Qazaqstannyń eń joǵarǵy bıliginiń ózindik senimine selkeý túsken sekildi. Bul Nursultan Nazarbaevtyń prezıdenttik ókilettigin toqtatýy jáne osy laýazymdy qyzmetke kirisken Qasym-Jomart Toqaevtyń odan keıingi áreketinen baıqalady. Pragmatıkalyq esepti qamdaıtyn saıası-ekonomıkalyq analız ben raıonal oıdy bylaı ysyryp qoıyp, áldebir tylsym kúshten kómek kútetin sharasyzdyqtyń aýany seziledi.
Qazaqstandy otyz jylǵa jýyq basqarǵan Nursultan Nazarbev óziniń prezıdenttik doǵarysyn jarııalaǵan málimdemesin ..19 jyldyń 19 naýryzynyń 19-00 saǵatynda jasaýy, jańa prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń sáýirdiń 9-ynda kezekten tys prezıdent saılaýyn ótkizý jóninde sheshimge kelip, saılaýdy 9 maýsymǵa belgileýi de beker emes. Qazaqtyń dástúrli oı-sanasynda «9» sany kıeli sanalady. Aqıqatynda, ıfrlar tizbeginen áldebir zańdylyqty izdeý nýmerologııa sııaqty aqylǵa syıymsyz, ómirdegi, qoǵamdaǵy, tabıǵattaǵy ózgeristerge tıtimdeı de qatysy joq, birqudaıshyl senimge jat ezoterıkalyq nanym ǵana. Munyń bári Aqıqattyń ólshemi men ony tanýdyń metodologııasy bolyp tabylatyn ǵylymǵa «bes qaınasa sorpasy qosylmaıtyn» nárse. Tipti ıfrlary men shartty tańbalary sapyrylysqan arıfmetıka-matematıka páni ǵylym sanalmaıdy, ol basqa ǵylymdardy oqyp-úırenýdiń quraly ǵana. Sondyqtan áldebir ıfrdan mazmun izdeýdiń máni joq, ózińdi nemese ózgeni aldarqatý ekeni anyq.
Mıstıkamen astastyp ketken nýmerologııa nanymy birqudaıshyl dinderge de jabysqan. Mysal retinde orta ǵasyrda ıýdaızm ishinde kúsh alyp ketken kabbala nanymyn atap ótýge bolady. Tipti Qudaı men onyń sózin – Qurandy ǵana din (ıslam) dep tanýdy jón sanaıtyn «quranshylar» da «Qurannyń Qudaıdyń sózi» ekenin dáleldeý úshin «19-dyń kody» degen túkke turǵysyz nýmerologııaǵa urynyp, «19» ıfrynan áldebir kıe izdep laǵyp ketkenin bilemiz. Munyń bári Aqıqat, Ádilettilik, Meıirimdilik, Erkindik sııaqty adamzat qundylyǵynyń negizgi prınıptik ataýlaryn biriktirip turǵan uly Jaratýyshyǵa kúmándaný, Soǵan balama izdep serik qosý, Jaratýshy quryp qoıǵan zańdylyqtarǵa baǵynǵysy kelmeý, sol arqyly adamzatqa arnaıy erekshelep Qudaı syılaǵan aqyldyń áleýetin paıdalanbaı, sanany ádeıi laılaýdan basqa eshteńe emes.
Áldebir kúnniń ıakı áldebir túnniń erekshe qasıeti joǵyn birqudaıshyl nanymǵa aqyl arqyly kelgen Ibragım paıǵambar logıkalyq salystyrý ádisi boıynsha áldeqashan dáleldep ketken. Sonyqtan bútkil ǵalamnyń ıesi uly Jaratýshydan emes, jaratylǵan nárseden (Kún, Aı, adam, tas jáne t.b. jaratylystardan) kıe izdep, odan qoldaý tabýǵa tyrysý beker is.
Prezıdenttik qyzmetine kirese sala Qasym-Jomart Toqaev aımaqtarǵa josparlaǵan jumys saparyn Túrkistan jáne Mańǵystaý oblysynan bastady. Mıftik sanaǵa shyrmalǵan dástúrli qazaq qoǵamy bul óńirlerdi kıeli sanaıdy. Osy túsinikti esepke alsa kerek, Q.Toqaev Qoja-Ahmet Iassaýı kesenesine táý etip, Beket ata men Shopan ata meshitine bas suǵyp, «babalar rýhyna taǵzym» etipti.
Árıne, zaıyrly memleketterdiń konstıtýııalarynda da, birqudaıshyldyqqa shaqyratyn Kıeli kitaptarda da árkimge nanym-senim erkindigi berilgen. Biraq ǵalymdar men fılosoftar Ahmet Iassaýı murasynyń dinge – ıslam dini prınıpterine saı kelmeıtini, bul «Dıýanı-hıhmet» sekildi bir-eki kitap jazǵan avtordyń rýhanı daǵdarysqa tap bolǵan kezeńdegi ishki jan-dúnıesindegi psıhıkalyq tebirenisten týǵan poetıkalyq shyǵarma ekeni jónindegi pikirin aıtpaı ketýge bolmaıdy. Ortaǵasyrlyq óleń jazýdyń stılimen birsaryndy órnektelgen mundaı shyǵarmadan adam ómiri men qoǵam damýynyń baǵytyn aıqyndaıtyn ǵylymı negizdeme tabý múmkin emes – shyǵarmanyń ón boıy sanany tumshalaıtyn ezoterıka men mıstıkaǵa toly.
Al Beket atanyń adam ómirine, qoǵam damýyna qatysty kózqarastary men ustanymyn anyqtaý múmkin emes. Ol artynda kitap qaldyrmady, «Beket ata osylaı dep aıtty» degen ulaǵatty sóz de joq. Onyń tulǵasy «qus sııaqty áýelep ushty», «júzdegen shaqyrym qashyqtyqtaǵy oqıǵany sol mezette úıinde otyryp bilip otyrdy» degenge saıatyn aqylǵa sıymsyz, áýeıi ańyz-ápsanalar arqaýymen ǵana ulyqtalǵan.
Dintanýshylar men ǵalymdardyń pikiri boıynsha, Mańǵystaý óńirindegi «360 áýlıeniń» qatarynda aty atalatyn Shopan atanyń kim bolǵany belgisiz. «360 áýlıe» túsinigi – birqudaıshyl Muhammed paıǵambardyń pármenimen Mekke qalasynda qıratylǵan put (tas) qudaılar ıdeologııasynyń sarqynshaq jurnaǵy. Islam tarıhynda jahılı zamandaǵy arab taıpalarynyń túrli materıaldardan jan-janýarlarǵa uqsatyp jasaı salǵan sany 360 qudaıy bolǵany aıtylady. Islam dininiń qanat jaıýymen sol qudaılardyń ıdeologııalyq nanym-túsinikteri Sınaı túbegine qaraı, keıin ol jerde de birqudaıshyl ıslam dini nanymyna shydas bere almaı shyǵysqa qaraı ysyrylyp, Mańǵystaý óńirine oıysqany jóninde argýment keltirilgen. Sondyqtan muny da ezoterıkalyq túsinik pen mıstıkadan ajyratyp alý múmkin emes. Ondaı nanymdarǵa ılaný sanany tumshalap, ómirimiz ben qoǵam retinde damýymyz úshin aqylymyzdy qosyp áreket etýimizge kedergi jasaıdy.
Qoǵamdyq damýǵa kedergi jasap otyrǵan kemshilikterdi anyqtaý da, sony esepke ala otyryp durys jańa baǵyt alýdyń joly bilim men ǵylymı saraptamalarǵa negizdelýi tıis. Bul rette sanaly áreketti qamtamasyz etip otyratyn aqyldyń tiregi dep jalǵyz Jaratýshyny taný mańyzdy, odan basqaǵa alańdaý, sený, sol jaqtan kómek kútý qoǵam ómiriniń san qyrly salasyndaǵy jaǵdaıdy shynaıy baǵalaýǵa múmkindik bermeıdi. Saıasattaǵy bolsyn, ekonomıka men áleýmettik saladaǵy jaǵdaı bolsyn, onyń qyr-syryn bilý jáne sáıkesinshe jospar jasaý, qajetti nátıjege bilim men ǵylym arqyly ǵana jetýge bolatynyn esten shyǵarmaǵan jón. Sol úshin uly Jaratýshy adamzatqa aqyl, sana berdi…
Turarbek Qusaıynov
«Demos» QB tóraǵasy
Avtordyń pikiri redakııa kózqarasyn bildirmeıdi.
