özındıŋ bır erekşelıgı boldy dep sanaimyn.
Taǧy da qaitalap aitaiyn, endıgı jerde bilık balama pıkır bar ekenın mansūq ete almaidy. Taza arifmetikalyq fakt mynadai: bilık ökılınen basqa qalǧan bes kandidattyŋ osy sailauda jiǧan dauysynyŋ sany maǧan, oppozisiia ökılıne bergen dauysqa jetpei tūr. Endı osy arifmetikalyq fakt saiasi faktorǧa ainaluy şart! Sondyqtan da menıŋ baǧdarlamamnyŋ ūstyny bolǧan saiasi reformalar dereu qolǧa alynuy tiıs!
Osy künderı menıŋ ekzit-puldan keiın bergen menıŋ kommentariiıme qatysty bıraz syn aitylyp jatyr.
Bıraq osy oraida bır jaitty aşyq aitaiyn.
Sailau qarsaŋynda jäne onyŋ barysynda bız, qatarymyzda bar saiasatkerler, saiasattanuşylar, auyl-aimaqtaǧy belsendıler bolyp, jabyq zertteuler jürgızbenbız. Sonda menı tanuşy, qoldauşylardyŋ sany 30-40 paiyzdan aspady. Qoǧam bırkelkı emes ekenı anyq, aimaqtarda da, sailauşylardyŋ jas mölşerıne qatysty toptarda da menıŋ reitingım ala-qūla edı: bır jerde qoldau barşylyq, al bır jerlerde tanymaldyq tıptı az bolyp jatty.
Qazaqstan oppozisiiasynyŋ 2005 jyldan berı prezident sailauyna qatyspauy, bızdıŋ jergılıktı jerlerde köpten berı naqty ärı jüielı jūmys jürgızbeuımız – osynyŋ bärı osyndai sifrlarǧa negız boldy dep sanaimyn. Sondyqtan da men öz sūqbattarymda ekınşı tur boluy mümkın dep aitqan edım.
Bıraq sailau barysynda menıŋ dıttegen mejege jetuıme kedergı bolǧan jaittar paida boldy.
Olar – Äbliazov myrza men oǧan jaqyn tūlǧalardyŋ menı (bilık kandidatyn emes!) künı-tünı qaralap, küie jaǧuy, oppozisiia sapyndaǧy keşegı ärıptesterımnıŋ menı qoldamauy (jasyratyn nesı bar, maǧan qarsy ügıt-nasihat jürgızuı!), dauys beru sekıldı azamattyq äreketten bas tartuǧa şaqyrǧan «boikotşylar». Būǧan oppozisiia ökılıne ūlttyq burjuaziianyŋ qol ūşyn bermegenın, iaǧni qarjy tapşylyǧyn qosyp qoiyŋyz. Osynyŋ bärı, söz joq, menıŋ meilınşe joǧary jetıstıkke qol jetkızuıme öz salqynyn tigızdı.
Sailau aldynda bilık öz zertteulerınde maǧan 5 jäne 7,9 paiyz beretındei syŋai tanytqanyn özderıŋız bılesızder. Ondai boljaulardy bız synadyq, qabyldamadyq.
Sondyqtan da dauys beru barysyndaǧy ekzit-pul kezınde 15,9 paiyz jariialanǧanyn öz basym däl sol kezde odan da tömen sifrlarmen salystyrǧanda oŋ nätije dep sanap, sondai kommentarii bergenım ras. Onyŋ üstıne ädette ekzit-pul men resmi nätijenıŋ arasy alşaq bolmaidy emes pe?
Men osy künge deiın jariia etıp kele jatqan eşbır baǧdarlamalyq mälımdemelerım men prinsipterımnen bas tartpaimyn! Demokratiialyq qūndylyqtardy qorǧau men qoǧam men bilık arasyndaǧy dialogty ornatu jolynda qyzmetımdı jalǧastyra beremın!
Töŋkerıssız, bülıksız özgerısterdı qalaityn aǧaiyn menıŋ osy baǧyttaǧy jūmysymdy qoldaitynyna men senımdımın. Jäne de bız, bırıge otyryp, qoǧamdy da, bilıktı de özgerte alamyz dep oilaimyn!
Sailau oppozisiiany da özgertıp jatyr. Elektoraldy nauqannyŋ bar auyrtpalyǧyn bırge köterısken senımdı serıkstester paida boldy. Bır quanarlyǧy – arasynda jastar köp! Ol jastar bilıktıŋ ǧana emes, demokratiialyq küşterdıŋ strategiiasy men taktikasynyŋ zaman talaptaryna sai özgeruın talap etıp otyr. Sonymen bırge, aramyzda joly bölek adamdar da bar ekenı anyqtaldy.
Bız bilık özgeruı tiıs dep jatamyz. Menıŋşe, oppozisiia da özgeruı tiıs. Sonymen bırge onyŋ ışındegı küşter öz taŋdauyn jasap, baǧdarlamalyq jäne qimyl-äreket basymdyqtaryna sai öz ornyn anyqtap aluy tiıs siiaqty.
Menıŋ endıgı missiiam – demokratiialyq prinsipterdı tabandy da tegeurındı qorǧap otyryp, bilık üşın zaŋ aiasynda küresetın qoǧam belsendılerınıŋ jaŋa tolqynyna, jaŋa oppozisiiaǧa instituttyq sipat beru. Öitkenı, jaŋaşa jaǧdaida oppozisiialyq köŋıl-küiler sailau barysynda legitimdendı, qoǧamdaǧy ekınşı küşke ainaldy!
Osy künderı ötıp jatqan narazylyq aksiialaryna qatysty basa aitqym keledı.
Jaŋaözen qandy qyrǧyny kezınde jaraqat alǧan jastardy Aqtau auruhanasynda körgennen keiın saiasatker retınde men mynadai bır şeşımge kelgenmın: bilıkke qarsy kürestı zaŋ aiasynda jürgızemın, erteŋgı künı belgılı bır arandatudyŋ kesırınen adam aitqysyz tragediiaǧa, repressiiaǧa äkep soǧuy yqtimal zaŋsyz äreketterge şaqyrmaimyn. Bilık üşın talasta aǧaiynnyŋ, sonyŋ ışınde, jastardyŋ bır tamşy köz jasy men bır tamşy qany tambauy tiıs! Būl prinsiptı ūstanymym turaly men sailau aldynda jäne onyŋ barysynda barşaǧa aşyq aitqanmyn!
Sondyqtan da, aldyn-ala aitqanymdai, men «prezident bola almadym» dep, azamattardy zaŋsyz aksiialarǧa şaqyra almaimyn! Ärine, radikaldy aǧaiyn menı osy pozisiiam üşın synap jatar, bıraq menıŋ azamattyq taŋdauym osyndai!
Sonymen bırge, osy künderı narazylyq aksiialaryna şyǧyp jatqan azamattarǧa qarsy küşteu ädısterınıŋ qoldanuyna, olardy tūtqyndauǧa qarsy öz narazylyǧymdy bıldıremın. Tūtqyndaǧylar dereu bostandyqqa şyǧarylsyn!
PS. Sailau barysynda künı-tünı ūiqysyz jürdım. Şarşaǧanym bar. Jürek pen jüikege bıraz salmaq tüssek kerek. Keşe auruhanaǧa tüsıp qaldym. Sol jaqtan jazyp otyrmyn.
Ämırjan QOSANOV
"Adyrna" ūlttyq portaly
