Qazaq memlekettılıgınıŋ ırgetasyn qalauǧa, onyŋ bır tıregı bolǧan jauyngerlerımızge jıtı nazar audaru qajet.
Batyrlar – Ūly dalanyŋ orta ǧasyrlaryndaǧy käsıbi jauyngerler. Köşpelı ömır salty men köşpelılerdıŋ tūrmysy erlerdıŋ barlyǧy derlık jauynger ekenın anyqtady. Olardyŋ ışınde jauynger atanǧandar erlıgımen, qairattylyǧymen, qaisarlyǧymen, batyldyǧymen, batyrlyǧymen közge tüstı. Ärbır rudyŋ nemese taipanyŋ ataqty jauyngerlerı boldy. Batyrlar jeke, jabyq kasta qūraǧan joq. Olar halqymen jaqyn aralasyp, bar uaiymyn, auyrtpalyǧyn bırge bölıstı. Bükıl halyqqa syrtqy qauıp tönıp tūrǧan şaqta batyrlar bır tudyŋ astyna bırıgıp, jaumen bırge şaiqasty. Sūrapyl jyldarda qarapaiym halyq arasynan qanşama adam batyr degen qūrmettı ataqqa ie boldy. Däl qazaq-joŋǧar soǧystary jyldarynda Ūly dala tarihynda maŋyzdy röl atqarǧan batyrlardyŋ tūtas bır galaktikasy paida boldy: Qarasai-batyr, Aǧybai-batyr, Bögenbai-batyr, Qabanbai-batyr, Nauryzbai-batyr, Oljabai-batyr, Raiymbek-batyr jäne t.b. Sonymen bırge batyrlar osy äskeri küş pen äskeri küş instituty bolǧan örkeniet keŋıstıgınıŋ keŋdıgın tüsınu üşın qajettı mädeni-tarihi qūramdastardyŋ bırı bolyp tabylady. Kündelıktı mädeniettıŋ būl ülken qabaty beineleu önerı tuyndylarynda, özındık tüstı taŋbalarda, geraldika, faleristika (ordenderdıŋ, medaldardyŋ, belgılerdıŋ tarihyn zertteitın ǧylym) siiaqty kömekşı tarihi pänderde körınıs tabady. Ärbır halyqtyŋ tarihy san ǧasyrlar boiy qalyptasqan äskeri jäne äskeri mädenietın qamtidy. Būl äleumettık qūbylystyŋ özındık erekşelıkterı men özındık erekşelıgın belgılı bır halyqtyŋ geografiialyq jäne klimattyq orny, onyŋ ädet-ǧūrpy, salt-dästürı, qūndylyqtar jüiesı beredı. Sonyŋ nätijesınde qazaq halqy ūlttyq qaru-jaraq türlerı men jeke qorǧanys qūraldarynyŋ aluan türın jasap şyǧardy. Ş.Uälihanov qazaq dalasynda orta ǧasyrlarda qalyptasqan, dalalyq köşpelı imperiialar däuırınen bastau alatyn batyrlar institutyna «dala rysarlyǧy» degen beinelı anyqtama berdı. Batyrlar Europa men Aziianyŋ köptegen qazırgı halyqtarynyŋ memlekettılıgınıŋ euraziialyq özegı, ūly köşpendıler örkenietınıŋ dästürlı mädenietın jetkızuşılerı boldy. Sonymen bırge alystaǧy japon araldarynda bıregei samurai instituty güldendı, onyŋ şyǧu tegı de ejelgı däuırden bastalady. Qaşyqtyq qazaq pen japon halyqtarynyŋ qarym-qatynasyna kedergı bolǧan joq. Ūlttyq mädeniet dästürlerıne degen özara qūrmet HHI ǧasyrda bızdı jaqyndastyryp, halyqtar dostyǧynyŋ berık negızıne ainaldy. Batyrlardyŋ qaru-jaraqtary ūrpaqtar sabaqtastyǧy negızınde damyp, eŋ üzdık dästürlı jäne körkemdık ülgılerın saqtai otyryp, ūlttyq bolmystyŋ qalyptasuyna negız bolǧan qolöner önerınıŋ syrlaryn saqtaidy. Qazaq halqy qarudy qadırlep, ony jetı qazynanyŋ bırı sanaǧan. Soǧys kezınde batyrlar jaumen jekpe-jekke şyǧyp, sadaq, naiza, qylyş, balta, soiylmen qarulanǧan. Sondyqtan da halyq «Er qaruy – bes qaru» batyrdyŋ bes qaruynyŋ türın bıldıretın.«Adyrna» ūlttyq portaly
