Jalpy, "Ádil saılaý ótkizemiz" degen sóz deni durys órkenıetti elderde uıatty sóz. Bul sóz ókinishke oraı dıktatorlyq memleketterde, máseleńkı áskersymaq urdajyq noqaılar bılegen dıktatorlyq arap memleketterinde, artta qalǵan mesheý Afrıka respýblıkalarynda, elderinde ómiri durys saılaý ótpeıtin, saılaýshy daýysyn boıaǵa beıim Sovoktyń feodaldary bılegen TMD nyń avtorıtarly elderinde ǵana aktýaldi sóz. Halyqtary bılikteriniń surqııa saıasattarynan ábden zárezap bolǵasyn, ondaǵy kezekti basshysymaqtar jurtty sendirý úshin "ádil saılaý" degendi nyǵyrlap aıtyp úırengen.
Al órkenıetti elderde, mysaly Franııada, prezıdent Makron "kelesi saılaýdy ádil ótkizemin" dese, franýzdar "osy ýaqytqa deıin ol ádil ótpeı júr ma edi" dep ony tútip jep qoıar edi. Sebebi saılaýdyń aty SAILAÝ, ol tek ádil ǵana bolatyn proess, ony burmalaý, ıaǵnı halyqtyń tańdaýyn urlaý - QYLMYS. Sondyqtan ol jerde ondaı sóz tirkesi kerek emes.
Al bizdiń osy elder arasynan qaı kategorııaǵa jatatynymyz málimdeme jasaǵan Toqaevtyń ózine aıan.
Ekinshiden, jaqsy, bul barsha zańdylyqtar saqtalatyn ádil saılaý delik, halyqtyń quqy delik. Endeshe, ol jerde halyq baryp daýys beretin shynaıy halyqtyq kandıdattar bar ma? Tirkelgen partııalardan shyqqan Perýashov pen kommýnıstik partııa basshysy halyqtyń tańdaýy degenge kim senedi?
Men ózim, Perýashov degendi de, basqa da partııa basshylaryn ómiri tanyǵan emespin jáne olardy eshqashan saıasatker dep qabyldaǵan emespin. Al qazirgi jaǵdaıda meniń aldymdaǵy "endi eki - aq aı qalǵanda solardy dereý tanyp olarǵa daýys ber" degen ısharany kádimgideı ÁDIL SAILAÝ dep, ÁDIL TAŃDAÝ dep ataýǵa bola ma eken? Bul ras tańdaý ma?
Úshinshiden, eger bul saılaý, Toqaev myrza aıtqandaı ras búkil zańdylyqtar saqtalatyn ÁDIL SAILAÝ bolsa, menińshe, osy bılik usynatyn "men" degen kandıdattardyń TIL KOMMISSIIaSYNYŃ synaǵynan ótpeı - aq omaqasa asatynyn bilemin. Al Zańnama boıynsha Prezıdentikke kandıdat qazaq tilinen shyǵarma jazyp, qazaqsha til sheshendigin dáleldeý kerek, Eger bul saılaý rasynda zańdylyqtar saqtalǵan ádil saılaý bolsa, Toqaev myrza, "kandıdattar osy ZAŃNAMANYŃ talaptaryn oryndaı almasa, olar ótpeıdi" dep ras olardyń birazyn qyrqyp tastaı ala ma eken? Sebebi bul jer kádimgideı biraz kóldeneń kók attynyń qyrqylatyn jeri. Sonda biz barsha zańdylyq saqtalyp bul saılaýdyń ádil ótip jatqanyna birshama sengendeı bolaıyq.
Jalpy, qurmetti halqym, saılaý dep tek bosqa shapqylaı bermeı, ádil saılaý ótkizýge sóz berip otyrǵan Toqaevtan zańdylyqtardyń, zańnyń, konstıtýııanyń baptarynyń oryndalýyn talap etý - OL SENIŃ QUQYŃ. Óıtkeni erteń ýchaskilerde daýys beretin, erteńge tańdaýyńdy jasaıtyn bir óziń, sondyqtan qazirden bastap sol quqyńdy grammdap bolsa da bilip, prezıdent Toqaevqa salmaq salyp talap etýimiz kerek. Sol kezde sóz bergen Toqaev myrzanyń ýádesiniń qanshalyqty oryndalǵanyn kórelik.
Oljas Ábil
