Kásipqoı boksshylardyń reıtıngin júrgizetin Boxrec saıty bazasynda 77 qazaqstandyq boksshy bar. Bul - bes jyl burynǵymen salystyrǵanda kem degende eki esege kóp. Kásipqoı boksty tańdaǵan qazaqstandyqtardyń basym bóligi AQSh, Kanada, Anglııa, Reseıde jattyǵyp júr. Qazaqstandyq boksshylar ne úshin jappaı kásipqoı boksqa ketip jatyr? Azattyq bul tendenııanyń sebebin anyqtap kórdi.
2014 jyly áýesqoı bokstan jastar arasyndaǵy álem chempıonatynda kúmis medal alǵan Sultan Zaýyrbek 2018 jyly jazda kásipqoı boksqa aýysty. Ol Ulybrıtanııadaǵy MTK Global promoýterlik kompanııasymen kelisim-shartqa qol qoıǵan. Kásipqoı boksta bes jekpe-jek ótkizip, barlyǵynda jeńiske jetti. Qazir Londonda kelesi kezdesýine daıyndalyp jatyr.
- Áýesqoı bokstan Qazaqstan chempıonatynda úshtikke engen boksshylar ǵana ulttyq quramaǵa alynady. Qanshama talantty boksshylar qalyp ketedi, ýaqyt joǵaltady. Sol sebepti qazaqstandyq boksshylar kásipqoı boksqa ketip jatyr dep oılaımyn. Olımpıadaǵa ár salmaqtan bir boksshy ǵana bara alady. Qalǵan boksshylarǵa qıyn. Sondyqtan nege óz baqtaryn kásipqoı boksta synap kórmeske, - deıdi 22 jastaǵy boksshy.
"OLIMPIADADAN KÚDER ÚZGEN BOKSShY KÁSIPQOI RINGKE KETEDI"
Qazaqstan ulttyq quramasynyń bas bapkeri Ǵalym Kenjebaevtyń aıtýynsha, qazir áýesqoı boksta báseke óte kúshti: álem chempıonaty men olımpıadaǵa qatysý úshin boksshy áýeli el chempıonatynda jeńip, birneshe halyqaralyq týrnır men Azııa chempıonatynda myqtylyǵyn dáleldeýi tıis.
- Qazaqstan ulttyq quramasynda qazir 40 boksshy bar. Úshinshi-tórtinshi nómerli boksshylar jyl boıy sparrıng-qarsylas retinde jattyǵyp júredi. Olar halyqaralyq jarysqa qatysa almaýy da múmkin. Sebebi áýesqoı boksta birinshi-ekinshi nómerli boksshylarǵa úmit artamyz, - deıdi ol.
Áýesqoı boksta júrgen kezde jastar arasynda álem chempıony bolǵan Sadrıddın Ahmedov (kásipqoı rıngte – 7 jeńis, 0 jeńilis) jáne Batyr Júkembaev (14-0), Nurzat Sabırov (8-0), Abylaıhan Qusaıynov (9-0) qazir Kanadada jattyǵyp júr. Al áýesqoı bokstan jastar arasynda Azııa chempıony atanǵan Meıirim Nursultanov (10-0) pen 2014 jyly Qazaqstan chempıonatynyń qola júldegeri bolǵan Madııar Áshkeev (11-0) AQSh-ta daıyndalady. Amerıkalyq promoýterlermen kelisim-shart jasasqandar qatarynda Bobırjan Momınov (9-0), Rýslan Madıev (12-1), Arman Rysbek (5-0) te bar.
- Sadrıddın Ahmedovti alyp qaraıyqshy. Ne úshin kásipqoı boksqa ketkenin bilmeımin. 69 kelide Qazaqstanda báseke kúshti, sondyqtan ol erterek kásipqoı boksqa aýysýdy jón kórgen sııaqty. Meıirim Nursultanov pen Madııar Áshkeev ulttyq quramada ylǵı ekinshi-úshinshi nómerli boksshy boldy. Ol kezde quramada Danııar Eleýsinov pen Serik Sápıev bolǵan edi. Jalpy kásipqoı boksta kez kelgen boksshy atyn shyǵaryp, kóp aqsha taba almaıdy. Sebebi, kásipqoı bokstyń joly aýyr, - deıdi áýesqoı bokstan Qazaqstan quramasynyń bas bapkeri Ǵalym Kenjebaev.
Al Sadrıddın Ahmedov Azattyqqa bergen suhbatynda "bala kezinen kásipqoı boksty armandaǵanyn, olımpıadaǵa qatysýdy maqsat tutpaǵanyn" aıtqan.
Bokstan London olımpıadasynyń chempıony, qazir Qazaqstan sport jáne dene shynyqtyrý komıtetin basqaratyn Serik Sápıevtiń paıymdaýynsha, eger boksshy myqtylyǵyn dáleldese, ulttyq quramadan oryn tabylady.
- Kásipqoı boksqa aýysyp jatqandardyń keıbiri ulttyq quramadaǵy básekelestikten jasqanady. Keıbiri jastaıynan kásipqoı boksta jetistikke jetkisi keledi. Barlyǵy boksshynyń erkine baılanysty. Bir jaǵynan, kásipqoı boksqa aýyspastan buryn áýesqoı boksta júrip, olımpıadada jeńip, ózińdi kórsetýiń kerek. Promoýterler men kásipqoı boks menedjerleriniń kózine túsý úshin áýesqoı boksta jeńiske jetý kerek. Sonda ǵana olar jaqsy kelisim-shart usynady. Al áýesqoı boksta tanylmaǵan sportshy kásipqoı boksqa aýyssa, kelisim-shart ta álsiz bolady. Sondyqtan áýeli olımpıadada kózge túsip, sosyn kásipqoı boksqa aýysqan jón, - deıdi ol.
Serik Sápıevtiń oıynsha, jas boksshylardyń kásipqoı boksqa ketýine Vasılıı Jırov pen Gennadıı Golovkınniń jetistikteri de sebep bolǵan.
- Golovkınniń kásipqoı bokstaǵy jeńisinen keıin kóptegen sportshy jappaı kásipqoı boksqa kete bastady. Chempıondyq jekpe-jekterden kóp aqsha tabýǵa bolatynyn túsindi. Sondyqtan jas boksshylar kásipqoı boksqa aqsha tabý úshin de ketip jatyr, - deıdi Sápıev.
"QAZIR ÓMIR QIYN, KÓBI AQShA TAPQYSY KELEDI"
Vasılıı Jırov 1996 jyly Atlantadaǵy olımpıadada chempıon atanyp, 1997 jyly kásipqoı boksqa aýysty. AQSh-ta jattyǵyp, 42 jekpe-jek ótkizdi. 38 kezdesýde jeńiske jetip, IBF (Halyqaralyq boks federaııasy) tujyrymy boıynsha álem chempıony jáne WBC (Búkilálemdik boks keńesi) tujyrymynyń halyqaralyq chempıon belbeýin ıelendi. Qazir Jırov ózi turyp jatqan Arızona qalasynda (AQSh) boks zalyn ashyp, jas sportshylardy jattyqtyrady. Jırovtyń pikirinshe, qazaqstandyq jas boksshylar kásipqoı rıngke aqsha tabý úshin ketip jatyr.
- Kásipqoı boksta kóp aqsha tóleıdi. Qazir ómir súrý qıyn, kóbi aqsha tapqysy keledi. Biraq kásipqoı bokstyń joly áýesqoı bokstan da qıyn. Jetistik boksshynyń talantynan bólek, promoýterge jáne televıdenıege de baılanysty. Joǵaryda kómektesetin myqtylar otyrsa, kóp aqsha tabýǵa bolady. Al ekinshi-úshinshi rólde bokstassa, aqsha tamaq pen páter jaldaýdan artylmaıdy. Keı kásipqoı boksshylar ózine senimdi bolý úshin aldymen álsiz qarsylastarmen bokstasady. Kásipqoı boks pen áýesqoı bokstyń arasy jer men kókteı. Kásipqoı boksta kórermenge, promoýterlerge, televıdenıege unaıtyn shoý jasaý kerek, - deıdi ol.
Jırov kásipqoı bokstaǵy menedjerlerdi "akýla" dep ataıdy. Onyń sózinshe, "akýlalardy" birinshi kezekte aqsha qyzyqtyrady, al sport ekinshi, tipti úshinshi kezekke yǵysady.
- Seniń qolyńnan birdeńe kelse ǵana menedjerler janyńda júredi. Al seniń arqańda aqsha taba almaıtynyn túsingen kezde menedjerlerge kereksiz bolyp qalasyń, - deıdi Jırov Azattyqqa.
"Egemen Qazaqstan" gazetiniń sport sholýshysy, boks jarystarynan reportaj jazyp júrgen jýrnalıst Álı Bıtóre Qazaqstanda áýesqoı bokstaǵy jetistik olımpıadada alǵan júldemen ólshenedi dep sanaıdy.
- Áýesqoı boksta boksshy óz salmaǵynda myqty ekenin dáleldeý úshin úsh-tórt jyl ýaqytyn jiberip alady. Elimizde olımpıadaǵa qatysqandar úlken jetistikke jetip, barmaǵandar bokstaǵy karerasyn aıaqtap jatady. Sondyqtan jas boksshylar myqtylyǵyn dáleldeý úshin kásipqoı boksqa ketedi. Taǵy bir sebep – aqsha. Sebebi áýesqoı rıngte júrgender az paıda tabady. Al kásipqoı boksta kóp aqsha tabýǵa múmkindik bar, - deıdi ol.
Qazir kásipqoı boksqa aýysqan qazaqstandyqtar arasynda Rıo olımpıadasynyń chempıony Danııar Eleýsinov (5-0) pen áýesqoı bokstan 2013 jyly álem chempıonatynda jeńimpazy bolǵan Jánibek Álimhanuly bar. Eleýsinov naýryzdyń 15-i kúni Fıladelfııada (AQSh) meksıkalyq Sılverıo Ortıspen (37-23) jekpe-jekke shyǵady. Álimhanuly (5-0) sáýirdiń 12-si kúni meksıkalyq Krıstıan Olıvaspen (34-3) kezdesýi tıis.
WBC tujyrymy boıynsha jastar arasyndaǵy álem chempıony Sadrıddın Ahmedov naýryzdyń 24-i kúni Almatyda 8-kezdesýin ótkizedi. Qarsylasy áli belgisiz.
Qazaqstandyq kásipqoı boksshy Gennadıı Golovkın naýryzdyń 8-i kúni kásipqoı bokstan translıaııa taratatyn DAZN servısimen kelisim-shartqa qol qoıdy. Meksıkalyq Saýl Alvaresten jeńilip, chempıondyq ataqtarynan aıyrylǵan Golovkın 41-kezdesýin maýsymda ótkizetini habarlandy.
Qytaıda týyp, 2011 jyly tarıhı otany Qazaqstanǵa oralǵan Qanat Islam (25-0) kásipqoı rıngke qashan oralatyny belgisiz. Ol jyldyń basynda aıaǵyn emdetip jatqanyn aıtqan.
Al naýryzdyń basynda kásipqoı bokstan MTK Global promoýterlik kompanııasy Qazaqstanda bólimshesin ashqanyn habarlady. Brıtanııalyq kompanııa "Qazaqstannan jańa kásipqoı boks juldyzdaryn taýyp, álemge tanytpaq".
Rýslan Medelbek
"Azattyq" radıosy
