Ońtústik Koreıada 10 myńǵa jýyq qazaqstandyq eńbek mıgranty bar. Olar Nur-Sultan ózderiniń jumys tabý jaǵdaıyn jaqsartýǵa kómektesse dep tileıdi. Jergilikti sarapshy "Qazaqstan gastarbaıteri bar ekenin moıyndaýǵa namystanady" dep sanaıdy.
Ońtústik Koreıa prezıdenti Mýn Chje In sáýirdiń 21 men 23 arasynda Qazaqstanǵa eki kúndik memlekettik saparmen keldi. Sapar kezinde qaraǵandylyq Aısultan Jaqypov Facebook paraqshasyna: "Toqaev Koreıadaǵy qazaq mıgranttardyń jaıyn aıtsa eken" degen tilegin jazǵan edi. Azattyq tilshisi Aısultan Jaqypovqa habarlasyp, Ońtústik Koreıadaǵy qazaq mıgranttary jaıly máseleni nege qozǵaǵanyn surady.
"ÚKIMET BILEDI"
- Qurdastarym da, muǵalimim de [Ońtústik] Koreıaǵa jumys izdep ketti. Olar táp-táýir tabys taýyp, týystaryna jiberip júr. Ondaı adamdar óte kóp. Kommerııalyq saıttarda Koreıadan jumys taýyp beremiz deýshiler jıi kezdesedi. Onyń ishinde alaıaqtar da bar. Olarǵa aldanǵandar Koreıanyń áýejaıynan asa almaı, deportaııalanyp jatyr, - deıdi ol.
Jaqypovtyń sózinshe, Qazaqstan azamattarynyń vızasyz bir aı merzimge barýǵa bolatynyn paıdalanyp, Ońtústik Koreıaǵa baryp jumys isteıtinder de, sol eldegi zańsyz mıgranttar qataryna qosylyp jatqandar da bar.
- [Ońtústik] Koreıa prezıdenti kelgende osy máseleni Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev kóterip, eki memleket arasynda qandaı da bir kelisim jasasa, Koreıadaǵy azamattarymyzdyń quqyǵy qorǵalar edi, Koreıaǵa jumysqa barý jeńilder edi, - deıdi ol.
Aısultan Jaqypov Ońtústik Koreıanyń Qazaqstandaǵy etnıkalyq koreılerdiń tarıhı otanyna oralyp, jumys isteýine jaǵdaı jasaıtynyna nazar aýdarady. Al Qazaqstannan baratyn ózge etnıkalyq top ókilderi úshin ondaı jeńildik joq ekenin aıtady.
Ońtústik Koreıada jumys istep júrgen Orazhan Nurmahan esimdi qazaqstandyqtyń da pikiri Aısultan Jaqypovpen úndes shyqty.
- [Ońtústik] Koreıada jumys isteıtin Qazaqstan azamattary kóp ekenin Qazaqstan úkimeti biledi dep oılaımyn. [Ońtústik] Koreıa prezıdenti barǵanda Qazaqstan bıligi eńbek mıgranttarynyń quqyǵyn qorǵaý, Koreıaǵa jumysqa barǵysy keletinderge jumys tabý máselesin kóterse, óte paıdaly bolar edi, - deıdi ol.
"ELShI SUHBAT BERGEN"
Orazhan Nurmahan jaıly Azattyq buǵan deıin arnaıy maqala jazǵan edi. Qazaqstannan Ońtústik Koreıaǵa jumys izdep ketýshilerdiń sońǵy jyldary kóbeıgeni jaıly málimetti ózge de jergilikti aqparat quraldarynan jıi kórýge bolady.
Syrtqy ister mınıstrligi baspasóz qyzmetiniń jetekshisi Aıbek Smadııarovtyń dereginshe, Ońtústik Koreıada zańsyz jumys istep júrgen Qazaqstan azamattarynyń sany 12 myńǵa jetip, keıin eki myńǵa jýyǵy keri qaıtqan. Bul máseleniń Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev pen Ońtústik Koreıa prezıdenti Mýn Chje In kezdeskende sóz bolǵan-bolmaǵanyn aınyqtaý qıynǵa soqty. Smadııarov bul jaıly bilmeıtin bolyp shyqty, ony prezıdent ákimshiliginen suraý kerektigin aıtty.
- Byltyr Ońtústik Koreıa zańsyz mıgranttarǵa "jasyl dáliz" ashqan. Sóıtip zańsyz júrgenderdiń aıyppul tólemeı Ońtústik Koreıadan óz erkimen ketýine múmkindik berdi. Zańsyz mıgranttar jóninde Ońtústik Koreıa prezıdenti saparynyń aldynda Qazaqstandaǵy osy eldiń elshisi suhbat bergen bolatyn, - dedi Aıbek Smadııarov.
Byltyr Ońtústik Koreıa zańsyz mıgranttarǵa "jasyl dáliz" ashyp, olarǵa aıyppul tólemeı Ońtústik Koreıadan óz erkimen ketýge múmkindik berdi.
Ońtústik Koreıanyń Qazaqstandaǵy elshisi Kım De Sık Tengrinews.kz saıtyna bergen suhbatynda "eki memleket arasyndaǵy vızasyz qatynasty keıbireýlerdiń zańsyz jumys isteý úshin paıdalana bastaǵanyn" aıtqan. Elshiniń sózinshe, "bul másele jaıynda eki úkimet arasynda kelissóz júrip jatyr".
Alaıda elshiniń qandaı kelissóz týraly aıtqanyn naqtylaýdyń sáti túspedi. Qazaqstan prezıdenti ákimshiliginiń baspasóz qyzmeti zańsyz mıgranttar týraly máseleni syrtqy ister mınıstrliginen suraý qajet dedi. Ońtústik Koreıanyń Qazaqstandaǵy elshiligi de Qazaqstan syrtqy ister mınıstrligine siltedi.
Ońtústik Koreıada jumys isteıtin Qazaqstannyń zańsyz mıgranttary jaıly derek Eńbek jáne áleýmettik qorǵaý mınıstrliginde de bolmady. Ulttyq bank te osy eldegi qazaqstandyq eńbek mıgranttarynan qansha qarjy túsetini jaıly aqparat joqtyǵyn aıtty.
Qazaqstan statıstıka komıteti elden ketken zańsyz mıgranttar týraly esep júrgizbeıtinin habarlady. Komıtet deregine qaraǵanda, 2014 jyldan beri Ońtústik Koreıaǵa Qazaqstannan jylyna bir adamnan turaqty turýǵa ketken, al Ońtústik Koreıadan jyl saıyn 50-80 adam Qazaqstanǵa turaqty turýǵa kelgen. Olardyń basym kópshiligi – Ońtústik Koreıa azamattary.
"BILIK MOIYNDAǴYSY KELMEIDI"
Qazaqstan men Ońtústik Koreıa prezıdentteriniń kezdesýi jaıly resmı aqparat quraldary taratqan habarda zańsyz eńbek mıgranttary týraly másele kóterilgeni baıandalmady.
Kezdesýde Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstanda turatyn etnıkalyq koreıler jaıly aıtyp, elge 1940 jyldary deportaııalanǵan koreıler týraly tarıhı qujattar men fotolar jınaǵyn Mýn Chje Inge syılaǵan. 24 baptan turatyn birlesken málimdemede Ońtústik Koreıadaǵy qazaqstandyq eńbek mıgranttary týraly sóz joq.
Burynǵy dıplomat Qazbek Beısebaev – Ońtústik Koreıadaǵy eńbek mıgranttarynyń máselesi eki memleket basshysynyń kezdesýinde talqylanbaǵanyna tańyrqap qalǵandardyń biri. Ol "on myń azamaty jumys istep júrgendikten Qazaqstan [Ońtústik] Koreıaǵa qandaı da bir usynys jasaýy kerek edi" dep sanaıdy.
- Qazaqstandaǵy koreı dısporasy týraly aıtqanda [Ońtústik] Koreıadaǵy Qazaqstan azamattary týraly sóz qozǵaý dıplomatııaǵa qaıshy kelmeıdi. Qaıta bul jaqsy ilik bolar edi. Eki memleket qandaı da bir kelisimge kelse, [Ońtústik] Koreıadaǵy zańsyz eńbek mıgranttarynyń quqyǵy jolǵa qoıylar edi, - deıdi ol.
Beısebaevtyń boljamynsha, Qazaqstannyń zańsyz eńbek mıgranttar týraly sóz qozǵamaýyna "saıası ambıııasy" sebep bolýy múmkin.
- Qazaqstan bertinge deıin "shetelden eńbek mıgranttary keletin el" dep sıpattaldy. Kórshiles elderden gastarbaıterler jıi kelgendikten "ózimizdi jumyspen qamtı alatyn baı el" dep sanadyq. Al sońǵy jyldary Qazaqstannan gastarbaıterler ketip jatqanyn bılik moıyndaǵysy kelmeıdi, - deıdi ol.
Qazbek Beısebaev mysal retinde bıyl sáýir aıynda Tájikstan prezıdenti Emomalı Rahmonnyń Reseıge barǵan saparynda osy eldegi tájikstandyq eńbek mıgranttarynyń jaǵdaıyn jeńildetetin birneshe kelisimge qol jetkizgenin keltiredi.
"KVOTA SURAÝYNA BOLAR EDI"
"Qazaqstan jaǵy Ońtústik Koreıa bıligine eńbek mıgranttaryna baılanysty qandaı kelisim usynar edi?" degen suraqqa jaýap berý qıyn. Biraq Qazaqstan bıliginiń eńbek mıgranttary jaıly kelissóz júrgizý, zań shyǵarý tájirıbesi bar. Qazaqstanǵa, ásirese, kórshiles Qyrǵyzstan men Ózbekstannan zańsyz eńbek mıgranttary jappaı kele bastaǵanda memleketaralyq birneshe kelisim jasalǵan.
2008 jyly sáýir aıynda Qazaqstannyń sol kezdegi prezıdenti Nursultan Nazarbaev Qyrǵyzstan prezıdenti Qurmanbek Bakıevpen kelissózden soń "Qazaqstan Qyrǵyzstannan keletin eńbek mıgranttaryna 90 kúnge vızasyz kirýge" ruqsat beretinin málimdegen. Qazaqstan ishki ister mınıstrliginiń málimetinshe, 2007 jyly elge 800 myń qyrǵyz mıgranty kelgen. Al 2008 jylǵa olarǵa 6 myń adamǵa eńbek kvotasy berilgen. Munan keıin de eki memleket arasynda birneshe ret túrli kelissóz júrgen.
Almatyda turatyn Qyrǵyz aqsaqaldar keńesiniń tóraǵasy Aıbek Turdybaevtyń sózinshe, 2015 jyly Eýrazııa ekonomıkalyq odaǵy qurylǵan soń qyrǵyz eńbek mıgranttarynyń Qazaqstanda jumys isteýi ońaılaǵan.
- Qyrǵyzstan azamattary qazaqstandyq kásipkermen kelisim-shart jasap, ony resmı orynǵa tirketse, zańdy jumys isteı beredi. Qazaqstan bıliginiń Ońtústik Koreıadan eńbek kvotasyn suraýyna bolar edi. Máselen, Qyrǵyzstannan [Ońtústik] Koreıaǵa baryp jumys isteıtinder de 10 myńnan astam. Qyrǵyzstan [Ońtústik] Koreıadan jylyna 400-ge jýyq adamǵa (eńbek mıgrantyna – red.) kvota surap alǵan. Bul – joqtan jaqsy, - deıdi ol.
Qazaqstan 2006 jyly "Zańsyz eńbek mıgranttaryn zańdastyrý týraly" zań qabyldaǵan. Qazaqstan bıligi el aýmaǵynda jumys isteıtin zańsyz eńbek mıgranttaryn ishki ister organdaryna tirkep, osy zań arqyly bir jolǵy akııa ótkizdi. Bılik 2013 jyly sheteldikterdiń jumys isteýine ruqsat berýdi ońaılatatyn taǵy bir zań qabyldady.
Al Ońtústik Koreıada zańsyz eńbek mıgranttaryna qarsy sharalar kúsheıe bastaǵany baıqalady. Seýl 2018 jyly eńbek mıgranttaryna iri kólemde aıyppul salyp, deportaııalaýǵa kirisken. Keıin ýaqytsha "Jasyl dáliz" akııasyn ótkizip, óz erkimen Ońtústik Koreıadan ketken zańsyz eńbek mıgranttaryna raqymshylyq jarııalaǵany jaıly aqparat tarady.
"Azattyq" radıosy
