Oŋtüstık Koreiada 10 myŋǧa juyq qazaqstandyq eŋbek migranty bar. Olar Nūr-Sūltan özderınıŋ jūmys tabu jaǧdaiyn jaqsartuǧa kömektesse dep tıleidı. Jergılıktı sarapşy "Qazaqstan gastarbaiterı bar ekenın moiyndauǧa namystanady" dep sanaidy.
Oŋtüstık Koreia prezidentı Mun Chje İn säuırdıŋ 21 men 23 arasynda Qazaqstanǧa ekı kündık memlekettık saparmen keldı. Sapar kezınde qaraǧandylyq Aisūltan Jaqypov Facebook paraqşasyna: "Toqaev Koreiadaǧy qazaq migranttardyŋ jaiyn aitsa eken" degen tılegın jazǧan edı. Azattyq tılşısı Aisūltan Jaqypovqa habarlasyp, Oŋtüstık Koreiadaǧy qazaq migranttary jaily mäselenı nege qozǧaǧanyn sūrady.
"ÜKIMET BILEDI"
- Qūrdastarym da, mūǧalımım de [Oŋtüstık] Koreiaǧa jūmys ızdep kettı. Olar täp-täuır tabys tauyp, tuystaryna jıberıp jür. Ondai adamdar öte köp. Kommersiialyq saittarda Koreiadan jūmys tauyp beremız deuşıler jiı kezdesedı. Onyŋ ışınde alaiaqtar da bar. Olarǧa aldanǧandar Koreianyŋ äuejaiynan asa almai, deportasiialanyp jatyr, - deidı ol.
Jaqypovtyŋ sözınşe, Qazaqstan azamattarynyŋ vizasyz bır ai merzımge baruǧa bolatynyn paidalanyp, Oŋtüstık Koreiaǧa baryp jūmys ısteitınder de, sol eldegı zaŋsyz migranttar qataryna qosylyp jatqandar da bar.
- [Oŋtüstık] Koreia prezidentı kelgende osy mäselenı Qazaqstan prezidentı Qasym-Jomart Toqaev köterıp, ekı memleket arasynda qandai da bır kelısım jasasa, Koreiadaǧy azamattarymyzdyŋ qūqyǧy qorǧalar edı, Koreiaǧa jūmysqa baru jeŋılder edı, - deidı ol.
Oŋtüstık Koreia prezidentı Mun Chje İn (sol jaqta) jäne Qazaqstan prezidentı Qasym-Jomart Toqaev. Nūr-Sūltan, 22 säuır 2019 jyl.
Aisūltan Jaqypov Oŋtüstık Koreianyŋ Qazaqstandaǧy etnikalyq koreilerdıŋ tarihi otanyna oralyp, jūmys ısteuıne jaǧdai jasaitynyna nazar audarady. Al Qazaqstannan baratyn özge etnikalyq top ökılderı üşın ondai jeŋıldık joq ekenın aitady.
Oŋtüstık Koreiada jūmys ıstep jürgen Orazhan Nūrmahan esımdı qazaqstandyqtyŋ da pıkırı Aisūltan Jaqypovpen ündes şyqty.
- [Oŋtüstık] Koreiada jūmys ısteitın Qazaqstan azamattary köp ekenın Qazaqstan ükımetı bıledı dep oilaimyn. [Oŋtüstık] Koreia prezidentı barǧanda Qazaqstan bilıgı eŋbek migranttarynyŋ qūqyǧyn qorǧau, Koreiaǧa jūmysqa barǧysy keletınderge jūmys tabu mäselesın köterse, öte paidaly bolar edı, - deidı ol.
"ELŞI SŪHBAT BERGEN"
Orazhan Nūrmahan jaily Azattyq būǧan deiın arnaiy maqala jazǧan edı. Qazaqstannan Oŋtüstık Koreiaǧa jūmys ızdep ketuşılerdıŋ soŋǧy jyldary köbeigenı jaily mälımettı özge de jergılıktı aqparat qūraldarynan jiı köruge bolady.
Syrtqy ıster ministrlıgı baspasöz qyzmetınıŋ jetekşısı Aibek Smadiiarovtyŋ deregınşe, Oŋtüstık Koreiada zaŋsyz jūmys ıstep jürgen Qazaqstan azamattarynyŋ sany 12 myŋǧa jetıp, keiın ekı myŋǧa juyǧy kerı qaitqan. Būl mäselenıŋ Qazaqstan prezidentı Qasym-Jomart Toqaev pen Oŋtüstık Koreia prezidentı Mun Chje İn kezdeskende söz bolǧan-bolmaǧanyn ainyqtau qiynǧa soqty. Smadiiarov būl jaily bılmeitın bolyp şyqty, ony prezident äkımşılıgınen sūrau kerektıgın aitty.
- Byltyr Oŋtüstık Koreia zaŋsyz migranttarǧa "jasyl dälız" aşqan. Söitıp zaŋsyz jürgenderdıŋ aiyppūl tölemei Oŋtüstık Koreiadan öz erkımen ketuıne mümkındık berdı. Zaŋsyz migranttar jönınde Oŋtüstık Koreia prezidentı saparynyŋ aldynda Qazaqstandaǧy osy eldıŋ elşısı sūhbat bergen bolatyn, - dedı Aibek Smadiiarov.
Oŋtüstık Koreianyŋ Qazaqstandaǧy elşısı Kim De Sik Tengrinews.kz saityna bergen sūhbatynda "ekı memleket arasyndaǧy vizasyz qatynasty keibıreulerdıŋ zaŋsyz jūmys ısteu üşın paidalana bastaǧanyn" aitqan. Elşınıŋ sözınşe, "būl mäsele jaiynda ekı ükımet arasynda kelıssöz jürıp jatyr".
Alaida elşınıŋ qandai kelıssöz turaly aitqanyn naqtylaudyŋ sätı tüspedı. Qazaqstan prezidentı äkımşılıgınıŋ baspasöz qyzmetı zaŋsyz migranttar turaly mäselenı syrtqy ıster ministrlıgınen sūrau qajet dedı. Oŋtüstık Koreianyŋ Qazaqstandaǧy elşılıgı de Qazaqstan syrtqy ıster ministrlıgıne sıltedı.
Oŋtüstık Koreiada jūmys ısteitın Qazaqstannyŋ zaŋsyz migranttary jaily derek Eŋbek jäne äleumettık qorǧau ministrlıgınde de bolmady. Ūlttyq bank te osy eldegı qazaqstandyq eŋbek migranttarynan qanşa qarjy tüsetını jaily aqparat joqtyǧyn aitty.
Qazaqstan statistika komitetı elden ketken zaŋsyz migranttar turaly esep jürgızbeitının habarlady. Komitet deregıne qaraǧanda, 2014 jyldan berı Oŋtüstık Koreiaǧa Qazaqstannan jylyna bır adamnan tūraqty tūruǧa ketken, al Oŋtüstık Koreiadan jyl saiyn 50-80 adam Qazaqstanǧa tūraqty tūruǧa kelgen. Olardyŋ basym köpşılıgı – Oŋtüstık Koreia azamattary.
"BİLIK MOIYNDAǦYSY KELMEIDI"
Qazaqstan men Oŋtüstık Koreia prezidentterınıŋ kezdesuı jaily resmi aqparat qūraldary taratqan habarda zaŋsyz eŋbek migranttary turaly mäsele köterılgenı baiandalmady.
Kezdesude Qazaqstan prezidentı Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstanda tūratyn etnikalyq koreiler jaily aityp, elge 1940 jyldary deportasiialanǧan koreiler turaly tarihi qūjattar men fotolar jinaǧyn Mun Chje İnge syilaǧan. 24 baptan tūratyn bırlesken mälımdemede Oŋtüstık Koreiadaǧy qazaqstandyq eŋbek migranttary turaly söz joq.
Būrynǧy diplomat Qazbek Beisebaev – Oŋtüstık Koreiadaǧy eŋbek migranttarynyŋ mäselesı ekı memleket basşysynyŋ kezdesuınde talqylanbaǧanyna taŋyrqap qalǧandardyŋ bırı. Ol "on myŋ azamaty jūmys ıstep jürgendıkten Qazaqstan [Oŋtüstık] Koreiaǧa qandai da bır ūsynys jasauy kerek edı" dep sanaidy.
Qazbek Beisebaev.
- Qazaqstandaǧy korei disporasy turaly aitqanda [Oŋtüstık] Koreiadaǧy Qazaqstan azamattary turaly söz qozǧau diplomatiiaǧa qaişy kelmeidı. Qaita būl jaqsy ılık bolar edı. Ekı memleket qandai da bır kelısımge kelse, [Oŋtüstık] Koreiadaǧy zaŋsyz eŋbek migranttarynyŋ qūqyǧy jolǧa qoiylar edı, - deidı ol.
Beisebaevtyŋ boljamynşa, Qazaqstannyŋ zaŋsyz eŋbek migranttar turaly söz qozǧamauyna "saiasi ambisiiasy" sebep boluy mümkın.
- Qazaqstan bertınge deiın "şetelden eŋbek migranttary keletın el" dep sipattaldy. Körşıles elderden gastarbaiterler jiı kelgendıkten "özımızdı jūmyspen qamti alatyn bai el" dep sanadyq. Al soŋǧy jyldary Qazaqstannan gastarbaiterler ketıp jatqanyn bilık moiyndaǧysy kelmeidı, - deidı ol.
Qazbek Beisebaev mysal retınde biyl säuır aiynda Täjıkstan prezidentı Emomali Rahmonnyŋ Reseige barǧan saparynda osy eldegı täjıkstandyq eŋbek migranttarynyŋ jaǧdaiyn jeŋıldetetın bırneşe kelısımge qol jetkızgenın keltıredı.
"KVOTA SŪRAUYNA BOLAR EDI"
"Qazaqstan jaǧy Oŋtüstık Koreia bilıgıne eŋbek migranttaryna bailanysty qandai kelısım ūsynar edı?" degen sūraqqa jauap beru qiyn. Bıraq Qazaqstan bilıgınıŋ eŋbek migranttary jaily kelıssöz jürgızu, zaŋ şyǧaru täjıribesı bar. Qazaqstanǧa, äsırese, körşıles Qyrǧyzstan men Özbekstannan zaŋsyz eŋbek migranttary jappai kele bastaǧanda memleketaralyq bırneşe kelısım jasalǧan.
2008 jyly säuır aiynda Qazaqstannyŋ sol kezdegı prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev Qyrǧyzstan prezidentı Qūrmanbek Bakievpen kelıssözden soŋ "Qazaqstan Qyrǧyzstannan keletın eŋbek migranttaryna 90 künge vizasyz kıruge" rūqsat beretının mälımdegen. Qazaqstan ışkı ıster ministrlıgınıŋ mälımetınşe, 2007 jyly elge 800 myŋ qyrǧyz migranty kelgen. Al 2008 jylǧa olarǧa 6 myŋ adamǧa eŋbek kvotasy berılgen. Mūnan keiın de ekı memleket arasynda bırneşe ret türlı kelıssöz jürgen.
Aibek Tūrdybaev.
Almatyda tūratyn Qyrǧyz aqsaqaldar keŋesınıŋ töraǧasy Aibek Tūrdybaevtyŋ sözınşe, 2015 jyly Euraziia ekonomikalyq odaǧy qūrylǧan soŋ qyrǧyz eŋbek migranttarynyŋ Qazaqstanda jūmys ısteuı oŋailaǧan.
- Qyrǧyzstan azamattary qazaqstandyq käsıpkermen kelısım-şart jasap, ony resmi orynǧa tırketse, zaŋdy jūmys ıstei beredı. Qazaqstan bilıgınıŋ Oŋtüstık Koreiadan eŋbek kvotasyn sūrauyna bolar edı. Mäselen, Qyrǧyzstannan [Oŋtüstık] Koreiaǧa baryp jūmys ısteitınder de 10 myŋnan astam. Qyrǧyzstan [Oŋtüstık] Koreiadan jylyna 400-ge juyq adamǧa (eŋbek migrantyna – red.) kvota sūrap alǧan. Būl – joqtan jaqsy, - deidı ol.
Qazaqstan 2006 jyly "Zaŋsyz eŋbek migranttaryn zaŋdastyru turaly" zaŋ qabyldaǧan. Qazaqstan bilıgı el aumaǧynda jūmys ısteitın zaŋsyz eŋbek migranttaryn işki ister organdaryna tirkep, osy zaŋ arqyly bir jolǧy aksiia ötkizdı. Bilık 2013 jyly şeteldıkterdıŋ jūmys ısteuıne rūqsat berudı oŋailatatyn taǧy bır zaŋ qabyldady.
Al Oŋtüstık Koreiada zaŋsyz eŋbek migranttaryna qarsy şaralar küşeie bastaǧany baiqalady. Seul 2018 jyly eŋbek migranttaryna ırı kölemde aiyppūl salyp, deportasiialauǧa kırısken. Keiın uaqytşa "Jasyl dälız" aksiiasyn ötkızıp, öz erkımen Oŋtüstık Koreiadan ketken zaŋsyz eŋbek migranttaryna raqymşylyq jariialaǧany jaily aqparat tarady.
Byltyr Oŋtüstık Koreia zaŋsyz migranttarǧa "jasyl dälız" aşyp, olarǧa aiyppūl tölemei Oŋtüstık Koreiadan öz erkımen ketuge mümkındık berdı.
"Azattyq" radiosy
